«مسجد جامع خرمشهر» نخستین اثر ملی دفاع مقدس به ثبت رسیده است. این مسجد در دوران دفاع مقدس قلب حماسه و ایستادگی ملت ایران در برابر دشمن بود.مسجد جامع خرمشهر جزو بناهایی است که شاید شاخصهای یک شاهکار معماری و تاریخی را دارا نباشد، اما ایمان و عشق رزمندگان آن را به قلب تپنده ملت ایران بدل ساخت.مسجد جامع خرمشهر، مسجدی نامآشنا برای تمام مردم ایران و حتی توریستهای خارجی است. این مسجد از جاذبه های خرمشهر،را میتوان تنها بنایی دانست که بدون شاخصهای تاریخی و معماری در کنار سایر شاهکارهای معماری تاریخی در جهان میدرخشد.
این مسجد دو گلدسته و دو گنبد کوچک و بزرگ با 120 سال قدمت را در دل خود جای داده است، شاید 770 مترمربع کاشیکاری معرق نیز شاخصهی خاصی برای هر بنای تاریخی باشد، اما وقتی قرار باشد، یک اثر بخشی از هویت، تاریخ، تمدن و مقاومت یک کشور محسوب شود، هر بنایی نمیتواند جای «مسجدجامع خرمشهر» را بگیرد.
این مسجد قدیمی که با نمای آجریاش که حالا جزیی از تاریخ این شهر است، از قدیم یکی از مراکز اصلی شهر خرمشهر بود، در آن زمان، در ورودی بازار بزرگ اصناف قرار داشت و محل تردد مردم از صحن مسجد بود. به همین دلیل، بعدها تغییری در ساختوساز آن رخ داد و در سال 1348، قطعه زمینی از ضلع غربی به مسجد اضافه و بهصورت کنونی تجدید بنا شد.
با شروع رسمی جنگ در شهریور سال 1359ه.ش، مسجد به عنوان قرارگاه نیروهای مردمی در خرمشهر انتخاب میشود و همچون سنگری برای مبارزان ایرانی بود تا اینکه در 4 آبان سال 1359 ه.ش خرمشهر سقوط میکند و شهر به دست نیروهای عراقی در میآید. مسجد جامع خرمشهر که در خیابان چاسبی و مرکز شهر قرار دارد، یکی از بناهایی بود که پس از بازپسگیری شهر تقریباً نیمه سالم باقی مانده بود.این بنای تاریخی چون در زمان مقاومت و قبل از اشغال شهر، جایی برای فرماندهی، تدارکات و گردهمایی مدافعان شهر بود، لقب نماد مقاومت را به خود گرفت، حتی حالا نیز بین بازماندگان جنگ به همین نام شناخته میشود.
این مسجد که حالا سمبل مقاومت در «خرمشهر» است، در مدت 35 روز مقاومت مردم، ستاد مردمی، مرکز تبادل اخبار، اورژانس مجروحان و محل نگهداری موقت شهدا بوده است.این بنای تاریخی یادآور شهدایی مانند «محمد جهانآرا»، «بهروز مرادی»، «بهنام محمدی» و «محمد دشتی» است.
مسجد جامع سالهاست که بهعنوان یکی از مهمترین بناها نهتنها در کشور بلکه در جهان معروف شده است، این مسجد سالانه میزبان خیل عظیم زائرانی از اقصی نقاط کشور و حتی گردشگران خارجی است.این مسجد که در حال حاضر با عنوان قطب فرهنگی خرمشهر شناخته میشود، در سال 1390 ه.ش به ثبت در فهرست آثار ملی ایران رسید.