جامع مسجد، مسجد جهاننما یا مسجد جامع دهلی از زیباترین و مهمترین جاذبههای توریستی هند به شمار میرود. این مسجد در محله چاندنی چوک دهلی بزرگترین و زیباترین مساجد مسلمانان تا اواخر قرن بیستم بوده است. این بنا در منطقهای بلند نسبت به اطرافش قرار دارد و پلههایی در سه طرف زائران را به ورودی مسجد راهنمایی میکند. از ورودی مسجد منظرهای بسیار زیبا پیش روی عابدان و مسافران نقش میبندد. به همین دلیل است که به آن مسجد جهان نما نیز میگویند. محوطه خارجی این مسجد ظرفیت ۲۵ هزار نفر را دارد و از مکانهای مناسب برای برگزاری اعیاد و جشنهای مسلمانان است. در ماه رمضان و عید قربان در اینجا نشاط و شورعجیبی به چشم میخورد.
تاریخچه مسجد جامع
مسجد جامع دهلی بین سالهای ۱۰۶۰ تا ۱۰۶۶ هجری قمری بنا به دستور پنجمین امپراطور گورکانی، شاه جهان، با کمک بیش از پنج هزار کارگر و با هزینه یک میلیون روپیه بنا شده است. در روز عید فطر سال ۱۰۶۶ هجری قمری این مسجد افتتاح شد و نماز عید به امامت سید عبدل غفور شاه بوخاریل، یکی از ملاهای مورد توجه شاه جهان، در این مسجد برگزار شد. این بنا تا پایان حکومت گورکانها به عنوان مسجد سلطنتی مورد استفاده قرار میگرفت. در ابتدا این مکان را مسجد جهان نما مینامیدند اما به مرور زمان نام مسجد جامع که محل تجمع مسلمانان برای نماز جمعه است در بین مردم رایجتر شد.
در سال ۱۸۵۷ پس از شورشهای مردم هند علیه کمپانی هند شرقی و بریتانیا، مسجد جامع توسط بریتانیاییها مصادره و محل استقرار سربازان بریتانیایی شد. بریتانیا زمانی برای سرکوب و مجازات مردم، تصمیم به تخریب کلی این مسجد گرفت؛ اما با وجود اعتراضهای زیاد مردم، این خواسته عملی نشد. طرح طبقات مسجد جامع به موتی مسجد یا مسجد مروارید در آگرا بسیار شبیه است، اما مسجد جامع از آن بزرگتر و دو طبقه است. بخش عظیمی از این مسجد بعدها به آن افزوده شده است. قبل از جنگ استقلال هندوستان در سال ۱۸۵۷ حوالی درب جنوبی مسجد، مدرسه اسلامی وجود داشت که در خلال جنگ کاملا تخریب شد.
معماری
مسجد جامع دهلی دارای دو محراب باشکوه و حیاطی وسیعی است که تحسین هر بینندهای را بر می انگیزد. روی مسجد به غرب است و هر سه طرف آن با ایوانهای طاقدار قوسی شکل پوشانده شده و درگاه برج مانند آن رو به مرکز مسجد قرار گرفته است. این مسجد حدود ۸۰ متر طول و ۲۷ متر عرض دارد و سقفش با سه گنبد پوشیده شدهاست. گنبدهای این مسجد با مرمرهای سیاه و سفید کار شده اما گنبد بالایی با طلا پوشیده شده است. در ساخت این مسجد ۵۰۰۰ کارگر به مدت بیش از ۶ سال به کار گرفته شدهاند.
دو مناره این مسجد ۴۰ متر ارتفاع دارند، دارای ۱۳۰ پله میباشد و با سنگ مرمر سفید و سنگ ماسه قرمز فرش شدهاند. در قسمت پشت مسجد، چهار مناره کوچک شبیه به منارههای جلویی قرار گرفته است.
زیر گنبدهای مسجد، سالنی واقع شده است که هفت ورودی قوسدار آن رو به سمت غرب است و دیوارهای مسجد تا ارتفاع کمر با مرمر پوشیده شدهاند. غیر از این سالن ، شبستان اقامه نماز دیگری نیز در مسجد قرار دارد که مساحتی حدود ۶۱ در ۲۷ متر مربع دارد و دارای هفت ورودی قوس دار است. در بالای هر یک از ورودی های قوسی، کتیبههایی از مرمر سفید قرار گرفته است که ۲/۱ متر طول و ۷۶ سانتی متر عرض دارد و رویش با مرمر سیاه حکاکی شدهاست. روی این کتیبهها تاریخ ساخت مسجد حک شده و از فضائل و سلطنت شاه جهان نقل شده است. جالب اینکه این کتیبه ها به زبان فارسی و به خط ثلث نورالله احمد نگاشته شده و در سال ۱۰۶۰ ه.ق به روش معرق سنگ اجرا شده است. یک قرآن قدیمی که روی پوست آهو نوشته شده ازجمله اشیای باستانی و ارزشمندی است که در این مسجد نگهداری میشود.
آداب و قوانین ورود به مسجد جامع
قبل از ورود به مسجد جامع دهلی باید مانند هر مکان مقدس، آداب ورود به این مکان را رعایت کنیم تا اهانتی به مقدسات آنان محسوب نشود. جالب توجه است که بر خلاف خیلی از مساجد، در این مسجد قانونی برای پوشش وجود ندارد و گردشگران با هر نوع پوششی میتوانند به این مکان وارد شوند. البته در درب ورودی مسجد چادر هم قرض داده میشود.
ورود به مسجد با کفش ممنوع است. در موقع ورود کفشهایتان را در بیاورید و به کفشداری تحویل دهید یا با کیسه به داخل ببرید. برای نگهداری کفشها باید حدود ۱۰۰ روپیه هند هزینه پرداخت کنید اما پیشنهاد ما این است که با کمی چانهزنی قیمت را پایین بیاورید. ورود به مسجد هزینهای ندارد ولی برای هر دوربین و موبایل هوشمند ۳۰۰ روپیه هند هزینه دریافت میشود که آن هم قابل چانهزنی است.
مسیر دسترسی
بهترین راه برای رسیدن به این مکان زیبا در قلب دهلی قدیم، مترو است. دو ایستگاه مترو برای رسیدن به مسجد جامع دهلی وجود دارد. یکی چاوری بازار (Chawri Bazar) که با خط زرد مشخص میشود و پیاده ۷۵۰ متر از درب جنوبی مسجد فاصله دارد. دوم، ایستگاه مسجد جامع که خط بنفش از آن میگذرد و فاصله آن تا درب جنوبی ۴۰۰ متر است.
میتوانید از اتوبوس هم برای رفتن به این مکان دیدنی استفاده کنید. ایستگاه اتوبوس موری گیت (Mori Gate) تا درب شمالی و درب جنوبی ۴۵۰ متر فاصله دارد. ایستگاه دیگری در دو طرف خیابان (Netaji Subhash Marg) در فاصله ۸۰۰ متری درب شمالی وجود دارد. کرایه توکتوک هم یکی دیگر از راههای رسیدن به مسجد است. توکتوکها از وسایل حمل و نقل محبوب در هند هستند.
امکانات رفاهی
از مهمترین امکانات رفاهی این مسجد، سرویس بهداشتی و وضوخانه تمیز آن است. در این مسجد موبایل به خوبی آنتن وجود دارد. همچنین در این مکان جهت قرار دادن اشیا قیمتیتان صندوق امانات پیشبینی شده است. رستوران و کافه هم در نزدیکی مسجد به راحتی در دسترس است.