مسجد شیخ لطف الله در میان زیباترین آثار تاریخی اصفهان است که چشم هر بیننده ای را میخکوب می‌کند و تحسین انسان را در قبال هنرمندانی که در انجام آن سهیم بوده اند در پی دارد. مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی قاپو واقع شده است و به واسطه کاشی کاریهای معرق داخل و خارج گنبد و کتیبههای بسیار زیبای خط ثلث که تعدادی از آنها به خط علیرضای تبریزی عباسی است از نظر زیبایی و ظرافت کمتر بدیلی برای آن می توان یافت. این مسجد که شاهکاری از معماری و کاشیکاری ایران در نیمه اول قرن یازدهم هجری است به فرمان شاه عباس اول ساختمان آن آغاز گشت و سر در زیبای آن در سال ۱۰۱۲ هجری به پایان رسید.
سال اتمام بنای مسجد و تزیینات کاشیکاری آن و نام استاد سازنده آن در داخل محراب معرق نفیس مسجد به خط نستعلیق سفید بر زمینه کاشی لاجوردی به این ترتیب ذکر شده است: عمل فقیر حقیر محتاج به رحمت خدا محمد رضا بن استاد حسین بنای اصفهانی ۱۰۲۸. درباره وجه تسمیه مسجد شیخ لطف الله باید گفت که شیخ لطف الله اصلاً که از مردم میس از قرای جبل عامل یعنی جبل لبنان حالیه بوده است و خاندان او همه از فقهای امامیه بوده اند چنانکه پدر و جد و جد اعلا و پسرش همه به این عنوان اشتهار داشته اند.
پروفسور ارتور اپهام پوپایرانشناس معاصر و مشهور امریکایی که کتاب مشهود او تحت عنوان بررسی هنر ایران در شش جلد قطور تدوین شده و شهرت جهانی دارد راجع به عظمت صنعت معماری و کاشیکاری مسجد شیخ لطف الله چنین نوشته است: مسجدی که در سمت مشرق میدان شاه و مقابل ساختمان عالی قاپو قرار دارد یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری است که در سراسر آسیا خود نمایی می‌کند. این مسجد زیبا که همچون جواهری درخشان در تاریخ معماری ایرانیان میدرخشد مسجد شیخ لطف الله نام دارد
معماری بینظیر مسجد شیخ لطف الله
مسجد رنگارنگ میدان نقش جهان علاوه بر اهمیت تاریخی و دینی که دارد از نظر معماری بنایی فوق العاده محسوب می‌شود. این مسجد در لیست زیباترین مساجد دنیا هم قرار دارد. علت این محبوبیت و شهرت خلاقیتی است که در طراحی آن به کاربرده شده است. وجوه تمایز معماری شیخ لطف الله آن را به یک بنای منحصر به فرد تبدیل کرده و سرآمد معماری مساجد دنیا است.
صحن و مناره در اصول معماری مساجد، عضوی جدانشدنی است. علت آن معناهایی است که در این بخش‌ها گنجانده شده و باعث می‌شود فلسفه‌ی ساخت آن در کنار المان‌های مختلف کامل شود. در کتاب‌های اسلامی از معماری مسجد در نهایت معنای وحدت برداشت می‌شود. اما مسجد زیبای میدان نقش جهان با وجود نداشتن صحن و مناره این معنا را زیر پا نگذاشته است. علت این تفاوت آشکار این بود که این مسجد، فضایی خصوصی به حساب می‌آمد. تنها درباریان، خانواده‌ی شاه و عالمان مشهور و خاص شهر اجازه‌ی ورود به آن را داشتند و به این دلیل بود که مناره از آن حذف شد. بعدها معماران دیگر هم برای طراحی مساجد از آن استفاده کردند. زیرا دریافتند که حذف مناره از بنای اصلی مسجد نتوانسته آسیب جدی به معنای نهفته در آن برساند.
در این مسجد صحن وجود ندارد. بنابراین ورود به مسجد مستقیما به نمازخانه است. به همین دلیل پیش از ورود به دالان لاجوردی و زیبایی وارد می‌شوید. این راهرو گردشی ۴۵ و سپس ۹۰ درجه دارد تا به محض ورود به نمازخانه رو به قبله قرار بگیرید. این عدم تقارن بر خلاف تصور، آشفتگی به حساب نمی‌آید. بلکه یکی از وجوه تمایز و زیبایی مسجد است.
اولین تصویری که از شیخ لطف الله در ذهن شما نقش می‌بندد، گنبد سراسر رنگ آن است. اگر عاشق هنر هم نباشید در نقوس اسلیمی و خطوط منحنی این گنبد ترنجی و یک دست غرق خواهید شد. معمار بنا برای طراحی گنبد نیز وجه تمایزی قائل شده و آن را به یک گنبد منحصر به فرد تبدیل کرده است. این وجه تمایز آن است که با چرخش آفتاب، در هر ساعت از روز و در هر زاویه‌ای که از میدان نقش جهان ایستاده باشید گنبد را به سه رنگ صورتی، نخودی و طوسی خواهید دید.
شگفتی گنبد در اینجا خاتمه پیدا نمی‌کند. نمای گنبد از زاویه‌ی داخلی نیز داستانی افسانه‌ای و رنگارنگ است. اگر به مرکز آن دقت کنید بدنه‌ی طاووسی را می‌بینید. با چرخش نور در این گنبد طاووس در ساعت‌های مختلف پرهای طراحی شده‌ی زیبایش را باز می‌کند و شما را با زیباترین کاشی کاری اصفهان آشنا خواهد کرد.
راه‌های مخفی، زمینه‌ساز ملاقات شاه صفوی
یکی از شگفت انگیزترین بخش‌های پلان مسجد ، راه‌های مخفی تعبیه شده در آن است. این راهروها با هدف دسترسی سریع شاه صفوی به فضای درونی مسجد و دیدار با شیخ لطف الله ساخته شده بود. راه‌هایی که امروز بسته است و امکان دیدن از آن وجود ندارد.
تزئینات داخلی، ریزه‌کاری‌های پرپیچ و تاب رنگارنگ
کاشی‌کاری‌های داخلی مسجد، درهای چوبی دو لنگه و دست نخورده و کتیبه‌هایی که دورتادور آن را احاطه کرده است نقطه‌ی آخر زیبایی مسجد شیخ لطف الله است. طرح کاشی‌های هفت رنگ از پایین آغاز می‌شود و با بالارفتن آن، به کاشی‌های معرق کاری شده ختم می‌شود.
کتیبه‌ها با خط ثلث سفید بر زمینه‌ی لاجوردی حک شده و بیشتر آنها به خط استاد علیرضا عباسی است. این کتیبه‌ها شامل آیه‌های قرآن، روایت‌هایی از پیامبر اکرم و اشعاری از شیخ بهایی است. این تلفیق زیبا و چشم نواز به دلیل این بود که ثابت کند مسجد تنها برای مسلمانان نیست و از همه‌ی ادیان و با هر زبانی می‌توان در آن به وحدت رسید.
دلیل بازدید از این مکان
این مسجد از بهترین آثار معماری اسلامی-ایرانی است که کاشیکاری فیروزه ای و خطوط زیبای آن بر اهمیت آن افزوده است. اینجا از بهترین مکانها برای علاقمندان به هنر اصیل ایرانی است.
