مجموعه فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک از جاهای دیدنی تهران،یکی از مکان هایی است که علاقمندان به بازدید از موزه ها و اشیا و آثار قدیمی را به خود جذب می کند. در سال ۱۳۴۳ خورشیدی بانی موزه، به فکر ایجاد موزه‌ای از اشیای تاریخی و هنری افتاد در نتیجه کوشش کرد تا در کنار کتابخانه مجهز و غنی خود این موزه را ایجاد کند تا به آنچه که در نظر دارد برسد.
تاریخچه موزه ملی ملک
حسین ملک مشهور به حاج حسین آقا ملک، بنیان گذار موزه و کتابخانه ملی ملک، فرزند ارشد حاج محمد کاظم ملک‌التجار بود. حسن ملک املاک و مستغلات خود را وقف آستان قدس رضوی کرد و یکی از این املاک و دارایی ها همین کتابخانه و موزه ملی ملک بود. موقوفات مرحوم ملک بسیار زیاد است تا جایی که آستان قدس رضوی اداره‌ای را به نام اداره موقوفات ملک اختصاص داده است. کتابخانه و موزه ملی ملک تنها یکی از این موقوفات است که در شهر تهران قرار دارد.
وقتی حاج حسین ملک در سال ۱۳۱۶ کتابخانه خود را ایجاد کرد از همان شروع کار به فکر گسترش آن بود و ایجاد ساختمانی بزرگ تری را مد نظر داشت تا موزه ای را که در آن اشیا نفیس و ارزشمند وجود داشته باشد ایجاد کند بنابراین به این کار اقدام کرد و تکه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای این منظور در نظر گرفت تا ساختمان جدید کتابخانه و موزه را ایجاد کند.
ساختمان جدید کتابخانه و موزه بعد از فوت او احداث شد و تا زمانی که مرحوم ملک در قید حیات بود این کار انجام نشد اما در سال ۱۳۶۴ آستان قدس رضوی طراحی و ایجاد ساختمان جدید را آغاز کرد و چند سال بعد این ساختمان آماده شد. کتابخانه و موزه ملی ملک نهادی غیر دولتی و غیرانتفاعی است و از نظر ساختار تشکیلاتی، نظارت و اداره آن مثل دیگر موسسات فرهنگی آستان قدس رضوی تحت نظارت مستقیم آستان قدس رضوی است. ارکان این موسسه شامل، مجمع عمومی، مدیرعامل، هیئت مدیره، ناظر استصوابی و بازرس قانونی است.
موزه
موزه ملی ملک از شش مجموعه بدین شرح تشکیل شده است:
۱- مجموعه سکه شامل ۳ هزار قطعه سکه و مدال ایرانی از سده ششم پیش از میلاد تا دوران پهلوی و نیز سکه هایی از یونان، جانشینان اسکندر، امپراتوری بیزانس، خلفای اسلامی و امپراتوری عثمانی
۲- مجموعه آثار هنری شامل تابلوهای نقاشی هنرمندان به نام ایرانی مانند کمال الملک غفاری، لطفعلی صورتگر، هادی خان تجویدی و برخی نقاشان اروپایی و لوستر و مبلمان
۳- مجموعه هنر لاکی شامل ۸۶ قطعه قلمدان، قاب آیینه و سرچسبدان که با نقاشی لاکی آراسته شده اند و برخی شان حدود ۳۰۰ سال قدمت دارند.
۴- مجموعه تمبر شامل هزاران قطعه تمبر از نخستین تمبرهای منتشر شده در ایران و جهان تا زمان حاضر.
۵- مجموعه فرش شامل ۳۴تخته قالی و قالیچه از نقاط مختلف ایران که بوسیله زبده ترین بافندگان دو سده اخیر بافته شده اند.
۶- مجموعه بانو ملک شامل تابلوهای نقاشی قاجاری، نسخه های خطی، قلمدان، سرقلیان و آثار لاکی که تعدادشان به ۴۷ اثر می رسد. این مجموعه در سال ۱۳۸۵ توسط بانو عزتملک ملک، فرزند مرحوم حاج حسین ملک و ناظر استصوابی موقوفات ملک به موزه اهداء شده است.
۷- مجموعه آثار خوشنویسی که آثاری از بزرگ ترین و نامدارترین خوشنویسان ایران و اسلام مانند یاقوت مستعصمی، علیرضا عباسی، میرعماد، احمد نیریزی، درویش عبدالمجید طالقانی، میرزا غلامرضا اصفهانی و… را در خود جای داده است.
کتابخانه ملی ملک
کتابخانه ملی ملک با داشتن ۱۹ هزار عنوان نسخه خطی نادر و نفیس، یکی از شش گنجینه بزرگ نسخ خطی ایران است. چهار کتابخانه دیگر عبارت اند از کتابخانه ملی، کتابخانه آستان قدس رضوی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، کتابخانه مرحوم آیت الله مرعشی نجفی و کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران. در این میان، امتیاز کتابخانه ملک به نفاست و ارزش هنری آثار است.
همچنین این کتابخانه دارای حدود ۷۰ هزار کتاب چاپی، ۳۴۰۰ کتاب چاپ سنگی و ۵۴۸ عنوان نشریه ادواری در ۴۰۰۰ مجلد است. بخش قابل توجهی از کتاب های چاپی متعلق به پیش از سال ۱۳۲۰ خورشیدی هستند و در زمره نخستین کتاب های چاپی ایران قرار می گیرند. کتابخانه ملک پیوسته با خرید کتاب های خطی و چاپی از محل عواید موقوفات ملک غنی تر می شود.
غیر از مخازن کتاب و تالارهای مطالعه، بخش های مجهزی هم برای انجام امور فنی از قبیل مرمت نسخ خطی، عکاسی و تهیه میکروفیلم، صحافی، جلدسازی و … ایجاد شده اند. در کنار این بخش ها انتشارات مؤسسه از سال ۱۳۴۸ برای چاپ و نشر نسخ خطی موجود در کتابخانه و آثار پژوهشی مرتبط با آن ها تأسیس شده است.
مسیر دسترسی به موزه ملی ملک
مجموعه فرهنگی کتابخانه و موزه ملی ملک در میدان مشق یا خیابان امام خمینی (ره)، روبروی ساختمان وزارت امور خارجه در شهر تهران قرار دارد. برای رفتن به این مجموعه فرهنگی بهترین گزینه مترو است که باید با استفاده از خط یک متروی تهران در ایستگاه مترو امام خمینی پیاده شده و مسیر خیابان امام خمینی به سمت غرب را طی کرده تا به سردر باغ ملی رسید بعد از آن میدان مشق و موزه ملک را خواهید دید. یک راه دیگر استفاده از اتوبوس است که با اتوبوس هایی که به پایانه میدان امام (ره) می روند به موزه ملک رفت. راه دیگر هم استفاده از تاکسی از هر نقطه شهر تهران به مقصد میدان امام (ره) است.
دیگر جاذبه های موزه ملی ملک
از دیگر جاذبه های دیدنی اطراف کتابخانه و موزه ملی ملک می توان به موارد زیر اشاره کرد:
میدان مشق
سردر باغ ملی
موزه پست و تلگراف
موزه ملی ایران
موزه ایران باستان
کاخ شهربانی
مجموعه قزاقخانه
