کاخ شهرداری تبریز یکی از زیباترین ساختمانهای قدیمی تبریز است که در مرکز شهر، در میدان ساعت، تقاطع خیابان ارتش و امام خمینی قرار دارد. این بنا که به سبک معماری آلمانی ها ساخته شده، در لیست آثار ملی ایران هم ثبت شده است و از مهم ترین جاذبه های گردشگری تبریز هم محسوب می شود.روی این عمارت ساعتی تعبیه شده و به همین دلیل مردم به آن میدان ساعت (یا به اصطلاح مردم محلی، ساحات قاباغی) میگویند.
تاریخچهی ساخت بنا
بعد از امضای فرمان مشروطه و تشکیل انجمن ایالتی آذربایجان در تبریز، دستور ایجاد ادارات و مؤسسات جدید صادر شد که فرمان تأسیس بلدیه یا شهرداری از جملهی آنها بود. به منظور اجرای این امر، در سال ۱۳۱۴، گورستان نوبر (مقصودیه) را که در مرکز شهر واقع بود تخریب کردند تا ساختمان شهرداری تبریز در آنجا احداث شود. ساخت بنا در همین سال و زمانی که ارفعالملک جلیلی شهردار تبریز بود، آغاز شد و تا حوالی سالهای ۱۳۲۰ ادامه داشت. بنابراین نخستین نهاد شهرداری تبریز و اولین بلدیهی ایران ساخته شد. این عمارت در فهرست آثار ملی ثبت شدهی ایران قرار دارد.
با وجود احداث ساختمان جدید شهرداری، عمارت قدیمی هنوز هم مرکزی مهم برای انجام فعالیتهای این نهاد در شهر تبریز است. جلسات شورای شهر در یکی از سالنهای آن برگزار میشود و شهردار ملاقاتهای مهم و رسمی خود را در این بنای تاریخی انجام میدهد.
معماری ساختمان موزه
ساختمان موزه شهرداری، با زیربنای ۶۵۰۰ متر مربع، داخل فضایی به مساحت ۹۶۰۰ متر مربع و در سه طبقه ساخته شد. بودجهی اختصاص یافته به آن، مبلغ ۲۵۰ هزار تومان بود و کار ساخت بنا تحت نظارت مهندسان آلمانی انجام گرفت. این ساختمان U-شکل، از بالا به صورت یک عقاب در حال پرواز دیده میشود که یکی از نمادهای آلمانیها بود. بنای کاخ موزه شهرداری تبریز، با الگوبرداری از سبک معماری ساختمانهای آلمانی در دوران پیش از جنگ جهانی دوم طراحی شد. مصالح به کار گرفته شده در دیوارهای بنا، آجر و ملاتِ ماسه و آهک بوده و نماهای خارجی آن، بیشتر با نوعی سنگ بومی به نام اسپراخون پوشانده شدهاند. نماهای چهار جهت ساختمان یکسان نیستند. در ضلعهای اصلیِ (شرق و شمال) ساختمان، که رو به خیابان هستند، تماماً از سنگ استفاده شده و در اضلاع فرعی(غرب و جنوب)، علاوه بر سنگ، آجر نیز به کار رفته است.
سنگتراشیها و حجاریهای حاشیهی پنجرهها، جلوهای باشکوه و تماشایی به بنا بخشیدهاند. ساختمان دارای چند ورودی عادی است و یک ورودی ویژه در مجاورت میدان دارد. ویژگی بارزی که در اولین نگاه توجهتان را به خود جلب میکند، برج ساعتی با ارتفاع ۴/۳۰ متر است که در بخش مرکزی بنای کاخ موزه قرار دارد. ساعتِ نصب شده در این قسمت، توسط ارفعالملک جلیلی از کشور انگلستان خریداری گردید. دارای چهار صفحه است که در هر طرف ساختمان، ساعت را نشان میدهد و به فواصل ۱۵ دقیقهای زنگ میزند. «ساعات قاباغی» (مقابل ساعت) نامیست که مردم آذری زبان تبریز به سبب وجود این برج، به میدان شهرداری دادهاند.
معرفی موزه شهرداری تبریز
این موزه که به عنوان نخستین و تنها موزه تاریخ شهرداری های ایران مطرح است، پس از کشور چین نیز در ردیف اولین موزه های شهرداری های جهان قرار دارد. این موزه، در سال ۱۳۸۶ و همزمان با یکصدمین سالگرد تاسیس نخستین بلدیه (شهرداری) ایران در تبریز و در ۸۰۰ متر مربع و با هزینه یک میلیارد و صد میلیون ریال راه اندازی شده است.
