چشمه قير دهلران كه قدمتی به بلندای تاريخ ايلام دارد، در 7کيلومتری شهرستان دهلران استان ايلام واقع شده و يكی از جاذبه های طبيعی و ملی اين استان است.چشمه قیر روان از دیدنی های منحصربفرد دهلران و استان ایلام است که ایرانیان از حداقل سه هزار سال پیش به فواید آن پی برده و از ماده ی درون چشمه در صنعت دریانوردی و ساختمانی استفاده می کردند. از آن جایی که آب به کف کشتی ها و سقف خانه ها نفوذ می کرد راه حل این مشکل قیر بود! بعد از قیر اندود شدن دیگر آب هیچ راهی برای نفوذ به اطراف نداشت.
چشمه قير دهلران، حوضچه ای با قير روان دارد كه دمای آب آن گاهی به 50 درجه سانتی گراد هم می رسد و مواد نفتی از ميدان های نفتی زيرزمينی منطقه دهلران با آن ترکيب و قير مذاب توليد می شود.اين چشمه از يک چشمه اصلی و سه چشمه فرعی تشكيل شده و حدود 75 هکتار مساحت، 9 متر قطر و 50 سانتی متر عمق دارد و تنها چشمه قير ايران است که يک حوضچه طبيعی قير در آن روان است.
فعاليت اين پديده كمياب در فصل بهار آغاز می شود و در فصل تابستان به علت گرمای زياد به بالاترين حد ممكن می رسد.قيرهای روان شده در مسير خود با خاک، شن و ماسه مخلوط می شوند و آسفالت طبيعی را به وجود می آورند.اين پديده شگفت انگيز روزانه 10 ليتر قير مايع توليد می کند.
چشمه قير دهلران در گويش محلي به «کنی گاو قيلی» معروف است و بر اساس باورهای مردم محلی، اين چشمه، خون اژدهايی بوده که در جنگ با پهلوان اساطيری، اسفنديار رويين تن، به هلاکت رسيده است.
گفته می شود، در ادوار گذشته اين چشمه وسعت بيشتری نسبت به امروز داشته؛ اما بخش هايی از آن به تدريج زير خاک رفته است. نكته قابل اشاره درباره چشمه قير دهلران اين است كه خروج قير و مايعات نفت خام از بيش از 10 هزار سال گذشته در اين محل ادامه داشته و براساس كاوش های صورت گرفته در دوران باستان نيز از اين پديده طبيعی بهره برداری می شده است.
همچنين انگليسی ها از سال ها پيش از انقلاب به فکر بهره برداری از چشمه قير دهلران بودند و اقدام به ساخت کمپينگ و ريل آهن براي انتقال قير به خوزستان و سپس به بندر بصره عراق کردند که البته با شروع جنگ جهانی دوم، موفق به بهره برداری از اين چشمه نشدند. با اين حال هنوز آثار ريل قطار و کمپينگ آنها را مي توان در نزديکی اين چشمه مشاهده کرد.
چگونه به چشمه قیر دهلران برویم؟
از شهر دهلران راهی بوستان جنگلی آبگرم شوید، پس از عبور از بوستان، تابلویی را در سمت راست می بینید که به خوبی شما را در جهت رسیدن به چشمه قیر راهنمایی می کند. از این قسمت به بعد دیگر هیچ تابلویی وجود ندارد پس بهتر است از افراد محلی کمک بگیرید. قسمت مشکل این مسیر پایین رفتن از دیواره ی یک رودخانه و بالا رفتن از جهت دیگر آن است.
در ۳۰۰ متری چشمه، دیگر اثری از جاده نیست و باید بقیه ی راه را پیاده روی کنید. حالا نوبت طبیعت گردی است! اینجا پوشیده از درختچه هایی است که الان شانس تماشای آن ها را دارید. دیگر چیزی به چشمه نمانده و بوی قیر فضا را پر کرده است. دهانه چشمه قطری حدود ۹ متر دارد و در زیر آب آب گرمی را می بینید که پر از ذرات ریز و درشت قیر سیال است.
از آنجاییکه در فصل تابستان جانورانی که به هوای خوردن آب به چشمه نزدیک می‌شدند درون قیر گیر کرده و از بین می‌رفتند، اطراف چشمه را پوشانده‌اند، که این خود بهترین نشانی یافتن چشمه است.
ديدنی های اطراف چشمه
در نزديكی چشمه قير، چشمه های آبگرمی وجود دارد كه با املاح گوگردی، خواص درمانی زيادی دارند. اين چشمه ها در 3کيلومتری شهر دهلران در دامنه سياهکوه و نزديک به غار خفاش ها قرار گرفته و با دمای 50 درجه سانتی گراد از چشمه های بهداشتی آبگرم و استخرهای لجن درمانی برخوردار هستند.
در طول روز، انعکاس نور خورشيد باعث مي شود آب اين چشمه ها ظاهری هفت رنگ داشته باشد؛ البته خواص درمانی اين آبگرم ها بيشتر از ظاهرشان مورد توجه قرار می گيرد؛ چراكه شنا در آنها به درمان حساسيت، رماتيسم، دمل، زخم ها و شکستگی استخوان و کوفتگی کمک زيادی می كند.
توصيه ما به کسانی که از بيماری های قلبی رنج مي برند، اين است که نزديک اين چشمه ها نشوند، چراكه در اين منطقه گوگرد زيادی وجود دارد.
