تالاب کانی برازان که به گوش بومی «تاڵاوی كانی بەرازان مهاباد» خوانده می شود، تالابی جهانی به گسترهای بیش از 900 هکتار است در 30 کیلومتری شمال «مهاباد»، در استان «آذربایجان غربی»، نزدیک «بفروان»، در 3 کیلومتری شمال «قره داغ» و در 2.5 کیلومتری روستای خور خوره. این نخستین تالاب «پرندهنگری» ایران از رودخانه ی مهاباد و نیز چشمه قره داغ سیراب میشود و خود نیز سپس «دریاچه ی ارومیه» را سیراب میکند.
بخشی از کانی برازان بر دامنه «قره کوه» آرام گرفته که روبروی تپه بابا حیدر است. این تالاب از جاذبه های مهاباد، با نیزارها و ویژگی های زمین شناختی خود درخور پذیره ی بیشترین پرندگان مهاجر آبزی در ایران است.
گیاهان و جانوران تالاب کانی برازان
گیاهان تالاب و پیرامون آن شامل جگن، سازو، سرگنجشکی، کیسه چوپان، شب بوی صحرایی، خاکشیر، بارهنگ شور،لویی و غیره است و کپور، کولی گامبوزیا، ماهی کاراس و ماهی سیاه، در زمره ماهیان این تالاب اند.
تالاب یکی از مناطق مهم زیست پرندگان برای زمستان‌گذرانی زادآوری تغذیه و استراحت است.
حدود ۲۶ گونه پرنده در تالاب شناسایی شده اند که از میان آنها می توان به اردک بلوطی، اردک سرسفید، حواصیل ارغوانی، پرستوی دریایی کوچک و سنقر گندمزار که در ناحیه تخم گذاری می کنند و پرندگانی چون غاز پیشانی سفید که برای زمستان گذرانی به ناحیه می‌آید، اشاره کرد.همچنین تالاب کانی در تامین غذای شماری از پرندگان که در دریاچه ارومیه زادآوری دارند نقش دارد.کمیته ملی طبیعت گردی کشور تالاب کانی برازان را به عنوان نخستین سایت پرنده نگری در ایران معرفی کرده است.
ارزش های تالاب و عوامل تهدید کننده تالاب کانی برازان
مراتع پیرامون تالاب چراگاه دام‌های ساکنان حاشیه تالاب است. آنان از گیاهان تالاب برای تغذیه دام ها، از آب تالاب برای آبیاری زمین های زراعی و از ماهیان تالاب برای تامین بخشی از نیازهای غذایی خود استفاده می کنند. ایجاد جاده و کانال زهکش در کاهش آب تالاب و ناپایداری حیات آن موثر است و می‌تواند باعث خشک شدن تالاب شود. شکار و صید بی‌رویه نیز از دیگر عواملی است که در دراز مدت شرایط زیست محیطی تالاب را دچار بحران می کند.این تالاب زیبا در فصل بهار نسبتا پرآب بود و در اواخر تابستان و اوایل پاییز تقریبا به طور کامل خشک میشود.
آوای پرهياهو و دلنشين اين پرندگان فضای نشاط انگيز و مفرّحی را برای ديدار علاقه مندان به پرندگان در اين تالاب به وجود آورده است. اين تالاب بين المللی يكی از مهمترين و زيباترين آبگيرهای غرب كشور است كه به دليل موقعيت و شرايط جغرافيايی خاص، در برخی فصول سال از جمله بهار به كانونی برای جذب طبيعت گردان و به مامنی مطمئن برای پرندگان مهاجر و بومی تبديل شده است.
تالاب بين المللی كانی برازان كه از مهمترين قطب هاي صنعت اكوتوريسم در كشور محسوب می شود، همه ساله در تعطيلات نوروز ميزبان علاقه مندان به طبيعت به ويژه دوستداران پرندگان است.
