قلعه پشتو از باارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخی آذربایجان شرقی

يكی از باارزش ترين و جالب ترين آثار تاريخی بخش هوراند از شهرستان اهر، قلعه پشتو يا پشتاب است كه بر بلندترين كوه بين روستاهای پشتاب و كوجان قرار گرفته است.روستای پشتاب در 12 كيلومتری غرب هوراند و 50 كيلومتری اهر واقع شده است.
قلعه پشتو از جاذبه های اهر،در كوهستان بسيار بلند به ارتفاع بيش از 3000 متر بنا شده است.

قدمت قلعه پشتاب در اهر به دوره اشکانیان باز می گردد و مطابق با شواهد موجود از این قلعه در دوره ساسانیان هم استفاده می شده است. حصارهایی که دور قلعه پشتاب در اهر کشیده شده بسیار مرتفع و صخره ای بوده و دور تا دور آن پرتگاه های عمیقی در آن زمان در نظر گرفته بودند تا راهی برای جلوگیری از نقوذ دشمن باشد. همانطور که می دانید این قلعه جز قلعه های نظامی بوده است. تنها راه ورودی به قلعه، معبری از سمت شمال با ۲۲۰ پله سنگی دست تراش است. در سه سمت دیگر قلعه پشتاب پرتگاه‌های مخوفی دیده می‌شود که قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته‌است. با توجه به بالا بودن تعداد پله های دستکند در قلعه پشتاب در اهر راه ورودی به آن بسیار باریک بوده این از جمله موارد امنیتی است که در این قلعه در نظر گرفته شده است.

مصالح به کار رفته برای ساخت قلعه پشتاب

مصالحی که برای ساخت دیوارهای قلعه پشتاب در اهر استفاده شده سنگ های لاشه ای، ملات گل رس، ساروج و همینطور تعدادی آجر می باشد. با توجه به آثاری که از درون قلعه و سفال های بدون نقش و نگار قدیمی وجود دارد نیز نشان می دهد که این قلعه در اوایل تسلط اسلام بر منطقه ارسباران و قره داغ مورد استفاده بوده اند. در مورد سفالینه هایی پیدا شده در قلعه پشتاب در اهر کارشناسان گفته اند که این سفالینه های هزاره اول قبل از میلاد در این قلعه کمتر از آثار دوران اشکانی و ساسانی و قرون میانه اسلامی می باشد. سفالینه‌های اشکانی و ساسانی این قلعه عمدتا دارای خمیره نخودی و قرمز و تزییناتی با کنده‌کاری هندسی هستند و سفالینه‌های قرون میانه اسلامی در دو نوع ساده و لعابدار با خمیرمایه مواد کانی است.

کاربری نظامی قلعه پشتاب در اهر

قلعه پشتاب در اهر شباهت بسیاری به قلعه بابک دارد و شاید دلیل آن همزمان بودن ساخت آن ها بوده باشد. از هر دوی این قلعه ها در آن زمان برای نظارت و حفاظت بر مرزهای کشور استفاده می شده و هر دو کاربری نظامی داشتند. برای ورود به قلعه پشتاب تنهای یک راه باریک وجود دارد و در هر سه سمت آن پرتگاه های مخوفی قابل مشاهده است که همین نفوذ پذیری به قلعه را پایین می آورد. در این قلعه آب انباره هایی زیادی وجود دارد که در سمت شمال و درون صخره ها کنده کاری شده بودند.

قلعه قهقهه و دره رود قره سو از محل قرارگیری قلعه پشتاب در اهر قابل مشاهده است. اکثر دژهایی که در منطقه ارسباران ساخته شده بودند این قابلیت را دارا هستند که توسط دیگر قلعه ها قابل رویت باشند و احتمالاً این دژها در ادوار تاریخی، از جمله دوره جنبش خرمدینان آذربایجان که به احتمال قوی در تصرف آنان بوده‌اند به واسطه علایم آتش‌های شبانه با هم‌دیگر ارتباط پیدا می‌کردند. طبیعت بسیار محصور کننده ای در اطراف این قلعه وجود دارد که چشم انداز فوق العاده ای را برای افراد درون قلعه به وجود می آورد. همچنین در دامنه قلعه حیوانات وحشی به‌ویژه خرس قهوه‌ای نیز زندگی می‌کنند و هراز گاهی هم از دامنه کوه پایین آمده و سری به روستاها می‌زنند.

موقعیت مکانی

این قلعه بر روی یکی از کوه‌های بلند به نام هشت‌سر در ۱۲ کیلومتری هوراند و ۵۰ کیلومتری شمال شرقی اهر واقع شده‌است.

بهترین زمان برای بازدید از قلعه پشتاب

با توجه به شرایط جغرافیایی که شهرستان اهر داراست آب و هوای کوهستانی را باید از آن انتظار داشته باشید و دلیل آن هم وجود رشته کوه قره داغ می باشد. این شهرستان در میان ارتفاعات مهمی چون قلعه دختر به ارتفاع ۱۲۶۶ متر و کوه تاریخی معروف هشت سر با ارتفاع ۲۵۳۶ متر محصور شده و دامنه ارتفاعات مزبور از جهات شمال و جنوب و غرب تا هوراند کشیده شده است. بنابراین اگر آنچنان در کوهنوردی و طبیعت گردی زمستان حرفه ای نیستید بهترین زمان برای بازدید از این قلعه در فصل بهار و تابستان است.