بنر هدر

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران در استان خراسان رضوی و شاهکاری از دوران تیموریان است. این مدرسه از دیدنی های شهر خواف، چهار ایوانی و چشم نواز، در دوران شکوه خود، از بهترین دانشگاه‌ های اسلامی به شمار می رفت و دانشمندان بسیاری را در دل خود پرورش داد.

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران

مدرسه غیاثیه خرگرد در حاشیه جنوبی روستای خرگرد و ۵ کیلومتری شهر خاف، در نزدیکی مرز افغانستان قرار دارد. این مدرسه  اثری بر جای مانده از شهر خرگرد قدیم در خراسان به معنای خورشید گرد است. برخی درباره وجه تسمیه خرگرد گفته‌اند: خر به معنای بزرگ و گرد یعنی شهر چون این شهر مرکز علمای بزرگ بوده است. عده دیگری هم خرد را معادل علم و دانش و گرد را همان شهر گرفته اند که نتیجه “شهر علم و دانش” است. که هر دو تعبیر ناظر بر این‌ است که خرگرد مرکز علم وادب بوده است.

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران

روستای غیاثیه زادگاه وزیر مقتدر شاهرخ، غیاث الدین پیر احمد خوافی بانی مدرسه غیاثیه است. مدرسه غیاثیه خرگرد به دست هنرمندان معمار، قوام الدین و غیاث الدین شیرازی بنا نهاده شده است و شاید با الهام از نام یکی از معماران خود یا وزیرِ شاهرخ تیموری نام‌گذاری و شهرت یافته باشد. این بنا را می‌توان آخرین بنای با عظمت دوران تیموریان قلمداد کرد و در عین حال شاید بتوان آن را نماینده کامل معماری دوره تیموری به شمار آورد.

ویژگیهای معماری

بنا بر کتیبه ایوان جنوب غربی، ساخت مدرسه را معمار بزرگ، استاد قوام الدین شیرازی (معمار مسجد گوهر شاد شهرهای مشهد و هرات) آغاز کرد و استاد غیاث الدین شیرازی آنرا به پایان رساند. این بنا بیش از هر چیز انقلابی در تزئینات است. معمار در این مکان، رویای معماری گذشته را که پوشاندن جامه آسمانی بر جسم زمینی بنا بود، محقق ساخته است. او سر تاسر بنارا با کاشی پوشانده و فضا را آکنده از گل و ریحان کرده است.

این مدرسه دارای صحنی چهار ایوانی است که ارتفاع آنها به ۱۱ متر می ‌رسد. در اطراف این صحن ۳۲ حجره در دو طبقه ساخته شده است و برای تدریس مدرسان، تالارهای گنبد دار وسیعی بنا شده است. در دو سوی هشتی ورودی، دو تالار بزرگ به عنوان مسجد و مدرسه در نظر گرفته شده است. در چهار گوشه صحن نیز، اتاق ‌هایی با سقف گنبدی ساخته شده و ۸ نورگیر، دور تا دور پایه گنبد ها را در بر گرفته است. هشتی ورودی اصلی مدرسه، از سمت راست و چپ، به ۲ اتاق بزرگ با سقف گنبدی ختم می‌ شود که فضای سمت راست، مسجد و فضای سمت چپ، سالن اجتماعات است. هشتیِ حد فاصل بین این دو فضا نیز، سقفی گنبدی دارد. نمای درونی و نمای بیرونی جلوی بنا آراسته به کاشیکاری رنگارنگ معرق بسیار زیبا و کتیبه است. نمای اصلی سردر ورودی مدرسه غیاثیه، از لحاظ کاشیکاری و استفاده از تزئینات معماری، زیبایی و شکوه بیشتری نسبت به دیگر قسمت‌ های بنا دارد. این بنا نماینده کامل معماری دوره تیموریان است که به سبک آذری ساخته شده است.

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران

در میان مدارس تاریخی ایران، مدرسه غیاثیه در دقت و تنوع معماری، کامل ‌ترین نمونه است. اهمیت هنری مدرسه غیاثیه به حدی است که پژوهشگران معروف غربی همچون ساکلیس، هرتسفلد، گرابای و برنارد اوکین درباره آن به تحقیق پرداخته و از کتیبه‌ های آن نسخه‌ برداری کرده ‌اند.

مهم ‌ترین ویژگی بنای مدرسه غیاثیه که آن را در زمره شاهکارهای قرن نهم هجری قرار داده است، استفاده گسترده از کاشی معرق جهت پوشش دیوارها است.

مدرسه غیاثیه خرگرد از زیباترین مدارس تاریخی ایران

مدرسه غیاثیه خرگرد سالم‌ترین مدرسه به جا مانده از دوره تیموری در جهان و یکی از زیباترین مدارس تاریخی است. گرچه خرگرد امروزه روستای کوچکی بیش نیست اما شواهد موجود، از رونق آن در گذشته حکایت می‌‌کنند. هر یک از آثار تاریخی این شهرستان به عنوان شاهکارهای معماری قرون میانی پس از اسلام در ایران مطرح است. این که خواجه نظام‌الملک وزیر ملکشاه سلجوقی در قرن پنجم هجری در اینجا مدرسه نظامیه را ساخت، نشان می‌دهد که خرگرد در روزگار سلجوقیان نیز شهری درخور توجه بوده است.

مسیر دسترسی

روستای غیاثیه در ۵ کیلومتری جنوب شرقی خاف و بر سر راه تربت حیدریه در فاصله ۲۸۰ کیلومتری مشهد واقع شده است. در مسیر ارتباطی تایباد به خاف یک جاده فرعی به سمت روستای خرگرد و مدرسه غیاثیه کشیده شده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید