کلیسای سنت استپانوس دومین کلیسای مهم و باارزش ارمنی‌ها در ایران

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

کلیسای سنت استپانوس از جاهای دیدنی جلفا،دومین کلیسای مهم ارمنی‌ها در ایران است که در 16 کیلومتری غرب جلفای ارس در محلی به نام قریه قزل وانگ(صومعه قرمز) در نردیکترین روستای دره شام واقع شده است، سابقا راه کوهستانی مالرو داشت و از سال1350 راه ماشین و هموار آن ساخته شده و چون در دامنه رشته کوههای ماقارات قرار گرفته به آن عبارت ماقارات سنت استپانوس نیز اطلاق می شود.

کلیسای سنت استپانوس دومین کلیسای مهم و باارزش ارمنی‌ها در ایران

وجه تسمیه

نام این کلیسا بر گرفته از استپانوس مقدس است این شخص یکی از اولین مومنانی بوده که به خاطر ایمان راسخ خود به شهادت رسیده است. استپانوس در میان مسیحیان سمبل ایمان راسخ بوده و به او لقب ناخوتکا داده اند، استیفان یا استپاتوس اولین کسی بوده که به واسطه تعصب و خشم یهودیان سنگ سار شده و به شهادت رسید، این حادثه در26 دسامبر سال37 میلادی در اورشلیم اتفاق افتاد و از آن تاریخ به بعد مسیحیان جهان همه ساله در روز مزبور مراسمی به نام وی بر پا می کنند.

تاریخچه

کلیسای استپانوس مقدس در دژی استوار واقع شده و به مجموعه بناهای موجود در این دژ وانگ استپانوس مقدس یا وانگ ماقارات می گویند، این وانگ مانند سایر وانگهای ارمنیان محل اجتماع طللاب خطاطان و خوشنویسان وتذهیب کاران نویسندگان فلاسفه و مورخین و دانشمندان بوده، وانگ استپانوس از دو نظر برای ارمنیان حائز اهمیت است، کلیسا به خاطر سبک بنا و جنبه فرهنگی از مراکز مشهور دینی و فرهنگی ارمنیان است تعداد بسیاری خوشنویس و خطاط در این وانگ گرد آمده و به نگارش کتب می پرداختند، نقاشان و تهذیب کاران با هنر خود بر زیبایی کتابها می افزودند و به این سبب وانگ استپانوس مقدس به عنوان یکی از مراکز خوشنویسان ارمنی شهرت دارد و هم اکنون تعداد زیادی کتاب در این وانگ نوشته شده است و در کتابخانه های جمهوری ارمنستان و ایتالیا نگهداری می شود.
تاریخ دقیق تاسیس کلیسای سنت استپانوس کاملا مشخص نیست، محققین حدس می زنند بین قرنهای هفتم تا نهم میلادی این کلیسا بنا شده باشد.
کهن ترین سند در این باره مربوط به سال649 میلادی است که از وجود دیری در این منطقه آگاهی می دهد، در زمان سلطنت آشوت باگرادونی پادشاه ارمنستان، کاتالیکوس خاچیک رهبر مذهبی ارمنیان در سال266(ه – ق) برابر با 976 میلادی اسقف اعظم بالکن را به سرپرستی وانگ استپانوس مقدس بر گزید او با هزینه پادشاه کلیسایی در محوطه بنا کرد. هاکوپ جوقاتیسی که طی سالهای1633 تا 1655 / 1043– 1066 خلیفه اعظم وانگ استپانوس بود، در سال1643 م / 1053 ه – ق به تجدید بنا و مرمت کلیسا پرداخت و در 1655 / 1066 ه – ق به پایان برد.
مرمت بعدی کلیسا بین سالهای 1682 / 1094 تا 1691/ 1102صورت گرفت و مرحله چهارم بازسازی کلیسا به وسیله عباس میرزا در سال 1826 / 1243 انجام پذیرفت.
عباس میرزا در سال 1246 ه – ق / 1830 م روستای دره شام را به مبلغ سیصد تومان از محبعلی بیک نخجوانی خرید و وقف وانگ استپانوس کرد، کتیبه ای که به همین مناسبت با خط نستعلیق بر روی سنگ آهکی سرخ رنگی از نوع سنگهای خود بنای کلیسا، بالای در ورودی کلیسا نصب شده است.

