یکی از جاهای دیدنی کاشان بازار سنتی‌اش است.بازار سنتی کاشان شاهکار تاریخ معماری و تجاری ایران است که مربوط به دوره‌ی صفویه است. این بازار در خیابان افضل قرار گرفته و از گذشته به دلیل همنشینی با راه‌های مهم بازرگانی حال‌وهوای پر رونقی پیدا کرده و بازار محبوب ایرانی به حساب می‌آید. این بازار در میان جاهای دیدنی کاشان هم حرف بسیاری برای گفتن دارد و سبک زیبای معماری آن به رونق تجاری آن اضافه کرده است.
این بازار دیدنی از اواسط خیابان بابا افضل تا حدود دروازه دولت ادامه پیدا می‌کند و بناهای تاریخی زیادی را در خودش جای داده که از جمله آنها مسجد میدان میر عماد، کاروانسرای میر پنج، زغالی ها، غفار پور، رباط، بروجردی ها، نراقی ها، تیمچه معروف امین الدوله، در بازار میانچال، تیمچه بخشی، تیمچه سید آقا، تیمچه صباغ، آب انبار بالا بازار، آب انبار درب زنجیر، حسینیه سوراخ ریسمان، مسجد کفش دوزها، مسجد بالا بازار، مسجد طمقاچی ها. هر کدام از قسمت‌های بازار نیز محل فعالیت صنفی خاص است.
تاریخچه بازار سنتی کاشان
در این بازار چندین بازارچه متعدد، چندین تیمچه و کاروانسرا ساخته شد. یکی از مهمترین بناهایی که در این بازار وجود دارد بازار نو مسگرها و فرخ خان امین‌الدوله غفاری بوده است.بعد از بازار مسگرها مشهورترین بازاری که در بازار سنتی کاشان قرار داشت ضرابخانه کاشان است که در بخش بالایی بازار و در نزدیکی مسجد میدان واقع شده. تعداد زیادی از بازارها و بازارچه‌هایی که در گذشته در بازار سنتی کاشان وجود داشته‌اند، امروز از بین رفته‌اند اما با این حال این بازار هنوز هم پررونق است. بازار سنتی کاشان در سال ۱۳۵۵ به عنوان یک اثر ملی به ثبت رسیده است.
پروفسور ادوارد براون درباره بازار مسگرها نیز گفته است:
“بازار مسگرهای کاشان با صدای دائمی چکش که روی مس می خورد، و کوره هایی که مس در آنها قرمز می شود یکی از نقاط تماشایی مشرق زمین است.”
راسته ها و بازارچه های مهم بازار کاشان
هر صنف و دسته ای بازار خاصی را برای عرضه کالاهای مشابه خود برگزیده انـد و بـرای خـود راستـه بازاری را به وجود آورده اند که به مهمترین این راسته ها یا بازارچه ها اشاره می شود:
بازارچه مسگرها: بنیان اولیه آن از دوره زندیه است و کاروانسراهای گبرها و میرپنـج در همیـن راستـه قرار دارند. ادوارد براون (شرق شناس انگلیسی) در وصف این بازارچه گفته است: “بـازار مسگـرهـای کاشان با صدای دایمی چکش که روی مس می خورد و کوره هایی که مس در آبها قـرمـز مـی شـود، یکی از نقاط تماشایی زمین است.”
بازار چه قیصریه: قدمت این بازارچه به دوره زندیه می رسد. بنای مسجد و آب انبار بـالابـازار، حمـام خان، سرای حاج محمد صادق، کاروانسرای نو و فیض در این بازارچه اند.
بازارچه رنگرزها: از آثار دوره صفویه است و آن انبار صباغ در آن واقع است.
بازارچه ملک: به دوره زندیه و قاجاریه تعلق دارد و مسجد تبریزی ها در انتهای این بـازارچـه جـای گرفته است.
بازارچه ارسی دوزها: در دوره زندیه ساخته شده است و به بازارچه قیصریه متصل است. سرای بخشـی هم در جنب این بازارچه قرار دارد.
چهار سوق میانچال: از دو طرف به مسجد میانچال و تیمچه امین الدوله محدود است. بنیان اولیـه آن متعلق به قرن هشتم هجری است.
بازارچه خیاط ها: در ضلع شمالی تیمچه امین الدوله واقع شده و از جمله بناهای دوره قاجاریه است.
بازارچه بزازها: در انتهای بازار درب زنجیر قرار گرفته و در فضای مربع شکلی ساخته شده که از اضلاع آن چهار بازارچه جدا شده است. این بنا از آثار دوره زندیه است.
بازارچه درب زنجیر: اصل بنا متعلق به دوره ایلخانی است و دوره زندیه مرمت شده است.
بازارچه زرگرها: از آثار دوره زندیه است که مسجد سلطانی هم در آن واقع شده است.
