حمام حاجی رئیس از آثار ارزشمند تاریخی و از جاذبه های شهرستان تربت حیدریه است که در سال 1273 هجری قمری توسط مرحوم سيد محمد امين التجار معروف به حاجی رئيس در زمينی به ابعاد 35*45 متر در انتهای خيابان روح بخش تربت حيدريه بنا شده است.
ویژگیهای معماری بنا
حمام از دو قسمت مردانه و زنانه تشكيل شده و شامل فضاهای ورودی رختكن (سربينه) مياندر, گرمخانه, مخازن آب گرم و سرد, گلخن (آتش خانه) می باشد. در سر در ورودی حمام كاشی های لاجوردی منقوش به گل و بوته نقاشی و تاريخ ساخت حمام خودنمايی می كند. از ويژگيهای جالب قسمت رختکن, هشت ستون سنگی مزين به نقاشی های زيبا است كه سقف گنبدی شكل و سرسرا را بر روی خود تحمل مي كند.
حمام حاجی رئیس با وسعتی معادل ده هزار و ده متر در برگیرنده یک حمام مردانه و یک حمام زنانه است. حمام مردانه که بخش اصلی را شامل می شود از وسعت بیشتری برخوردار بوده و کلیه فضاهای موجود در یک حمام سنتی مانند ورودی، سربینه، میاندر، گرمخانه، خزینه و حتی چهارحوض (دریاچه) و تونخانه را دارا می باشد.
ورودی حمام در راستای خیابان روحبخش قرار گرفته و با دربی چوبی و طاقی هلالی که حاشیه آن با قابچه های آجری و کاشی های هفت رنگ با تصویر سربازان قاجاری مزین گردیده است به راحتی قابل شناسایی است.
سربینه حمام با پلان مستطیل شکل و وسعت تقریبی ۲۳۰ متر با هشت ستون سنگی که بر پای دارنده گنبد مرکزی و پوشش های گنبدی چهار بخشی پیرامون آن است، اولین فضای اصلی حمام را شامل می گردد.
گرمخانه حمام در ضلع غربی سربینه پس از میاندر و فضاهای جانبی آن قرار دارد، وسعت آن معادل ۱۸۰ متر بوده و چهار ستون سنگی در مرکز همانند ستونهای سربینه پوشش دهنده این بخش می باشند.
خزینه با وسعتی حدود نود متر در ضلع غربی گرمخانه قرار داشته است. در حال حاضر آثار نیم ستونها و طاقهای هلالی در ضلع غربی گرمخانه نشان از ارتباط این دو قسمت دارد.
چهار حوض فضایی است واقع در ضلع جنوبی گرمخانه به مساحت نود متر و حوض یا استخری وسیع به عمق یک متر و نیم در وسط و دو سکوی دو متری در پیرامون که مکانی مناسب جهت تفریح و استحمام در فصل تابستان بوده است.
حمام زنانه نیز در ضلع غربی حمام قرارداشته و با وسعتی بسیار کمتر حدود دویست متر، کلیه فضاهای حمام مردانه به جز چهارحوض را در مقیاس کوچکتر و به صورت بسیار ساده دارا است.
این حمام در مجاورت بناهای تاریخی شهر از جمله کاروانسراهای لاری و امینی قرار داشته و در گذشته رباط شیروانی نیز متصل به ضلع جنوبی آن بوده که متاسفانه تخریب شده است.
