ارومیه در شمال غربی ایران شهری با جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوان است. یکی از دیدنی ترین جاذبه های این شهر برج سه گنبد است. آرامگاهی ۸۰۰ ساله که قدمتش به زمان سلجوقیان برمی گردد و با معماری جالب توجهش گنجینه ای ارزشمند تاریخی ست.
سه گنبد برجی تاریخی در ارومیه ست که در سال ۵۸۰ قمری در بخش جنوب شرقی شهر بنا شده و امروز با گسترش شهر در میان بافت قدیمی قرار گرفته و در اطراف آن محوطه و حریمی ساخته شده تا تزئینات و بنای برج دچار صدمه و آسیب نشود.
این بنا که از جاهای دیدنی ارومیه می باشد، در واقع آرامگاهی است که قدمتش به زمان سلجوقی برمی گردد و به شکل استوانه ای مدور از سنگ و آجر بنا شده است. قسمت های پایینی این برج تا بلندای حدود ۶٫۳ متر با سنگ های تراش خورده خاکستری پوشیده شده اما از این بخش به بالا تمامی بنا با آجرهای چهارگوش ساخته شده است.
تاریخچه برج سه گنبد
سه گنبد برجی مدور است که در سال ۵۸۰ هجری به دست منصور بن موسی ساخته شده و با اینکه در زمان سلجوقیان ساخته شده اما شیوه آجرکاری و ظاهر ساختمانی اش به مانند برج های دوره طغرل است. با این حال تعدادی شواهد نشان می دهد که بنا در قرن ۶ ساخته شده:
معماری این بنا شباهت زیادی با دیگر مقبره های دوره سلجوقی دارد. به عقیده برخی در گذشته در اینجا بنای دیگری متعلق به دوره ساسانی وجود داشت که پس از حمله اعراب متروک و نابود شد، البته مدرکی برای اثبات این نظر وجود ندارد.
در ورودی بنا سه کتیبه از جنس سنگ تراش خورده به زبان کوفی وجود دارد که در انتهای آن تاریخ ۵۸۰ هجری ذکر شده است. با استناد به همین کتیبه، بنا به دستور شیث قاطه المظفری، یکی از امرای سلجوقی درست شده است.
مشخصات معماری بنا
از نظر معماری این بنا با مقابر قرن ششم هجری قمری بخصوص مقابر مراغه و سایر مقبره های دوره های سلجوقی مشابهت فراوانی دارد. بنای تاریخی سه گنبد عبارت است از سکوی بلندی که به شکل استوانه و مدور ساخته شده است. قطر بنا 5 متر و ارتفاع آن 13 متر می باشد. ساختمان فعلی دو طبقه است و در چهار سمت آن دریچه هایی وجود دارد. طبقه اول به نام سردابه خوانده می شود که دارای پوششی قوسدار است و بدین وسیله از طبقه دوم مجزا میشود. درب کوچک طبقه اول ۱ متر و ۷۰ سانت ارتفاع دارد. طبقه دوم که اتاق مقبره خوانده میشود دارای دری به ارتفاع دو و نیم متر است. به عبارت دیگر، بنای استوانه ای شکل مدور دارای دخمه ایست که قسمت فوقانی آن را به وسیله آجر تبدیل به بنایی شامل اتاق مقبره کرده اند و مدخل آن در یک قالب معماری پر نقش و نگار محاط شده و در بدنه استوانه ای برج تعبیه شده است؛ درگاه ورودی آن در میان طاقهای سطحی واقع شده و از لحاظ معماری زینت خاصی به آن بخشیده است. سقف اصلی گنبد و دیوارهای آن تماما سالم و بر جا می باشد. طبقه دوم بنا مانند سایر مقادیر دوره سلجوقی روی سردابه احداث شده است. تزیینات سر در ورودی مقبره در نوع خود کم نظیر میباشد و به صورت قطعات سنگ و گچ با نقوش هندسی و کتیبه به خط کوفی تزیین شده است. مصالح قسمتهای تحتانی بنا از سنگهای تراش خاکستری رنگ ساخته شده و از این قسمت به بالا تمام مصالح بنا از آجرهای چهار گوش میباشد.
برخی از باستان شناسان معتقدند که در گذشته دو بنای دیگر در اطراف این برج وجود داشته است که مجموعا به این سه بنا، سه گنبد می گفتند.
اطراف این برج قبرهای تاریخی زیادی هست که با توجه به قدسیت محل در اینجا دفن می شدند، این قبرها که صاحب آن ها از طبقه ممتاز جامعه بودند امروز از بین رفته است.
برج سه گنبد که از آثار ملی ایران است در ارومیه خیابان زرگر قرار دارد و گردشگران زیادی در سفر به این شهر از آن دیدن می کنند.