بازارچه گذرنو: حد فاصل خیابان های بابا افضل و بازارچه زرگرها واقع شده و بنای حمـام، مسجـد و آب انبار گذر نو و مقبره شاه یلان در این بازارچه واقعند.
تیمچه ملک التجار: در کنار تیمچه امین الدوله قرار دارد و از آثار حـاج محمـد حسیـن ملـک التجـار در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری قمری است.
تیمچه امین الدوله : این بنا در یکی از نقاط مرکزی بازار و متعلق به دوره قاجاریه است که در اواخـر قرن ١٣ هجری در ٣ طبقه مستحکم و با طول و عرض زیاد بناشده و ارتفاع گنبد آب نیز در خور توجـه است.
این بنا که هر سال در ایام سوگواری امام حسین (ع)، میعادگاه گروه ها و دسته های مـذهبـی عـزادار است، از زیباترین و بدیع ترین بناهای بازار است که به سان شاهکاری نغز و هنر مندانه با سقفـی بـا تزئینات زیبای رسمی بندی پرکار و تزئینات معقلی در بازار میانچال قرار دارد. بانی این بنا فرخ خان غفاری کاشی ملقب به امین الدوله و معمار آن استاد علی مریم کاشانی بـوده است.
تعداد زیادی از بازارهای موجود در بازار سنتی کاشان در حال حاضر از بین رفته اند و از جمله بازارچه های بزرگ و معروف قدیمی که عموماً به اصطلاح محلی ها به آنها گذر یا گذرگاه نیز گفته می شوند کم و بیش تعدادی از آن ها باقی مانده است که به ترتیب نیز نام آن ها گذر دروازه اصفهان، گذر سرپره، گذر پنجه شاه، گذر امامزاده حبیب بن موسی، گذر پای قپان می باشد. ولی گذرهای محمد صالح بیک و ترک آباد و دروازه فین و قاضی اسدا… که در مسیر خیابان فاضل نراقی و گذر محله کلهر در مسیر خیابان محتشم قرار داشتند نیز به طور کلی از بین رفته است. گذر چهارسو و آب انبار خان و گذر درب یلان هم غیر مسکونی و ویران شده است.
زمانی که به بازار سنتی کاشان رفتید به غیر از راسته ی مسگرها، زرگرها، کفاش ها و آب انبارهایی که در این بازار وجود دارد سعی کنید به سمت بازارچه های میانچال، ملک، ضرابخانه و رنگرها هم بروید. هر یک از این بناها در دوره ی خاصی ساخته شده اند. میانچال نیز کانون اصلی بازار می باشد و بر خلاف الگوهای دیگر این بازار نیز شکل خطی ندارد. این مجموعه شامل عناصر مختلفی چون تیمچه، سرا، آب انبار و مسجد مدرسه است.
جاذبه‌های نزدیک بازار کاشان
از بازار کاشان تا خانه بروجردی‌ها و خانه طباطبایی‌ها راهی نیست. همینطور بخش زیادی از جاهای دیدنی کاشان داخل خود بازارند.
کاروانسرای نو: این کاروانسرا در قلب بازار کاشان و نزدیک مسجد میرعماد واقع شده و قدمت آن به دوران قاجار برمی‌گردد. این کاروانسرا به عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده.
کاروانسرای میرپنج : کاروانسرای میرپنج در دوره صفوی ساخته شده. بعد از مرمت این کاروانسرا، از آن به عنوان یکی از جاهای دیدنی کاشان که زیر نظر سازمان گردشگری‌ست، یاد می‌شود. کاروانسرای میرپنج دارای ۵۰ حجره است و زمانی یکی از قلب‌های اقتصادی این شهرمحسوب می‌شده.
مسجد میرعماد: مسجد میرعماد در جنوب بازار مسگرهاست و به آن مسجد میدان هم می‌گویند. کتیبه تاریخی‌ای که در سردر این مسجد باقی مانده را جزو زیباترین کتیبه‌های گچی می‌دانند.
خانه بروجردی‌ها: خانه بروجردی‌ها در دو طبقه، دارای دو بخش اندرونی و بیرونی است و حوض داخل حیاطش، آینه‌ای برای انعکاس زیبایی این بناست. گچ‌کاری‌ها و آینه‌کاری‌ها و مقرنس کاری‌های زیبای این بنای قدیمی را از شاهکاری‌های معماری سنتی ایران می‌دانند. این خانه در مرکز کاشان در محله سلطان میر احمد و در خیابان علوی قرار دارد.
خانه طباطبایی‌ها : به خانه طباطبایی‌ها، عروس خانه‌های کاشان می‌گویند، خانه‌ای که در همان محله سلطان میراحمد به آن می‌رسیم و معماری متقارنی دارد.
