با سفر به نیشابور شما پا به شهری میگذارید که سنگهای فیروزهای آن شهرتی جهانی دارد. عطار نیشابوری با نام اصلی فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری در یکی از روستاهای نیشابور به دنیا آمد، پدرش به کار عطاری مشغول بود، او نیز بعد از مرگ پدر، شغل وی را ادامه داد. روایات متعددی در رابطه با نحوه زندگی و دگرگونیهای عطار نیشابوری وجود دارد. بر اساس یکی از معروفترین روایات، عطار پس از دیدن زندگی درویشی که از عطار طلب کمک کرده بود و به سادگی از دنیا رفت، شیوه زندگی خود را عوض کرد و به عرفان روی آورد. عطار به دنبال سیر و سلوک به شهرهای گوناگونی سفر کرد.
وی یکی از پرکارترین شاعران ایرانی به شمار میرود و بنا به نظر عارفان در زمینه عرفانی از مرتبهای بالا برخوردار بودهاست؛ چنانکه مولوی درباره او میفرماید:
هفت شهر عشق راعطار گشت ماهنوز اندر خم یک کوچهایمشیخ فریدالدین عطار ، عارف ، شاعر و ادیب ایرانی در سال ۵۴۰ هـ . ق متولد شد و در طول عمرش خدمات علمی و تألیفات ارزشمندی مانند : تذکره الاولیاء ، منطق الطیر، الهی نامه و غیره را از خود به یادگار گذاشت. وی مقارن با حمله مغولان به خراسان در سال ۶۱۸ ق جانش را از دست داد.
آرامگاه
مقبرهٔ عطار نيشابورى در نيشابور، در نزديکى امامزاده محروق و آرامگاه خيام واقع گرديده است. ساختمان قديمى مقبره، از آثار اميرعلیشير نوايى و دورهٔ سلطان حسين بايقرا است که در کتاب تذکرهٔ دولتشاه بدان اشاره کرده است، جز سنگ ميلهٔ بالاسر قبر که تاريخ بنايش ظاهراً ۸۹۱ هـ.ق بوده، چيزى باقى نمانده است.
در اواخر دوران محمد على شاه قاجار، نيرالدوله (والى خراسان) که عازم مشهد بود، دستور داد بقعه اى بر مزار عطار احداث کنند؛ ولى به علت انقلاب و بازگشت نيرالدوله به تهران، آن بنا به صورت بقعهٔ گنبد دار ساده و آجرى باقى ماند. در دورهٔ معاصر انجمن آثار ملى در دو مرحله (۱۳۳۲ و ۱۳۳۷ هـ.ش) نسبت به تکميل بنا و کاشیکارى و تزئين آن اقدام کرد و بناى قبلى را به صورت مناسبى درآورد.
بناى فعلى با نقشهٔ هشت ضلعى با گنبد کاشیکارى شدهٔ پيازى شکل، داراى چهار درِ ورودى است. ورودی اصلى بنا از ضلع شمالى آن است. در نماى خارجى بنا، چهار غرفه طراحى شده که با کاشى هاى سبز و زرد و آبى تزئين شده اند. نماى داخلى بنا از گچ پوشيده شده و داراى چهار شاه نشين است. قبر عطار نيشابورى در وسط اين بقعه قرار دارد و در سمت جنوب غربى سنگ قبر، ستون سنگى هشت ترکى به ارتفاع سه متر نصب شده است. مساحت زيربناى آرامگاه، ۱۱۹ مترمربع است و در طرف چپ درِ ورودى، پلکانى آجرى جهت دسترسى به پشت بام تعبيه شده است. بناى آرامگاه داراى حياط و باغچهٔ سرسبزى است که مقبرهٔ کمال الملک در آن قرار دارد.
اکنون آرامگاه شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری در شهر نیشابور کعبه اهل دل و قبله عاشقان دل آگاه است که از سراسر ایران و جهان برای عرض ادب و ارادت به آنجا می آیند. مقبره و باغ عطار نیشابوری در فاصله دو کیلومتری به سمت غرب از باغ و آرامگاه حکیم عمر خیام نیشابوری قرار گرفته است. مقبره شیخ فریدالدین محمد عطار نیشابوری توسط شخصی به نام قاضی القضاه یحیی بن صاعد ساخته شد و بنای اصلی آن هشت ضلعی است و سنگ مقبره از نوع سنگ سیاه و عمودی می باشد که اشعاری بر روی آن نقش بسته است.
همه ساله نیز در 25 فروردین ماه که در تقویم ملی کشور به نام روز ملی شیخ فرید الدین محمد عطار نیشابوری نامگذاری شده است همايش بزرگداشت در نیشابور و دیگر نقاط ایران و جهان برگزار می گردد.
بسیاری از گردشگران پس از بازدید از مقبره عطار از جاهای دیدنی نیشابور، و خواندن فاتحهای در گوشهای از این باغ بزرگ و سرسبز زیراندازی پهن میکنند و از آرامش آن لذت میبرند. بعضی جوانان نیز کتابی یا دیوان شعری در دست، در زیر سایه درختان غرق در کتاب خود میشوند و به دنیاهای دیگری سفر میکنند. برخی دیگر نیز فرصت عکاسی از این جاذبه تماشایی، مجسمه ها و دیدنی های باغ را از دست نمیدهند و خوش میگذرانند. در کنار همه این آثار غرفههایی نیز برای فروش صنایع دستی در محوطه باغ ایجاد شده است که به یک بار بازدید میارزد. شاید در آنجا صنعت و هنر دستی زیبایی چشمتان را گرفت و خریدی انجام دادید و این گونه به اقتصاد شهر کمک کردید.
نمونه ای از اشعار عطار نیشابوری
ره میخانه و مسجد کدام است
که هر دو بر من مسکین حرام است
نه در مسجد گذارندم که رند است
نه در میخانه کین خمار خام است
میان مسجد و میخانه راهی است
بجوئید ای عزیزان کین کدام است
به میخانه امامی مست خفته است
نمیدانم که آن بت را چه نام است
مرا کعبه خرابات است امروز
حریفم قاضی و ساقی امام است
برو عطار کو خود میشناسد
که سرور کیست سرگردان کدام است
