قلعه بردستان در شرقی ترين بخش و در يك زمين مسطح درمدخل روستای بردستان بنا شده و بر اثر توسعه روستا بخش هائی از آن تخريب شده است.روستای بردستان در 5 كيلومتری شرق بندر دير واقع شده است.از ظاهر بنا پيداست كه اين قلعه در طول حيات خود چندين بار مورد بازسازی قرار گرفته و شايد آخرين بار در زمان محمد خان دشتی در عهد قاجار مرمت شده باشد.در هيچ نقطه ای از اين قلعه٬كتيبه يا تاريخی كه قابل خواندن باشد هويدا نيست.
اما ويژگيهای معماری آن ٬ از قبيل گچ بری ها٬ نوع گوشواره ها٬ غرفه ها٬ ديوارهاي قطور و بلند و نهايتا” ظرافتی كه در انحنای برج سازی و تاق سازی آن به كار رفته ٬ تاريخ اين بنا را قطعا” به قبل از دوره قاجار منتسب می سازد.اين ويژگی ها با مختصات معماری قديمی جنوب ايران و با سبك ديوار سازی ساسانی در شاه نشين ريشهر در بوشهر و پيرهداف زير راه و ساير بناهای ساسانی متاثر از معماری ايلامی هماهنگی و شباهت زيادی دارد.
ويژگی های معماری قلعه بردستان
قلعه بردستان در حال حاضر عبارت است از يك برج سه طبقه و مجموعه ای از اتاق های كوچك تو در تو كه سقف همه آنها تخريب شده و تنها ستون های آنها باقی مانده است.
طبقه سوم برج مورد استفاده تدافعی بوده و دارای سكوهائی جهت استراحت و تيركش هائی جهت تيراندازی محافظان قلعه بوده است.
مصالح اين قلعه شامل سنگ های ساحلی و دريائی ٬ گچ و نوعی ساروج است.قطر برج شش متر و ابعاد طبقات آن 4*3 متر می باشد. قطعه ای از ديوارهای جانبی ٬ دو سر در ٬ كمي گچ بری و آثار مخازن آب انبارهای قلعه هنوز باقی است.گچ بری های باقی مانده نمونه هائی از مقرنس كاری است.
محيط قلعه حدود 300*150 متر است.بقايای چوب سازی كه در محل چهار چوب های درهای ورودی قلعه به جا مانده ٬ هنرمندی و دقت نازك كاران بنا را نشان می دهد.
اين قلعه در دوره آبادانی خود كه احتمالا” به روزگار ديلميان بــوده است ، دارای سه ديوار بلند ٬ سه حياط ٬ چهار برج بيرونی چهار برج درونی ٬ يك شاه نشين ٬ دو رديف ديوار داخلی كه هر كدام داراي هشت تا ده اتاق و غرفه و نيز دو غلام گرد انتهائی به عنوان آبدارخانه بوده است.
از ظاهر ديوارهای شکسته و پی های باقی مانده چنين بر می آيد كه قلعه ميانی و حياط آن با ديوارهای متقاطعی به صورت شطرنجی ساخته شده بوده و اضلاع عمودی و افقی به صورت ديوار يكديگر را قطع می كرده و هر يك از اين خانه های شطرنجی خود دارای تاسيسات جداگانه بوده اند.
در اطراف ديوار خارجی و نيز در دوران قلعه٬ آثار نقب ها،خندق ها، راه های پنهانی و مخازن آذوقه و سلاح موجود است.
كاربری قبلی و فعلی بنا:
طبيعی است كه اين قلعه در تمام طول حيات خود٬ دارای كاربرد ٬ مسكونی و محل ذخيره مواد غذائی و اسلحه بوده است.
قلعه بردستان با دارا بودن ارزش های معماری برجسته ٬ می تواند با اجرای برنامه های مرمتی و حفظ و احياء و با ايجاد زير ساخت های لازم به يكی از مهمترين جاذبه های گردشگری شهرستان دير استان بوشهر تبديل گردد.
این اثر در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰ با شمارهٔ ثبت ۴۰۴۹ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