متن کتیبه:

“بسم الله الرحمن الرحیم و هو قدیم ، در عصر سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت قضا تواء مان سکندرحشمت، دارادربان، نواب اشرف، حضرت نائب السلطنه العلیه، عباس میرزا ارواحنا فداه، که خلف ارشد نامدار جمجماه، ظل الله، فتحعلی شاه قاجار است ابقی الله عمره و سلطنت وادام الله ملکه که مرحمت بی‌نهایت درباره کمترین دعا گوی سرگیس ولد استپان خلیفه جلفای من قراء نخجوان داشت که گویا حسن خدمت کمترین در پیشگاه حضور والا جلوه‌گر شد بنابراین قریه دره شام را در تاریخ سنه ۱۲۴۶ به این کمترین که دعا‌گوی دولت ابد مدت شاهی بودم تیول، مرحمت فرمودند که صرف اوجاق دانیال (ع) نمایم و دعا‌گوی عمر دولت شاه و شاه‌زاده و امیرزاده‌ها باشم و در تاریخ سنه ۱۲۴۶ قریه دره شام را از عالی جاه محبعلی بیک نخجوانی به مبلغ سه صد تومان گرفته و وقف اوجاق دانیال (ع) ساختیم که هرکس در این مقام مبارک بعد از این خلیفه بوده باشد به دولت‌شاه ایران واجب است دعا نماید ثانیا لعنت خدا و نفرین رسول بر آن کسی که این قریه را بفروشد یا به بیع گذارد و صرف اوجاق ننماید”

کلیسای سنت استپانوس دومین کلیسای مهم و باارزش ارمنی‌ها در ایران

معماری کلیسا سنت استپانوس در جلفا

اگر کمی بخواهیم درباره موقعیت قرارگیری کلیسا سنت استپانوس در جلفا برایتان بگوییم، اینطور بیان می شود که این کلیسا در محوطه ی سرسبز و محصور در میان درختان بلندقد نیز واقع شده است و بنای آن استوانه ای است و یک گنبد مخروطی شکل هم آن را می پوشاند. تمام قسمت های بنا از حصار و سنگ با هفت برج نگهبانی و پنج استوانه سنگی مانند دژ های مستحکم دوره ساسانی ساخته شده است، این کلیسا از نظر معماری تلفیقی از معماری اورارتویی، اشکانی و رومی می باشد. تمام کلیسا از سنگ های صورتی، سرخ و سفید ساخته شده است. ابعاد این کلیسا در حدود ۱۵ در ۲۲ متر است و دارای دو ورودی هم می باشد. ورودی غربی که در بالای آن بر روی ۴ ستون بالکنی وجود دارد برای سرودخوانی گروه کرکلیسا و همچنین ورودی بعدی که در سمت جنوب کلیسا واقع شده است، در قسمت بیرونی آن و درست چسبیده به کلیسا ساختمان ناقوسخانه گنبد دار قرار دارد. چیزی که در مورد ظاهر این بنا جالب و البته زیبا است این است که دیوارهای خارجی آن با سنگ های خوش تراش که با حجاری های بسیار زیبا و چشمگیری تلفیق شده است.

ساختمان اصلی کلیسای سنت استپانوس در جلفا از ۳ بخش تشکیل شده است که آن ها عبارتند از:صحن کلیسا و گنبد ۱۶ ضلعی | برج ناقوس | اجاق دانیال

کلیسای سنت استپانوس دومین کلیسای مهم و باارزش ارمنی‌ها در ایران

قیمت بلیط و ساعت بازدید

قبل از ورود به ساختمان، از گیشه روبروی بنا، بلیط می‌خریم. قیمت بلیت ورودی ۲۵۰۰ تومان است. از فروشگاه کلیسا هم می‌توانیم یادگاری بخریم.

ساعت بازدید از این کلیسا از ۸ صبح تا ۵ عصر است.

بهترین زمان سفر

اردیبهشت تا اول پاییز بهترین زمان سفر به جلفاست.

جاذبه‌های نزدیک

کاروانسرای خواجه نظر: وقتی از جلفا خارج می‌شویم و از جاده کنار ارس حرکت می‌کنیم، در کیلومتر ۵ جاده جلفا کاروانسرای خواجه نظر را پیدا می‌کنیم. این کاروانسرا به دوره صفوی تعلق دارد و دیدنش خالی از لطف نیست.

کلیسای چوپان: کمی که از کاروانسرا جلوتر برویم، ساختمان کلیسای چوپان را می‌بینیم که برخلاف کلیسای سن استپانوس، بنایی ساده دارد. کلیسای چوپان در قرن ۱۶ میلادی ساخته شده. چوپان‌های آن حوالی همیشه به این کلیسا می‌آمدند و به همین دلیل هم اسمش شده کلیسای چوپان. این را هم بگوییم که در ورودی این ساختمان جمع و جور همیشه بسته‌ست، اما از بیرون می‌توانیم آن‌را ببینیم.

کلیسای مریم مقدس که در سال 1518 میلادی ساخته شده است.
کلیسای گودرک مقدس در پشت ارتفاعات کلیسای استپانوس قرار دارد.

دسترسی به کلیسای سن استپانوس در جلفا

به منظور دسترسی به کلیسای سنت استپانوس در جلفا می بایست به ۱۷ کیلومتری غرب شهر جلفا و در فاصله ی ۳ کیلومتری رودخانه ارس نیز بروید.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید