یکی از مساجد تاریخی و باشکوه ایران مسجد کبود است، مسجدی که به خوبی معماری پس از اسلام ایران را به نمایش گذاشته وی کی از معدود مساجد آبی دنیاست.این مسجد یکی از دیدنی ترین جاذبه های تبریز است و گردشگران زیادی در سفر به این شهر از آن بازدید می کنند.
علاقمندان به آثار هنری عاشق این بنای تاریخی هستند چون در آن کاشی‌های معرق فیروزه ای و لاجوردی، انواع خطوط عالی و طرح‌های بدیع هندسی و اسلیمی در کنار هم یک نمونه بی بدیل معماری را خلق کرده است. این بنای زیبا در قرن نهم هجری قمری ساخته شده و معماران خبره طوری کاشی کاری های متنوع را در کنار نقش و نگارهای ظریف و زیبا قرار داده اند که رنگ های هماهنگی شکل بگیرد و اینجا در نظر خیلی ها به فیروزه اسلام شهره شود هرچند که این مسجد نام های دیگری مثل گوی مسجد، مسجد شاه جهان، عمارت و مسجد مظفریه هم دارد.
در زلزله ای که در سال ۱۱۹۳ هجری قمری اتفاق افتاد بنای این مسجد آسیب های زیادی دید و حتی گنبد آن هم ریزش کرد و امروز از آن فقط یک سردر و چند پایه به جای مانده است اما همین باقی مانده های کم هم به خوبی شکوه و هنر معماری این مسجد را نشان می دهند. مرمت قسمت های باقی مانده مسجد در سال ۱۳۱۸ شروع و چندین سال بعد در سال ۱۳۵۵ تمام شد.
مسجد کبود در سال ۸۷۰ هجری قمری به دستور ابوالمظفر جهانشاه بن قرایوسف که قدرتمندترین حکمران سلسله ترکمانان قراقویونلو بود ساخته شد و از برجسته ترین شاهکارهای معماری اسلامی به شمار می رود. اگر در هنگام ورود به مسجد به کتیبه ی بالای سر در نگاهی بیندازید اطلاعاتی درباره ی این مسجد را می بینید، طبق این کتیبه مسجد در سال ۸۷۰ هجری قمری ساخته شده اما این طور که معلوم است این تاریخ مربوط به زمان تمام شدن کاشی کاری های سر در بوده و ساخت مسجد چندین سال زودتر شروع شده است.
معماری مسجد کبود
محوطه مسجد کبود تبریز:از زیبایی‌های محوطه‌ی این مسجد نمی‌توان گذشت. تمام این بخش را گل‌کاری و درخت‌کاری کرده‌اند و این تصویر زیبا با هزاران رنگ به استقبال بازدید کنندگان می‌آید.
سقف طلا و لاجورد:می‌توانید تصور کنید که کاشی‌های کبود در همنشینی با نقوش طلایی چه صحنه‌ی دل‌انگیزی را می‌سازند؟ کافی است کمی سرتان را به عقب ببرید و درست مقابل چشم‌هایتان سقفی را می‌بینید که این ترکیب خوش رنگ را در دل دارد. سقف عبادتگاهی که سراسر آرامش است تنها بخشی از زیبایی غافلگیر کننده‌ی مسجد کبود تبریز است.
کاشی‌کاری‌ها:مسجد کبود تبریز مانند بسیاری دیگر از آثار معماری ایرانی-اسلامی، از کاشی‌کاری‌های هنرمندانه خالی نیست و از دلایل اصلی محبوبیت و زیبایی مسجد همین هنر ظریف کاشی‌کاری است. در بازدید از مسجد کبود دیواره‌های بیرونی و داخلی را می‌بینید که با کاشی‌های معرق تزئین شده‌اند و توازنی بی‌نظیر دارند. اوج هنر کاشی‌کاری معرق را در ظرافت و تنوع کاشی‌کاری های مسجد باشکوه کبود خواهید دید. کاشی‌هایی که نام فیروزه اسلام را بلند آوازه کرده‌اند.
سردابه، مقبره جهانشاه:به جهت قرار گیری مقبره جهانشاه و همسرش در قسمت سرداب مسجد کبود تبریز می‌توان کاربری این بنا را بقعه_مسجد دانست. این سرداب در شبستان کوچک در قسمت جنوبی مسجد قرار دارد.
کتیبه‌های مسجد کبود تبریز:در قلب کاشی‌کاری‌های ایوان ورودی مسجد کتیبه‌ای به خط رقاع وجود دارد که راوی تاریخ ساخت بنا در سال ۸۷۰ه. ق است. در راس در ورودی مسجد هم کتیبه‌ای با نام جهانشاه نقش بسته که پیش‌تر از این، روکشی طلایی داشته است. یکی دیگر از زیبایی‌های کتیبه‌نگاری در مسجد کبود تبریز، سوره فتح است که به صورت کتیبه‌ای برجسته، دور تا دور شبستان اصلی، ان هم با ظرافت هنرمندی تمام، نقش بسته شده است.
جاذبه‌های نزدیک
پارک خاقانی درست کنار مسجد جهانشاه قرار دارد. کافی است چند قدم پیاده‌روی کنید تا موزه آذربایجان را ببینید. البته محتوای موزه با اسمش ارتباطی ندارد. اگر تماشا و بررسی ظرف‌ها و کتبیه‌های تاریخی برای شما جالب باشد، از این موزه خوش‌تان می‌آید.
چند خانه قدیمی مثل موزه سنجش، خانه حیدرزاده، خانه نیکدل و خانه استاد شهریار نزدیک مسجد قرار دارند. خانه حیدرزاده از بین‌شان خیلی تماشایی‌ست. اگر در جهت عکس حرکت کنید، به عمارت شهرداری و میدان ساعت می‌رسید و کمی که پیاده بروید پیاده راه تربیت هم پیش رویتان است.
چراباید از این مکان بازدید کرد؟
غیر از مسجد کبود تبریز تنها سه مسجد دیگر در دنیا وجود دارند که آبی لاجوردی در آنها به کاررفته و آنها را نیزبنام مسجد کبود میشناسند که دراستانبول، افغانستان و ایروان قرار دارند.مسجد کبود تبریز تنها مسجد کبود جهان است که آبی لاجوردی درتزیین و معماری آن خیلی بیشتربکار رفته و ظرافتها و هماهنگی هنری خاص آن نیز بر زیبایی آن افزوده و فیروزه جهان اسلام لقب یافته است.
ویژگی منحصر بفرد مسجد کبود
از ویژگی های این مجموعه استفاده از تصاویر رنگی به جای متن های طولانی است که در عین زیبایی بخشیدن به اثر، درک آن را برای مخاطب تسهیل میگرداند.
این مسجد به خاطر تنوع و ظرافت کاشی کاری و انواع خطوط عالی و اشکال و طرح های به کار رفته در آن و هم چنین زیبایی و هماهنگی رنگ ها به «فیروزه اسلام» مشهور است. برخلاف رنگ اكثر مساجد ایران فیروزه‌ای نیست؛ رنگش آبی تیره لاجوردی است كه آن را منحصر به فرد كرده است.
دسترسی به مسجد کبود
این مسجد در خیابان پر رفت و آمد امام قرار گرفته و پیدا کردن آن اصلا سخت نیست. اگر با ماشین شخصی بروید، احتمالا مدتی معطل پیدا کردن جای پارک خواهید شد. با تاکسی و اتوبوس بی‌آر‌تی هم به این اثر تاریخی دسترسی خواهید داشت.
