چاپارخانه میبد واقع در بلوار قاضی میرحسین ، جنب كاروانسرای شاه عباسی قرار دارد كه جزیی از مجموعه كاروانسرا، آب انبار، یخچال و ساباط می باشد و قدمت آن به دوره قاجار بر می گردد.یكی از مراكز عمده پستی و چاپاری قدیم بوده است كه در مسیر راه باستانی ری كرمان احداث شده است.ساختمان این بنا به دلیل اینكه مكانی جهت حفظ و نگهداری امانات دولتی و پیامها و نامه های پر اهمیت بوده است به صورت دژ و قلعه ای ساخته شده كه دفاع و حفاظت از آن میسرباشد و این اهمیت از برجها ،دیوارهای بلند، روزنه های دیده بانی، تیركشها و موقعیت خوب دفاعی آن پیداست.
مختصری از تاریخ چاپارخانه میبد
سابقه ی ساخت چاپارخانه های در ایران به قرن ها پیش از اسلام بر می گردد. به طوری که هرودت و گزنفون در این باره توضیحاتی را ارائه کرده اند.
هرودت: در منازل، اسبهای تندرو تدارک شده. به این ترتیب که چابک سوارها نوشتههای دولتی را از مراکز تا نزدیکترین چاپارخانه برده، به چاپاری که حاضر است میرساند و او فوراً حرکت کرده، آن را به چاپارخانه دوم میبرد و باز تسلیم چاپاری میکند. بدین منوال شب و روز چاپارها در حرکت اند و اوامر مرکز را به ایالات میرسانند. راجع به سرعت حرکت چاپارها مورخ مذکور گوید که نمیتوان تصور کرد که جنبندهای سریعتر حرکت کند….
گزنفون: تاسیس چاپارخانهها را به کوروش بزرگ نسبت داده و گوید که برای تعیین مسافت چاپارخانهها از یکدیگر تجربه کردند که اسب در روز چقدر میتواند راه برود بی اینکه خسته شود و آن را میزان قرار دادند. اگر هم این گفته اغراق باشد، مسلم است که کسی نمیتواند به سرعت چاپارها حرکت کند.
در دوره سلطنت حکومتهای اشکانی و ساسانی و بعد از اسلام نیز چاپارخانهها برای دستگاههای دولتی اهمیت بسیار داشتهاند و چاپارها علاوه بر انجام مراسلات، چشم و گوش حکومت نیز بودهاند و اخبار گوناگون را از نقاط مختلف به مرکز انتقال میدادند. «در دوره قاجاری مسافران ترجیح میدادند که در چاپارخانهها اقامت کنند چون اطاقهای آن تمیز تر از اطاقهای کاروانسرا بوده. چاپارهای این دوره در مقابل دریافت وجهی مسافران را به مقصد می رساندند.
معماری چاپارخانه میبد
این چاپارخانه شامل یك محوطه روباز و دو محوطه سرپوشیده و اتاقهایی مخصوص رئیس چاپارخانه و اقامت پیكها و نگهبانان و نگهداری اسبها می باشد .در سه طرف پشت آخورها اصطبل هایی قرار داده شده است که در زمستان ها و شب ها اسب ها و دیگر چهارپایان را در آن جا نگهداری می کردند.
بین حیاط و جبهه ورودی ساحتمان اطاق هایی برای اقامت مسافران قرار داشت که تقسیم بندی فضا و شکل کالبدی چاپارخانه ها نیز همانند کاروانسراها نیز بوده است. این مجموعه علاوه بر اینکه جای مناسبی برای استراحت چاپارها بود نیز از آنها در فضای داخلی ساختمان در مقابل شرایط نامساعد اقلیمی نیز محافظت می کرده است؛
در داخل چاپارخانه ها یک محیط زیست اقلیمی کوچک و مستقل وجود دارد و شرایط محیطی داخل بنا را در مقابل نوسانات بسیار زیاد درجه حرارت و باد و طوفان معصون نگه می داشته است.با ورود اتومبیل و همچنین سیستم پستهای جدید، عملکرد سنتی چاپارخانه ها و در نتیجه کالبد فیزیکی آنها رفته رفته از بین رفت و به طوری که در حال حاضر تنها خرابه هایی از آن ها باقی مانده است.
خشت و گل از جمله اصلی ترین مصالحی بوده اند که برای ساخت این بنا به کار برده شدهاست و در قسمت هایی از سردر ورودی، پشت بام و پای دیوارهای داخل حیاط آجرهایی نیز به کار برده شده است. از تزئینات مشهود در این بنا می توان به نمای آجری سردر ورودی آن و کنگره های بالای حصار چاپارخانه نیز اشاره کرد.
این چاپارخانه از جاذبه های میبد،پس از دایر شدن اداره پست امروزی کاربری خود را از دست داده و ساختمان ویرانه ای شده بود که در سال های اخیر به همت انجمن یادگارهای فرهنگی میبد و با مساعدت میراث فرهنگی در یک روند ده ساله مرمت شد و طرح تبدیل به موزه پست برای آن در نظر گرفته شد و اجرا گردیده است که به صورت امانی به اداره پست استان یزد تحویل داده شده است.
در حال حاضر ماکت های بسیار زیبایی از پستچیان قدیمی و اسبانی که نگهداری میکرده اند به همراه تمبرهای قدیمی، وسایل پست قدیم و اسناد و تصاویر تاریخی مربوط به پست نگهداری میکنند. پیشینه این روش به زمان هخامنشیان میرسد و این قدیمی ترین شیوه پست در جهان است ؛ از این رو ایرانیان را مخترع پست میدانند.
این اثر در تاریخ ۱۹ مرداد ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۲۷۶۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
