بنر هدر

قلعه تاریخی گلخندان یکی از بناهای تاریخی

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

قلعه باستانی گلخندان یا دژ ساسانی هفت دختر بومهن در روستای تاریخی گل خندان و مربوط به قرن ۱۴ هجری قمری و دوران ساسانی می‌باشد.اين قلعه از جاذبه های بومهن،ازنظر سوق‌الجیشی در محل اتصال دو رودخانه وبالای یک تپه ساخته‌شده است. درحال حاضر ساختمان داخلی قلعه ازبین رفته وتنها دیواره‌های آن‌که ارتفاع تقریبی آن به ۲۰ متر نیز می‌رسد باقی مانده است.

نخستین اشاره به دژ گلخندان در کتاب تاریخ گیلان و دیلمستان به قلم سید ظهیرالدین مرعشی مربوط به سده‌ی ۹ هجری قمری (حدود ۶۰۰ سال پیش) آمده است. بر اساس این کتاب ملک کاووس از حکّام محلی دوره‌ی تیموری پس از نافرمانی در برابر حکومت مرکزی به این دژ پناه برد.
همچنین در کتاب «حبیب السیر» نوشته‌ی غیاث‌الدین محمد خواند میر چنین آمده است که شاه اسماعیل صفوی برای سرکوبی امیرحسین کیای چلاوی به این محل آمد و پس از تسخیر دژ، آن را تخریب نمود و ساکنانش را از دم تیغ گذراند. ظاهراً پس‌ازاین رویداد، دژ گل خندان هیچ‌گاه اهمیت پیشین خود را بازیافت.
پژوهش‌های باستان‌شناسی در دژ گل خندان از سال ۱۳۸۵ آغاز شد درنتیجه‌ی این پژوهش‌ها آثار و شواهدی از سکونت در این دژ از سده‌ی دوم هجری قمری تا اوایل دوره صفوی (سده‌ی ۱۰ هجری قمری) به‌دست آمده است. دژ گل خندان در سال ۱۳۷۹ به شماره ۲۸۸۸ در فهرست آثار ایران به ثبت رسیده است.

این دژ در روستایی به همین نام در جاده آسفالته رودهن – تهران بالای پشته‌ای عظیم، مشرف‌به محل تلاقی دو رودخانه رودهن و بومهن، واقع‌شده است. اسلوب بنا یادآور دوره ساسانی است و حصار عظیمی از قلوه سنگهای درشت دورتادور دژ مستطیل شکل را فراگرفته است. در چهار گوشه آن نیز برج توپر برای استحکام و دفاع بهتر جای دارد. پشته طبیعی که دژ بر فراز آن قرار دارد، با شیبی تند به دره سرسبز مجاور منتهی می‌شود. حصار سازی و تعبیه برج به شیوه بیشتر قلعه‌های دوره ساسانی و پس از اسلام است و در داخل آن اتاق‌ها، تالارها و آب انبارهایی وجود دارد. در محوطه دژ سفالهای متنوع از دوره ساسانی به بعد مشاهده می‌شود. به نظر می‌رسد که این برج در طی قرن‌ها مورداستفاده بود.

قلعه تاریخی گلخندان یکی از بناهای تاریخی

ساختمان داخلی قلعه از بین رفته و تنها دیواره‌های آن‌که ارتفاع تقریبی آن به ۲۰ متر نیز می‌رسد باقی‌مانده است. قلعه بر روی تپه‌ای قرار دارد که در شرق و غرب تپه دو رود جریان دارد. این دو رود در جنوب تپه به هم می‌پیوندند و تنها بخش شمالی قلعه رودخانه جریان ندارد. شیب سمت غربی تپه بسیار تند است و دسترسی از این جبهه به قلعه امکان‌پذیر نیست. تونلی با شیب بسیار تند سطح قلعه را به دره غربی متصل می‌کند به‌طوری که بالا آمدن از آن امکان پذیر نیست. در چهار گوشه قلعه چهار برج قرار دارد. مصالح به‌کاررفته در این بنا مانند بسیاری بَناهای ساسانی، گچ ساروج و سنگ است. این قلعه تا دوره صفوی به حیات خود ادامه داده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید