در ۱۰ کیلومتری مسیر دزفول به شوشتر و در میان خرابههای شهر جندی شاپور که یکی از محوطههای تاریخی ایران محسوب میشود، یکی از جاذبههای گردشگری تاریخی استان خوزستان قرار دارد که به «آرامگاه یعقوب لیث صفاری»، شناخته میشود.
یعقوب لیث صفاری که بود؟
یعقوب پسر لیث در روستای قرنین در سیستان به دنیا آمد.پدر او لیث مس گر بود که موجب شد پسرانش نیز این پیشه را برگزینند به همین دلیل به او صفار می گفتند.او تمام درآمد خود را بین دوستانش خرج می کرد که همین امر باعث شد عیاران او را برای سرداری خود انتخاب کنند. پس از آن یعقوب با نشان دادن خود به عنوان فردی لایق می تواند فرماندار سپاه سیستان شود. در این زمان جنگی میان آن ها و خوارج در می گیرد و یعقوب می تواند آن ها را دفع کند.
یعقوب در سال ۲۶۵ در گندی شاپور در اثر قولنج درگذشت. یعقوب را مردی باخرد و استوار توصیف کرده اند.حسن بن زید علوی که یکی از دشمنانش بود، او را از جهت استقامت و پایداریش سندان لقب داده بود.
آرامگاه
این آرامگاه کهن از جاذبه های شوشتر،که قدمت آن به دوران سلجوقیان تا حکومت قاجاریان بازمیگردد، دارای یک گنبد مخروطی شکل دندانهدار و از بهترین نوع گنبدهای مخروطی شکل در خوزستان است که در بخش شمال شرقی روستای شاه آباد این استان جنوب غربی کشور، ساخته شده است.سازهی اصلی بنای بقعه از خشت خام بوده و نقشهای برجسته،ملات گچ و خاک نیز در ساخت آن مشاهده میشود.بنای آرامگاه وی به دلیل ارزش های تاریخی و معماری به شماره ۲۵۵۰ درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده است. این بنا در سال های اخیر مرمت شده و برای عموم علاقمندان بازدید از آن امکان پذیر است.
در محوطه ۹ هکتاری و فنس کشی شده آرامگاه، قبرستانی بزرگ مشاهده می شود که سنگ قبرهای قدیمی آن به قدیمی بودن این بنا گواهی دارد، ضریح آرامگاه به هیچ وجه در حد مقام هر شخصیتی که زیر این خاک خفته باشد نیست چه آن شخص یعقوب لیث باشد و چه شاه ابوالقاسم. این آرامگاه با محوطه ۹ هکتاری اش دو چشمه سرویس بهداشتی دارد که مدت هاست نه آب دارد و نه درشان باز است.
احیا زبان فارسی
پس از فروپاشی پادشاهی ساسانیان زبان فارسی کم کم رو به فراموشی می رفت و زبان رسمی کشور عربی شده بود.یعقوب لیث صفاری را اولین پادشاه پس از آن ها می دانند که زبان پارسی را زبان رسمی کشور اعلام کرد. پس از این که او در نبرد با خوارج پیروز شد شاعری بنا بر رسم زمان قصیده ای به عربی در مدح او سرود، وی او را ملامت کرد که چرا به زبانی که نمی فهمد برایش شعر سروده است (چیزی که من اندر نیابم، چرا باید گفت).پس از آن محمد پسر وصیف سجزی اولین شعر فارسی که امروز به دست ما رسیده را سرود (این نظریه که نخستین شعر فارسی در زمان صفاریان سروده شده است، درست نیست.
نمونه هایی از اشعار فارسی که در زمان طاهریان سروده شده است وجود دارد که البته به دست ما نرسیدند) :
ای امیری که امیران جهان خاصه و عام/ بنده و چاکر و مولای و سگ بند وغلام
ازلی خطی در لوح که ملکی بدهید / به ابی یوسف یعقوب بن الیث همام
به لتام آمد رتبیل ولتی خورد به لنگ / لتره شد لشکر رتبیل و هبا گشت کنام
لمن الملک بخواندی تو امیرا به یقین/ با قلیلالفیه کن زاد در آن لشکر کام
عمر عمار ترا خواست و زوگشت بری/ تیغ تو کرد میانجی به میان دد و دام
عمر او نزد تو آمد که تو چون نوح بزی / در آکار تن او سر او باب طعام
او در سال ۲۵۴ قمری فارسی را زبان رسمی اعلام کرد و از آن پس صحبت کردن به زبانی غیر از فارسی در دربار او ممنوع شد.
مجسمه برنزی یعقوب لیث صفاری
با توجه به خدمت ارزشمند و نقش تاثیرگذار یعقوب لیث صفاری در تاریخ ایران و به ویژه در خصوص احیای زبان فارسی و یکپارچگی کشور، آرامگاه یعقوب لیث صفاری می تواند مقصد مهم گردشگرانی از سراسر کشور به پاس قدردانی از خدمات این سردار ایرانی باشد و در کنار آن صنعت گردشگری استان خوزستان را نیز رونق بخشد.شایان ذکر است مجسمه ی این سردار نامی در ورودی شهر دزفول به دست استاد ابوالحسن خان صدیقی ساخته شده است.این مجسمه که تندیس یعقوب لیث را سوار بر اسب نشان میدهد، در سال ۱۳۵۶ ساخته شد.
موقعیت مکانی
آرامگاه یعقوب لیث صفاری، در استان خوزستان، در روستای شاهآباد در ده کیلومتری دزفول، سمت راست جاده دزفول به شوشتر قرار دارد.
