پل دختر میانه یکی از آثار تاریخی در شهرستان میانه

«پل دختر» یا «قیز کورپوسی»، یکی دیگر از آثار تاریخی در شهرستان میانه است که در فاصله‌ی ۲۰ کیلومتری از این شهرستان و روی رودخانه‌ی قزل‌اوزون، احداث شده است.

فهرست نمایش

وجه تسمیه پل دختر

علاوه بر پل دختر میانه، در نقاط مختلف ایران پل‌ های متعددی با عنوان پلدختر معروف‌ هستند که گروهی از باستان‌ شناسان این وجه تسمیه را بر گرفته از الهه آناهیتا، فرشته آب در ایران باستان می‌دانند و حتی معتقدند در گذشته تندیسی از این ایزد بانو در طرفی از پل‌ ها قرار داده می‌ شد تا به یمن قداست این الهه، آب رودخانه طغیان نکند و سبب انهدام پل نگردد.

همچنین عده‌ای عقیده بر این دارند که چون سازنده آن دختری از شاهزادگان بوده به آن علت اسم دختر بر آن نهاده شده است که هر کدام بحث و داستان شیرین بخود دارد.

تاريخچه و مشخصات بنا

در بين راه زنجان ميانه، جائي كه رودخانه قزل اوزن به دامنه شرقی قافلانكوه می رسد، پل محكم و زيبائی احداث شده كه به پل دختر معروف است. تاريخ بنای اوليه پل معلوم نيست و بخشي از كتيبه ای كه حاكی از تاريخ بنای اوليه و بانی آن بوده، از بين رفته است. عده ای از باستانشناسان پايه هاي پل را متعلق به عهد ساسانی يا قبل از آن می دانند. باتوجه به معماری پل و ويژگيهای آن می توان تاريخ ساختمان اصلی آن را متعلق به قرن هشتم هجری دانست. طبق مفاد كتيبه مرمری كه به سرقت رفته است اين پل در سال 933 هجری توسط شاه بيگم بنت محمد بيگ موصللو تعمير گرديده است.
پل مزبور بوسيله آغامحمدخان قاجارتعمير شد. ليكن در سال 1313 هجری طاق آن شكسته و تخريب شده و در همان سال توسط اداره كل باستانشناسی با كمك اداره فرهنگ ميانه و اداره راه مرمت گرديد.در روز 25 آذر 1325 قوای دموكرات هنگام عقب نشينی از برابر نيروهای دولتی برای جلوگيری از پيشرفت ارتش ايران طاق چشمه وسط را با دينامیت منفجر كردند كه فعلا به همان صورت باقی است. مرمت پايه های پل كه به هنگام انفجار با ديناميت به شدت آسيب ديده و شكافهای طولي و عرضي فراوانی در آن ايجاد شده بود در سال 1376 آغاز و در آبانماه سال 1377 باتمام رسيد و در حال حاضر شرايط فيزيكی پل بترتيبی است كه نگرانی از آسيب جدی آتی آن كاملا از بين رفته است.
پل دختر دارای سه چشمه بزرگ و پايه های سنگی عريضی است كه دهانه وسطی نسبت به دهانه های طرفين بزرگتر و دارای طاقی بلندتر است. به همين سبب گذرگاه پل از وسط دارای شيب ملايم به دو طرف كناره پل است.
آب برهای طرفين چشمه وسط به شكل مثلث و از سنگ ساخته شده و در بالای آن طاقنماهای كم عمقی به چشم می خورد كه دهليزها در ميان آن جای گرفته اند. بر روی پايه وسطی پل كتيبه ای آجری به شكل مربع به ضلع 2 متر به خط نسخ موجود است كه قسمتی از خطوط آن محو شده و از بين رفته است و در سمت چپ كتيبه ای ديگر از سنگ مرمر حاكی از بازسازی پل بوده است كه از بين رفته است.

نظر برخی کارشناسان و سیاحان در مورد پل دختر میانه

مادام دیولافوآ باستانشناس فرانسوی، که از سال 1881 میلادی نقاط مختلف ایران را مورد بازدید قرار داده، در سفرنامه خود از معماری قوی این بنا تمجید کرده و نوع معماری آنرا منطبق با معماری اواسط قرن 12 میلادی دانسته است(قرن ششم هجری قمری).

پروفسور پوپ در مورد پل میانه گفته: شاید زیبا ترین پل موجود در ایران همان باشد که بر روی رودخانه قزل اوزن در جنوب میانه بسته اند. نسبت پل به بستر رودخانه چنان با شکوه است که از نظر زیبایی منظره بدیع آن با معماری سنتی ایران برابری می کند. فضای طاقها از سطح معمول آب کمی بالاتر قرار دارد و اگر چه رفته رفته جمع و جورتر می شوند ولی روزنه های جبرانی برای موارد ضروری پیش بینی شده است. این ها با مساحت آجری در سطح پائین تری از سطح قوس قرار دارند. پایه های پل را با روکاری های زیبائی که شباهت به سبک گوتیک دارد استحکام بخشیده اند گل بندیل ها بارها مرمت شده و شکافهای کهنه حاکی از این است که پل بارها از زلزله صدمه دیده است.

دکتر فوریه طبیب مخصوص ناصرالدین شاه ضمن توضیح مطالبی درباره میانه در کتاب سه سال در دربار ایران، درباره پل دختر چنین آورده است: پلی که از روی آن گذشتیم عجیب است که بسیار خوب مانده است. این پل خرپشته مانند، از آجرهای محکم ساخته شده و سه دهانه مختلف العرض دارد. دهانه وسطی بلندتر است و کتیبه آن این است در عهد شاه صفی به سال ۱۰۴۲ هجری در دو سال تمام شد.