برج کبوتر خانه میبد از جاهای دیدنی میبد،از بناهای تاریخی دوره قاجاریه محسوب می شود و در جنوب شرقی باروی قدیم شهر میبد (محل کنونی فرمانداری میبد) استان یزد قرار گرفته است.
کبوترخانه چیست؟
در بخش های مختلفی از ایران عزیزمان، برج هایی ساخته شده اند که به کبوترخانه معروف هستند.البته به این برج ها، کفترخانه هم می گویند. این بناها از جمله کاربردی ترین بناهایی هستند که ایرانی ها از آن ها استفاده می کردند. کبوترخانه ها معمولا به شکل استوانه ای ساخته می شدند. در گذشته مردم از این بناها برای گردآوری کود کبوترها، کفترها و دیگر پرندگان استفاده می کردند. شاید به خودتان بگویید که این حجم از کود پرنده به چه کاری می آمده است؟! بیشتر این کودها در زمین های کشاورزی و باغ ها مورد استفاده قرار می گرفتند. کود این پرندگان از بهترین کودها برای مصارف کشاورزی هستند.اما مصارف کشاورزی تنها مورد مصرف یک برج کبوترخانه نبوده است. از این کودها در صنایعی همچون دباغی، چرم سازی و همچنین باروت سازی استفاده می شده. کاربرد دیگر این پرندگان، استفاده از گوشت آن ها برای مصارف خوراکی بود.شاید به همین خاطر است که شاه عباس صفوی هم مالیات های نسبتا سنگینی بر کبوترخانه ها بسته بود.
معرفی کبوترخانه میبد
یکی از معروف ترین کبوترخانه های ایران زمین، کبوترخانه میبد در استان یزد هست.این برج به صورت استوانه ای ساخته شده و دارای تزئینات قطاربندی آجری و گچی است که مانع تردد مار‌ها به داخل برج می‌شود. ولی در برج های مکعبی و چند قلو ترفند‌های دیگری مانند ایجاد قوس به داخل انجام شده است. این برج دارای ۴۰۰۰ لانه کبوتر است. زمانی که کبوتران احساس خطر می‌کنند به طور ناگهانی به پرواز در می‌آیند که این امر موجب ایجاد ارتعاشی داخل برج می‌شود و برای رفع این مشکل، علاوه بر ساختن یک طبقه در میانه برج، طاق هایی بین استوانه خارجی و داخلی ایجاد کرده اند تا طول برج کاهش یافته تا ضمن استحکام سازه از ارتعاشات نیز جلوگیری می‌کند.نوار‌های گچی اطراف دیوار، تله مارگیر، گنبد کنگر‌های و طاق بندی با گچبری های خاص از دیگر ویژگی های برج کبوترخانه میبد است.
ساخت کبوترخانه، یکی از تجربیات ارزنده کشاورزی سنتی یزد و اصفهان است که در استان یزد دو کبوترخانه میبد و کسنویه باقی مانده است.بدنه جرزهای برج کبوترخانه از حفره هایی به ابعاد ۳۰×۲۰ سانتیمتر ساخته شده که هر یک آشیانه کبوتران است. ۴ برجک و یک برج میانی بر روی سقف در جهت ورود و خروج کبوتران قرار داشته و رنگ تند مقرنس ها عامل جذب پرندگان بوده است.
این اثر تاریخی در تاریخ ۱۰ آذر ۱۳۶۴ به شماره ۱۶۹۱ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
