قلعه آوارسین منسوب به دوره ساسانی تا قرن سوم هجری قمری است که در 5/22 کیلومتری سمت جنوب خداآفرین و 11 کیلومتری جاده اهر – کلیبر واقع شده است.قلعه آوارسین از جاذبه های کلیبر،از شمال به اراضی روستای صقین و از غرب به روستای آوارسین و از بقیه جهات به ارتفاعات محدود است و در ارتفاع هزار و 556 متر از سطح دریا واقع شده است و وضعیت مالکیت آن دولتی است.
حمدالله مستوفی بنای قلعه آوارسین را به بکر بن عبدالله از اصحاب حضرت رسول (ص) نسبت می‌دهد که به امر عمر خلیفه دوم در سال 22 هجری به آذربایجان لشگر کشید.
آثار به دست آمده نشان می‌دهد که این قلعه در دوره اشکانی یا اوایل دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.
این قلعه دارای 5 برج مدور برای نگهبانی است و بلندترین برج آن به ارتفاع بیش از 800 متر از ته دره، در جبهه غربی هنوز پابرجاست. این قلعه احتمالاَ از استحکامات دفاعی بابک خرمدین در منطقه قره داغ آذربایجان بوده است.
این قلعه در دوران آبادانی 300 متر طول و 100 متر عرض داشته و در قسمت‌های شمال و جنوب قلعه آثاری از بقایای معماری به چشم می‌خورد و نیز در قسمت شمال قلعه برج دیده‌بانی وجود دارد و ورودی قلعه نیز از این سمت می‌باشد و دلیل آن وجود پلکان‌هایی است که قسمتی از آن باقی مانده است و این پلکان‌ها روی صخره‌های طبیعی کنده شده‌اند.
در قسمت جنوبی قلعه دو آب انبار مجزا در کنار هم که یکی به صورت مسقف و دیگری روباز است وجود دارد.
قلعه آوارسین به لحاظ تاسیسات معماری بر جای مانده شامل برج‌ها و دیوارها و آب انبار حائز اهمیت است.
سفال‌های هزاره اول قبل از میلاد درصد کمتری از سطح قلعه را به خود اختصاص داده و آثار مربوط به این دوره بیشتر تاسیسات معماری را شامل میشود و سفال‌های اسلامی عمدتا به صورت چرخ‌ساز با خمیره نخودی و قرمز و تمپر مواد کانی ساخته شده‌اند.
این قلعه به شماره 22529 در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در گذشته کاربری دفاعی داشته و فعلا متروکه می‌باشد.
موقعیت منطقه ای قلعه آوارسین
قلعهٔ آوارسین یکی از قلعه های تاریخی استان آذربایجان شرقی است که در نزدیکی روستای آوارسین از توابع شهرستان خداآفرین واقع شده است. اين قلعه تاريخی در شرق روستای آوارسين از توابع دهستان بسطاملو قرار دارد.
راهنمای سفر به قلعه آوارسین
برای دسترسی به قلعه آوارسین باید یک جاده خاکی در مسیر کلیبر- خدآفرین را طی کرد که نرسیده به روستای آبش احمد از جاده کوهستانی کلیبر- خدآفرین منشعب می شود. فراموش نکنید که در زمان بارش برف و باران، این جاده خاکی برای هیچ نوع ماشینی، حتی مینی‌بوس هم قابل استفاده نیست و مجبورید با پای پیاده آن را طی کنید. از اینجا به بعد، مسیر صعود به قلعه از داخل جنگل می گذرد و نه تنها سخت نیست، بلکه زیباترین و روح نوازترین قسمت سفرتان هم خواهد بود. به طور کلی قلعه آوارسین که این روزها در چند دیوار کهنه خلاصه می شود، گزینه خوبی برای سفری یک روزه به شمار می رود. با این حال به یاد داشته باشید که برنامه این سفر یک روزه خود را طوری بچینید که گرفتار بارندگی و گل و لای جاده نشوید.
دسترسی به این قلعه برای کوهنوردان از ۳ طریق زیر امکان پذیر است:
۱- از طریق جاده نیمه خاکی و نیمه اسفالته از سمت خدا آفرین (که در فوق ذکر شد)
۲- از طریق جاده تمام خاکی روستاهای بابایلو قاسم کندی . خنق و صقین
۳- از کنار دگل مخابراتی راهدار خانه گردنه شاه یوردی که از بلندیهای مشرف به قلعه می باشد.
افرادی که از تهران قصد بازدید از این بهشت زیبا را دارند باید پس از کرج وارد اتوبان زنجان شوند و مسقیم به سمت تبریز (۶۲۰ کیلومتر) بروند. از همان ابتدای ورودی تبریز تابلویی به سمت اهر و کلیبر وجود دارد که باید وارد جاده ای دو طرفه بشوید و حدود ۲۱۰ کیلومتر را بپیمایید تا به شهر کلیبر برسید. مسیر تبریز تا خداآفرین حدود ۲۲۰ کیلومتر است.
کاربرد قلعه آوارسین را از موقعیت آن میتوان حدس زد. در شمال و جنوب قلعه، دو دره سرسبز وجود دارد که روزگاری برای چراگاه گله‌ی گوسفند بسیار مناسب بوده اند. طول و عرض کوتاه قلعه نشان از تعداد اندک ساکنان قلعه دارد. محل قرار گرفتن تک اتاق‌های کوچک (سه متر در سه متر) در ارتفاع پایین قلعه بخوبی مکان زندگی چوپانان و افرادی از طبقه پایین را نشان می دهد. قله در سمت جنوبی حیاطی دارد که سخت تماشایی است. در غرب حیاط آب انبار قرار دارد و در شرق حیاط سه اتاق تودرتو وجود دارد. حیاط با ورودی شیب‌داری به بالای قلعه وصل بوده است. مسیر شیبدار از بین رفته است، اما اثر سازنده روی سنگ دیده میشود. در بالای قلعه راه پلکانی کنده شده (شش پله + پاگرد+ هشت پله) نشان از حضور یک سنگ‌تراش ماهر در روزگار ساخت قلعه دارد. از قلعه آوارسین چیزی باقی نمانده است.