کردستان از استان های زیبای غربی ایران است که در دامنه ها و دشت های رشته کوه های زاگس قرار دارد. تا به حال بارها از جاذبه های این استان تماشایی حرف زدیم؛ از چشمه ها، رودخانه ها، دریاچه ها، غارها و آبشارهایش گفتیم تا جاذبه های طبیعی و خدادادی این استان را بهتر بشناسید اما شاید کمتر درباره غذاهای این استان تاریخی حرف زده باشیم؛ غذاهایی خاص با طعمی ناب که از مواد غذایی طبیعی این استان کوهستانی درست می شوند و عطر دیگری دارند. این غذاها همه با مواد اولیه تازه و سبزیجات گیاهی تهیه می شوند و بدون هیچ افزودنی ای بسیار مقوی اند. می خواهیم تعدادی از غذاهای کردستان را معرفی کنیم:
شلکینه
شلکینه غذای محلی کردستان است. شلکینه را به مقدار زیاد معمولا روی وسیلهای به نام ساج درست میکنند که خیلی زیبا و نازک درست میشود. این غذا؛ یک غذای سنتی مخصوص مهمانیهای دسته جمعی مردم سنندج در فصل بهار است. اما میتوان در فصلهای دیگر و به مقدار کم با توجه به شرایط گفته شده آن را در خانه نیز درست کرد. این غذا سرشار از خاصیت است زیرا در طبخ آن تخم مرغ و شیر و آرد وجود دارد و میتواند یک میان وعده مناسب به خصوص برای کودکان باشد.
نان برساق
برساق نام یکی از نان های محلی و سنتی کردستان است که البته در استان های کرمانشاه، لرستان و ایلام هم مصرف می شود. برای تهیه این نان خوشمزه آرد، شیر و بیکینگ پودر را با هم ترکیب می کنند تا خمیری یکدست و روان به وجود بیاید. بعد آن را چندین ساعت در محیطی گرم و خشک قرار می دهند تا خمیر ور بیاید. سپس به اندازه دلخواه از خمیر بر می دارند، آن را به شکل نان های گرد کوچکی در می آورند و در روغن سرخ می کنند. نان برساق به ویژه در ماه رمضان و به عنوان افطار تهیه می شود و بسیار خوشمزه است.
کلانه
کلانه یکی از غذاهای سنتی شهرستان پاوه است که با آغاز فصل بهار در سفره مردم کرد قرار می گیرد. این غذای خوشمزه و بسیار ساده فقط با استفاده از مقداری “ پیازچه “ یا ” پیچک ” و نان پخته شده بر روی ” ساج “ مخصوص درست می شود.درست کردن این غذا اغلب به صورت خانگی و در میهمانی های فامیلی رواج دارد که معمولاً آن را با روغن حیوانی و یا کره چرب می کنند و همراه با دوغ مصرف می کنند.
خورش ریواس
کوهستانی بودن کردستان باعث شده که سبزی ها و گیاهان خوراکی ترو تازه زیادی داشته باشد؛ سبزی هایی که مردم به دل کوهستان می زنند آن ها را می چینند و در غذاها استفاده می کنند. یکی از این گیاهان خوشمزه و پرطرفدار ریواس است که خورشت آن از غذاهای محبوب این استان است. برای درست کردن این غذا اول پوست ریواس خام را جدا می کنند و آن را همراه گوشت و پیاز می پزند. برای آن که طعم آن را خوشمزه کنند از طعم دهنده هایی مثل نمک، فلفل، نعناع و جعفری هم استفاده می کنند. این غذا مخصوصا باب سلیقه کسانی است که غذاهای ترش دوست دارند.
آش دانه کولانه
دانه کولانه غذای محلی کردستان است.آش دانه کولانه یکی از غذاهای سنتی کردستان است و برای اولین رویش دندان کودکان، همچنین در فصل سرد سال برای تقویت بدن و جلوگیری از سرماخوردگی پخته می شود. آش دانه کولانه حاوی ویتامین های A، B، C، E، K، D، کربوهیدرات، سدیم، پتاسیم، اسیدفولیک، منیزیم، منگنز، فسفر، آهن، فیبر، روی(زینک)، کلسیم، پروتئین، کولین، سلنیوم، اسیدچرب امگا ۳، امگا ۶، گوگرد، سولفور، نشاسته و غیره است. آش دانه کولانه حاوی پروتئین گیاهی و حیوانی است و موجب تقویت عمومی، افزایش سطح انرژی و عضلانی شدن بدن می شود، لذا برای افرادی که کار فیزیکی سخت انجام می دهند و ورزشکاران مخصوصا بدنسازان بسیار مفید است. مصرف آش دانه کولانه برای کودکان در حال رشد و افراد مسن هم توصیه می شود.
