قلعه فورگ ارگی در روستای فورگ از توابع شهرستان درمیان و در ۵ کیلومتری از شهر بیرجند در استان خراسانجنوبی قرار گرفته است.این قلعه از جاهای دیدنی بیرجند،بعد از قلعه الموت مهمترین مقر حضور اسماعیلیان به حساب میآمده که در این محل فداییان مطلق را تحت تعلیم و آموزشهای مخصوص قرار میدادند. فداییان مطلق گروهی بودند که حتی اسم نداشته و پس از ترک قلعه برای انجام ماموریت نامشان عوض میشد و به اسم مستعار برای قتل دشمنان فرقه اسماعیلیه میرفتند. اساس تعلیم فداییان به این صورت بود که بتوانند دشمن را غافلگیر کرده، یک یا دو ضربه کارد به او زده و قبل از این که دیگران به خود بیایند، ناپدید شوند!
از نظر پیشینهی تاریخی محوطه، ساخت قلعه فورگ در زمان نادرشاه افشار بهوسیلهی میرزا بقاخان حاکم منطقه آغاز شده و پس از وی پسرش میرزا رفیع خان ساختمان قلعه را به اتمام رسانده است. تاریخ ساخت این قلعه در کتاب «دیوان لامع»، نوشتهی محمد رفیع بن عبدالکریم در میانی، سال ۱۱۶۰ ه.ق. ذکر شده است. مولف کتاب عینالوقابع، قلعه را این گونه توصیف کرده است: «قلعه فورگ در روی کوهی است که از آجر پخته، دیوار و باروی آن را به طور محکم ساختهاند و پایه آن را سنگ چین کردهاند و دو شیر در اطراف خود داشته با دو خاکریز که قطر هر یک پنج در پنج است».
فضاهای داخلی قلعه از شرق به غرب شامل 3 قسمت میباشد که قسمت اول: محل زندگی خدمه انبار آذوقه و محل نگهداری احشام است.قسمت دوم محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت که مهمترین بخش قلعه است محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است.قلعه مجموعاً دارای 18 برج بوده که اکنون تعدادی از آنها باقی مانده است. مصالح به کار رفته در ساخت قلعه بیشتر سنگ، آجرو خشت میباشد.
این قلعه بر بالای صخرهای سنگی پس از قرون متمادی همچنان در تاریخ بیرجند قامت خود را استوار نگهداشته است.
این قلعه تاریخی از سنگ، خشت و ملات گل ساخته شده است. همچنین بر بلندای حصار و برجها، سازههای کنگرهداری وجود دارد و منافذی (تیرکش) جهت دیدهبانی و دفاع دیده میشود.
با توجه به آثار و بقایای معماری داخل قلعه چنین استنباط میشود که قلعه مزبور در چندین مرحله بازسازی شده و بر وسعت آن افزوده شده است.آخرین مرحله معماری آن مربوط به دوره افشاریه است که حصار فعلی قلعه و هشت برج مدور آن یادگاری از این دوره میباشد.
در قلعهی فورك بيرجند بقايای نهری بر ديواره ی تپهها و كوههای پيرامون وجود دارد كه روستائيان فورك میگويند: آب راهی بوده است كه آب كاريز بيد را به قلعه میرسانده، و در درون حوض بزرگ قلعه ذخیره می شده است. آب انبار قلعه در پايينترين قسمت قلعه قرار داشته است. اين حوض دارای دوستون در وسط حوض بوده که سقف حوض را نگه می داشته و در وضع موجود این دو ستون کاملا از میان رفته اند. حوض انبار دارای دو مجرای ورودی در سمت غرب و يك مجرای خروجی در سمت شرق است.در قلعهی فورگ ويژه گی خاصی وجود دارد كه در ديگر قلعه دخترها به چشم نمیخورد.اين قلعه در ارتفاع بنا شده و روستای فورگ در پایین دست قلعه گسترده شده است.
در قلعهی فورگ نيز در قسمت شاه نشين قلعه، حوضی وجود دارد كه به آن حوض شيره میگفتند. در قلعه های دفاعی در بخش شاه نشین معمولا حوض بزرگی وجود داشته که در آن شیره ی انگور یا عسل ذخیره می کرده اند. در قلعه ی الموت در زمان فتح قلعه در زمان هولاکوخان. یکی از سربازان هولاکو در حوض عسل می افتد و نزدیک است در داخل عسل غرق شود که او را نجات می دهند. در نزديكی اين حوض، راه كور شدهای وجود دارد كه روستائيان فورگ معتقد بودند كه راه پله ای در سنگ کنده شده و در پایین پله ها فضای بازی وجود دارد و در آن فضا حوضی ساروجی و چاهی آب وجود دارد و راه هایی مخفی که در ته دره گم شده اند.