موزه شهرداری تبریز شامل چه تالارهایی است؟
در این موزه تالارهای متعددی وجود دارد که هر یک متعلق به گروه خاصی از اشیاء و مدارک است. این طبقهبندی باعث میشود که مراجعهکنندگان، بازدید آسانتر و بهتری داشته باشند. در ادامه تعدادی از مهمترین تالارها را به شما معرفی خواهیم نمود و در مورد اشیاء موجود در آن صحبت میکنیم.
تالار فرش:اگر دنبال قالی و فرش های اصیل و ناب هستید كه قدمت آنها به بیش از ۱۱۰ سال قبل برگردد حتما در موزه شهرداری به تالار فرش هم سر بزنید، چرا كه این نوع فرش ها را می توان در این تالار یافت. ۱۲ تخته فرش موجود در این مجموعه مربوط به فرش هایی است که از زمان تاسیس عمارت شهرداری تبریز تا سال ۱۳۲۰ به دستور ارفع الملک جلیلی بافته شده و به اتمام رسیده است.
تالار اسناد:کتابها، نسخههای خطی و اسناد و اشیاء تاریخیِ مربوط به شهرداری و نامهنگاریهای شهرداران قدیم تبریز، در این تالار نگهداری میشوند. همچنین در این بخش، تصاویری وجود دارند که روایتگر تاریخ معاصر تبریز هستند.
تالار صدا:این قسمت، کلکسیون خصوصی و شخصی یکی از هنرمندان تبریز به نام حسین ساجدی است که در آن انواع مختلفی از سازهای کلاسیک، ملی و محلی در معرض نمایش قرار میگیرند. شما در این تالار از سه تار و تار ایرانی و آذربایجانی گرفته تا نیانبان و دوتار خراسانی و جنوبی را مشاهده خواهید کرد. سازهای آیینی و مذهبی، رادیو و تلفنهای قدیمی از دیگر اشیاء موجود در تالار صدا هستند.
تالار دوربینهای قدیمی:در تالار دوربین ها، تاریخچه و روند تکوین و شکل گیری دوربین های نسل قدیم نشان داده شده است.
تالار شهدا:این بخش از موزه شهرداری تبریز به نمایش مدارک، عکسها و دستنویسهای شهدای تبریزی و سندهایی از پایداری و ایستادگی مردم آذربایجان در جنگ ۸ سالهی ایران و عراق اختصاص یافته است.
این موزه شامل تالارهای دیگری مانند تالار قدیمیترین قفلهای تاریخ، تالار هنرهای معاصر، تالار کفش، تالار فانوس، تالار خط و خوشنویسی و… است.
از دیگر اشیاء و آثار خاص موجود در موزه شهرداری تبریز میتوان هدایای شخصیتهای خارجی به شهرداران، جامهای قهرمانی باشگاه شهرداری تبریز، سفرنامههای نوشته شده درباره تبریز و اسلحه قاسم خان والی، اولین شهردارتبریز را نام برد. در ضلع جنوبی ساختمان نیز فضایی حیاط مانند که نسبتاً بزرگ بوده و پر از گلها و درختان زیبا است، وجود دارد. هنگامی که وارد این حیاط میشوید، اتوموبیلهای رنگارنگ قدیمی را مشاهده خواهید کرد که در اینجا جمعآوری شدهاند. از ماشینهای خاصِ این بخش میتوان به نخستین ماشین آتشنشانیِ تبریز و یک تاکسی قدیمی اشاره نمود.
بهترین زمان سفر به تبریز
از آنجا که تبریز آب و هوایی سرد حتی در فصل بهاردارد، تابستان هایی خنک و زمستان هایی سرد دارد در نتیجه بهترین زمان برای سفر به تبریز در ماه های گرم سال و در فصل تابستان است که بتوانید از بقیه ی جاذبه های گردشگری آن هم دیدن کنید.
نزدیکترین مکانهای دیدنی:
در کوی مقصودیه (پشت عمارت شهرداری) خانه حیدرزاده، خانه نیکدل، موزه ادبی استاد شهریار، موزه سنجش و… واقع هستند که براحتی میتوانید از آنها نیز دیدن نمایید. همچنین مسجد کبود، موزه عصر آهن، موزه آذربایجان، خیابان تربیت که به بازار بزرگ تبریز ختم میشود و ارگ علیشاه نیز براحتی از این مکان با پای پیاده قابل دسترس میباشند.