قایرمه
قایرمه در واقع کنگر سوخاری است و با نگاه کردن به آن در ابتدا شاید باور نکنید که این یکی از غذاهای محلی کردستان باشد چون شباهت زیادی به پیش غذاهای خارجی دارد! این غذا با کنگر درست می شود اما چون کنگر از آن گیاهان نایابی است که بیشتر در ماه فروردین پیدا می شود برای همین در ماه های دیگر سال برای درست کردن این غذا از کرفس استفاده می شود. البته این غذا به همراه کته و نان خورده می شود تا به یک وعده غذایی کامل تبدیل شود. برای درست کردن قایرمه بعد از پوست کردن و خرد کردن کنگرها (و یا کرفس ها) آن ها را در سسی که غلظتی مثل ماست دارد غوطه ور و سپس سرخ می کنند. سس این غذا با تخم مرغ، آب، زعفران دم کرده، کره و آرد درست می شود.
آش عدس بلغور
آَش ها از غذاهای پرطرفدار کردستان هستند مخصوصا اگر این آش، آش عدس بلغور باشد. برای درست کرن این آش از سیبزمینی، عدس، بلغور گندم و ادویه استفاده میکنند و در آخر هم بر روی آن نعناع داغ و لیموی تازه می ریزنند.
آش پرپوله
آش پرپۆڵه یا آش عدس غذای محلی کردستان است. این نوع آش مخصوص فصلهای سرد سال در شهر سنندج میباشد.آش پرپوله به علت داشتن ویتامینهای A ، C و E خاصیت آنتی اکسیدانی دارد بنابراین سیستم ایمنی بدن را تقویت و بدن را در برابر بیماریهای مختلف و انواع سرطانها به ویژه سرطانهای پروستات و سینه محافظت میکند.
آش دوغه وا
با دیدن آش «دوغه وا» یاد آش دوغ می افتید اما در این آش، کوفته ریزه هم وجود دارد. برای درست کردن این آش از مواد دیگری مثل برنج، بلغور، سبزی خشک شده و نخود هم استفاده می شود.
آش گزنه
برای درست کردن این آش گندم و جو را در دوغ می پزنند و برای طعم دادن به آن از گیاهان معطری مثل گرنه، پونه و کاکوتی استفاده می کنند.
کباب کردی
در کردستان هم مثل بیشتر نقاط ایران هنگام جشن ها و مهمانی ها کباب درست می کنند. برای درست کردن این کباب که بیشتر از غذاهای مرسوم عشایر و دامداران است از گوشت بره چند ماهه استفاده می شود. گوشت به قطعات بزرگ تقسیم و بعد سیخ ها بر روی آتش کباب می شوند.
خورش تره کردی
ایران، سرزمین خورشهاست. آشپز ایرانی از هر چیزی که بشود فکرش را کرد، خورشی باب طبع ابداع کرده و با تمام فوت و فنهایی که بلد است، تزئینش میکند.
به واسطه وسعت و تنوع اقلیم، گیاهان مختلفی در ایران میروید که آشپز هنرمند ایرانی در هر گوشه ای از این سرزمین، آنها را با هم ترکیب کرده و چیزهایی خلق میکند یکی از این خورشها، میتواند «خورش تره» باشد؛ برای بسیاری که عادت دارند تنها اسم این سبزی را در آش و سبزی خوردن بشنوند، این غذا کمی نا آشناست با این حال این خورش ساده که گوشت و سبزی، مواد اصلی تشکیل دهندهاش است، از آن خوراکهای خوشمزه محسوب میشود که هر کس یک بار آن را امتحان کند مشتریاش میشود.
این غذا بیشتر در استانهای کرمانشاه و کردستان پخته میشود اما به دلیل طعم خوب و پخت آسان، کم کم محبوب آشپزهای دیگر نقاط ایران هم شده است البته اگر آن را پختید و طعمش را دوست داشتید، غیر از دست پخت خودتان باید مهمان خانه دیگری شوید؛ چون این غذا در هیچ نقطه از ایران در رستورانی پخته نمیشود.
ماهی کباب
در کنار دریاچه زریوار در ۲ کیلومتری مریوان رستوران هایی هست که ماهی کباب هایش در ایران بینظیر است. در اینجا بیشتر ماهی ها از همین دریاچه صید می شوند و بعد از طعم دار شدن بر روی زغال کباب می شوند.
دلمه برگ مو
هر چند دلمه در بیشتر شهرهای ایران درست می شود اما در کردستان دلمه هایی بسیار بزرگ و خوشمزه درست می شود که پیشنهاد می کنیم اگر گذرتان به این استان افتاد حتما دلمه های آن را امتحان کنید.
هتیمچه
هتیمچه از غذاهای محلی ای است که امروز کمتر درست می شود اما شاید بتوانید در رستوران های این استان آن را پیدا کنید. این غذا از موادی مثل گوشت گوسفند، سبزی و حبوبات درست می شود و خیلی مقوی است.