منارجنبان از عمارتهای شگفتانگیز ایران کهن است. این اثر تاریخی در دوران ایلخانی و در زمان حکومت اولجایتو ساخته شده و از آثار تاریخی اصفهان محسوب میشود و در سال ۱۳۲۱ ثبت ملی شده است. این مناره با وجود استحکام بسیار زیادی که دارد، در جای خود تکان میخورد و همین امر باعث شده به آن منارجنبان گفته شود.منارجنبان از بناهایی محسوب میشود که در فهرست مکانهای دیدنی هر گردشگر و مسافری به اصفهان قرار میگیرد.
موقعیت جغرافیایی منارجنبان
بنای تاریخی منارجنبان در غرب اصفهان، به طرف نجف آباد و در خیابان آتشگاه واقع شده است. محلی که این بنا در آن قرار گرفته، در گذشته دهکدهای به نام کارلادان بوده که در حال حاضر جزء شهر اصفهان است و در نزدیکی محلهای به نام نصرآباد قرار دارد.
تاریخچهی بنا
منارجنبان از بناهای تاریخی مربوط به قرن هشتم هجری قمری است که بر روی مزار عارف و زاهدی به نام «عمو عبدالله کارلادانی» بنا گردید. این سازه از یک ایوان و دو مناره تشکیل شده است. با توجه به تاریخ حک شده بر بالای سنگ قبر عمو عبدالله که در بخش ایوان قرار دارد، زمان ساخت آن به سال ۷۱۶ هجری، یعنی اواخر سلطنت محمد خدابنده الجایتو، ایلخان مسلمان مغول برمیگردد. با توجه به معماری منارهها گفته میشود که این بخش در اوایل قرن دوازدهم هجری که همزمان با اواخر دورهی صفویه بوده، به ایوان اضافه شده است.
معماری بنای منارجنبان
همانطور که گفته شد، بنای تاریخی منارجنبان شامل یک ایوان، دو منارهی زیبا و نیز صحن اطراف آن است. ایوان، ارتفاعی حدود ۱۰ متر دارد و از آثار تک ایوانی دورهی ایلخانی محسوب میشود که به سبک معماری مغول ساخته شده است. ارتفاع هر یک از منارهها از سطح زمین به ۵/۱۷ متر میرسد و نوع ساخت آنها نشاندهندهی معماری دوران صفویه است. برای رفتن به بام ساختمان و همچنین بالا رفتن از منارهها، درگاه کوچکی وجود دارد که با پلههای مارپیچی به بام میرسد. در تزئینات بنا از کاشیهایی به شکل ستارهی چهار پر که به رنگ آبی لاجوردی است و نیز چند ضلعیهای فیروزهای رنگ و زیبا استفاده شده که بسیار چشمنواز است.
منارجنبان دو اتاق کوچک دارد که در زمانهای قدیم به عنوان چلهخانه از آن استفاده میشد. چلهخانه به مکانهایی گفته میشود که عرفا و زاهدان، گوشهنشینی و ریاضتهای ۴۰ روزهی خود را در آن میگذراندند. در زمان ساخت بنای منارجنبان، محوطهی اطراف آن قبرستان بوده است اما در حال حاضر تنها چیزی که از آن قبرستان قدیمی باقی مانده، چند قبر با سنگقبرهای سفید در نزدیکی ایوان است.
ویژگیهای بنا
شهرت این بنا به سبب تکان خوردن منارهای آن است. با تکان دادن یکی از منارهها مناره دیگر و کل ساختمان نیز تکان میخورد.
تکان خوردن منارههای این بنا تا مدتها برای دانشمندان پرسش برانگیز بود. معماری اسرار آمیز این بنا برای بسیاری هنوز هم در هاله ابهام باقی ماندهاست. منطقیترین علتی که برای تکان خوردن منارهها وجود دارد، پدیده فیزیکی تشدید یا پدیده رزونانس است. چون منارهها سبک معماری مشابهی دارند، تکان خوردن یکی روی دیگری اثر میگذارد.
نکته جالب در این بنای تاریخی آن است که با حرکت دادن یک مناره، نه تنها مناره دیگر به حرکت در میآید، بلکه تمامی این ساختمان به لرزه درمیآید.