آرامگاه و باغ موزه‌ی نادرشاه افشار بعد از حرم امام رضا (ع) جز مهم‌ترین اماکن تاریخی و گردشگری مشهد به شمار می‌آید. این آرامگاه یکی از دیدنی‌های شهر مشهد است که در یک چهار راه بالاتر از حرم امام رضا (ع) و در چهار راه شهدا (چهار راه نادری سابق) قرار دارد.
سرگذشت نادر
نادر در اوایل قرن یازدهم هجری در شهر درگز به دنیا آمد و پیش از ۱۸ سالگی در یکی از یورش‌های ازبکان خوارزم به همراه مادرش اسیر شد، اما از اسارت گریخت و به خدمت حکمران ابیورد در خراسان رفت و با تمهیداتی، چند ناحیه خراسان را کنترل کرد و خود را ‘ نادر قلی بیک ‘ نامید.اصفهان بعد از قتل شاه سلطان حسین توسط افغان‌ها سقوط کرد و شاه تهماسب دوم پسر سلطان حسین در قزوین به پادشاهی رسید و نادر با توجه به نفوذ خاندان صفوی به او پیوست و سردار سپاهش شد. افغان‌ها را شکست داد و خراسان را تصرف کرد و سپس روس‌ها را از شمال ایران راند.بعد از معاهده صلح تهماسب شاه با عثمانی، به این بهانه وی را از سلطنت خلع و پسرش را منصوب کرد و خود را نایب السلطنه خواند و با عثمانی‌ها وارد جنگ شد و در نهایت به پادشاهی ایران رسید.نادر در جنگ کرنال، هندی‌ها را شکست داد و دهلی را به تصرف خود درآورد و با غنائم فراوانی از هند به ایران بازگشت. غنائمی که ۱۰ برابر بیشتر از بیشترین درآمد سالانه دوران صفوی بود.نادر شاه افشار که در اواخر عمر خود بسیار تندخو و بدبین شده بود پسر خود را کور کرد و در نهایت به دست سردارانش به قتل رسید.
تاریخ و معماری بنای آرامگاه نادری
نادر شاه افشار دستور داده بود برایش آرامگاهی کوچک در بالا خیابان مشهد بسازند که بدین منظور در سال ۱۱۴۵ هجری قمری در مجاور چهارباغ شاهی و روبه روی حرم امام رضا (ع) بنایی از خشت و گل ساخته شد.در اواخرعهد قاجار، قوام‌السلطنه آرامگاه جدیدی برای نادر ساخت و دستور داد استخوان‌های او را از تهران به این مقبره بیاورند.سال ۱۳۳۵ خورشیدی از مهندس سیحون درخواست شد تا آرامگاهی مناسب شان و منزلت این پادشاه طراحی کند لذا سال بعد کار ساخت این آرامگاه شروع شد و در سال ۱۳۴۲ به همت انجمن آثار ملی ایران در محل کنونی باغ نادری بازگشایی شد.طرح و معماری این بنا و فضای آرامگاه نیز، چون خود نادر شاه افشار بسیار با صلابت و متفاوت است.
این آرامگاه با مساحت کلی 14400 متر مربع احداث گردید.فضای آرامگاه و موزه‌ی نادرشاه افشار همچون خود او بسیار متفاوت و با صلابت است. مساحت اصلی بنای آرامگاه نادرشاه افشار12000 متر مربع و از قسمت‌های مختلفی همچون سه ایوان غربی، شرقی و جنوبی که متصل به یکدیگرند و از سه راهرو و سه راه پله تشکیل شده است. طراحی بنای اصلی آرامگاه نادری توسط هوشنگ سیحون انجام شد و مقبره آن در 2 متر بالاتر از کف زمین به شکل خیمه و چادر عشایری بر روی سکوی دوازده پله‌ای ساخته شد.
موزه نادری
در بازدید از موزه و آرامگاه نادری میتوانید از مجسمه‌ی نادر شاه افشار که سوار بر اسب است به همراه سه تن دیگر که در پی او هستند نیز دیدن کنید. مجسمه‌ی بسیار زیبا و دیدنی نادرشاه افشار در باغ موزه نادری توسط مجسمه‌ساز خوش ذوق ایرانی به نام ابوالحسن صدیقی طراحی گردید و پایه‌ریزی آن توسط کارخانه‌ی بروتی ایتالیا انجام شد. در نزدیکی برج آرامگاه نادری لوله توپ جنگی را مشاهده می‌کنید که در دوره‌ی افشاریه توسط دلیر مردان ایرانی از پرتغالی‌ها به غنیمت گرفته شده است. در باغ موزه‌ی نادری مشهد در قسمت اصلی آرامگاه نادرشاه افشار دو تالار وجود دارد.
در تالار اول انواع سلاح‌های دوره افشاریه، تابلوهای نقاشی از نادر و صحنه‌های جنگ، وسایل سوارکاری مانند زین و برگ اسب از دوره افشاریه تا قاجاریه، چند نسخه خطی از جمله تاریخ جهان گشای نادری و دو شمشیر متعلق به نادر اختصاص دارد و تالار موزه دوم که از سال ۱۳۷۳ به مجموعه اضافه شد، در آن انواع سکه، ظروف و دیگر اشیای اهدایی از دوره صفویه تا معاصر به نمایش در آمده است.
در گوشه‌ی شمالی آرامگاه نادرشاه افشار آرامگاه سردار خراسان محمد تقی‌خان پسیان (اولین فرد ایرانی که توانست دوره‌ی خلبانی را با موفقیت بگذراند) قرار گرفته است.
جواهرات اهدایی هند
الماس نور، دریای نور و تخت طاووس از جمله جواهرات گرانبهایی بود که نادرشاه از هندوستان به ایران آورده بود.
1- الماس دریای نور با وزن تقریبی 182 قیراط یکی از بزرگترین الماسهای حال حاضر در جهان می باشد که امروزه در موزه جواهرات ملی ایران نگهداری می شود.
2- الماس کوه نور که وزن کنونی آن 108 قیراط می باشد که امروزه در زمره جواهرات سلطنتی انگلستان در زیر زمین برج لندن نگهداری می شود.
3- تخت طاووس که از تخت های جواهر نشان بود، پس از مرگ نادر توسط غارتگران تخریب و به یغما رفت.
چه کارهایی میتوانید در این مکان انجام دهید؟
در ابتدای ورودی باغ موزه نادری اطاقکی وجود دارد که لباس مردان و زنان و زره و کلاه خود و تبرزین دوران افشاری را در اختیار بازدید کنندگان قرار می دهند تا در کسوت سرباز افشاری عکس یادگاری بگیرند. همچنین در ضلع شرقی باغ غرفه های صنایع دستی متعدد استان خراسان وجود دارد که می توانید از آن مکان بازدید و خرید نمایید.
آدرس و موقعیت مکانی
این مجموعه در چهار راه شهدا (نادری سابق) واقع است. برای رسیدن به موزه باغ نادری در هر کجای مشهد که هستید کافیست که تابلوهای حرم مطهر را دنبال کنید. یک چهار راه بالاتر از حرم، چهار راه شهدا قرار دارد که آرامگاه نادر و موزه باغ نادری در آن واقع شده است. اگر با قطار وارد مشهد شدید فاصله چندانی با آرامگاه نخواهید داشت و اگر با مترو و یا اتوبوس تردد می کنید نزدیک حرم پیاده شوید و تا چهار راه شهدا پنج دقیقه پیاده روی دارید.
این موزه هم‌اکنون تحت مدیریت سازمان میراث فرهنگی اداره می‌شود. در اواخر سال ۱۳۸۶ باغ موزه نادری که بر اساس طرح نوین بهسازی مورد بازنگری و تعمیرات در فضاهای داخلی قرار گرفته بود پس از ۶ ماه تعطیلی دوباره بازگشایی شد. فیلمی در باره آرامگاه در ساله ۱۳۸۹ به کارگردانی علی حسن زاده ساخته شده‌است .
