موزه مولوی (موزه مولانا) در قونیه از مهمترین جاذبه های گردشگری و بناهای تاریخی ترکیه به شمار می‌رود. این موزه سالانه حدودا یک و نیم میلیون گردشگر و بازدیدکننده را از نقاط مختلف دنیا به سوی خود جذب می‌کند.
مولانا جلال الدین بلخی، شاعر و عارف فارسی زبان که آثار وی را هنوز هم که هنوز است در کلاس‌های مختلف زبان فارسی تدریس می‌کنند. اشعاری از وی بر جای مانده که به حق باید آنها را با طلا بر در و دیوار شهر نوشت. شخصیتی والا که می‌توان از او الگو گرفت. در حقیقت ما بخش مهمی از فرهنگ و ادبیات خود را به این بزرگوار مدیون هستیم. این شاعر برجسته در دوره سلجوقیان، پس از حمله مغول‌ها، به قونیه گریخت. او در همان جا دار فانی را وداع گفت و به همین دلیل موزه مولانا و آرامگاه او در قونیه ترکیه قرار دارد.
مزار مولانا درست در جایی قرار دارد که از کهن ترین مکان هایی است که آدمیان در آن زندگی می کردند، آثاری در این قسمت از قونیه یافت شده که حاکی از وجود انسان در ۷۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بوده است. مزار و حرم مولانا بر روی تپه ای با ارتفاع ۱۰۱۶ متر بنا شده و منظره بسیار دیدنی و خیره کننده ای دارد، این تپه تا به امروز بارها و بارها مورد کاوش باستان شناسان قرار گرفته و آثار ارزشمندی از آن به دست آمده که متعلق به هزاران سال پیش بوده است. دوران زندگی مولانا با سلطنت سلسله ی سلجوقیان یعنی همان دوران طلائی ساخت و ساز بناهای شاخص در ترکیه و ایران هم زمان بود.
پس از مرگ مولانا برای گرامیداشت این معلم بزرگ صوفی حرمی برای مولانا ساخته شد که امروزه می توانیم ازآن بازدید کنیم.
مساحت مقبره مولانا در ابتدا ۶.۵۰۰ متر مربع بود اما امروزه افزایش یافته و به ۱۸.۰۰۰ متر مربع رسیده است. ساخت و ساز مقبره ی مولانا در سال ۱۲۷۴ میلادی شروع شد و با نظارت همسر امیر سلیمان سلجوقی به پایان رسید.
از حرم مولانا تا موزه مولانا
در ابتدا تا چندین سال، این بنای زیبا را به نام حرم مولانا می‌شناختند و عاشقان این شاعر بزرگ پارسی زبان، به زیارت او می‌شتافتند. تا اینکه در حدود سال ۱۹۲۶ میلادی، مسئولین قونیه تصمیم گرفتند تا این حرم را تبدیل به موزه کنند. نهایتا در سال ۱۹۲۷ موفق به افتتاح موزه مولانا شدند.
جالب است بدانید که پس از حمله مغول‌ها به ایران، خاندان سلطنتی سلجوقی بودند که مولانا را به قونیه دعوت کردند. پس از آن در سال ۱۲۳۱ میلادی، خاندان سلطنتی، باغ گل رز قونیه را به مولانا تقدیم کرد. این باغ گل رز تبدیل به زمینی شد که امروزه موزه مولانا در آن قرار دارد.
همچنین باید بدانید که تنها پیکر مولانا در این حرم به خاک سپرده نشده است، بلکه پس از فوت اعضای مختلف خانواده وی، پیکر آن عزیزان نیز در همین حرم دفن شد. به این ترتیب حرم مولانا را می‌توان یک حرم خانوادگی دانست. اما محل دفن مولانا بسیار منحصر به فرد بود. جایی که در هر بار کاوش و باستان شناسی، آثار تاریخی جدیدی از آن به دست می‌آمد. آثاری که حتی نشان می‌داد حدود ۷ هزار و ۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، مردمانی در منطقه قونیه زندگی می‌کردند.
از طرفی هر سال بازدیدکنندگان حرم مولانا افزایش می‌یافتند و قسمت‌های مختلفی به این حرم اضافه می‌شد. وجود آثار باستانی به دست آمده از آنجا و محبوبیت حرم مولانا بین مردم، باعث شد تا در سال ۱۹۲۷، اینجا به موزه مولانا تبدیل شود.
یکی از نکات قابل توجه در مورد موزه مولانا، معماری منحصر به فرد آن است. زیباترین بخش این ساختمان را می‌توان مناره سبز رنگ آن دانست که به شکل مخروطی طراحی شده است. برای ساخت این مناره از صدها سفال سبز رنگ استفاده کرده اند. جالب است بدانید که این مناره سبز و زیبا، امروزه تبدیل به نمادی از قونیه گشته است.
قسمت‌های مختلف موزه مولانا که باید حتما دید
سنگ آرامگاه مولانا
قطعا کسانی که از موزه مولانا بازدید می‌کنند، قصد دارند تا سنگ آرامگاه وی را زیارت کنند. اکثر کسانی که حرم وی را زیارت می‌کنند، در کنار سنگ مزار او فاتحه می‌خوانند تا روح او در آرامش باشد. سنگ مزار مولانا با یک سنگ مزار معمولی بسیار تفاوت دارد. این سنگ از ۱۰ سنگ مختلف تشکیل شده و روی آن را با پارچه‌ای زرکوب پوشیده‌اند.
اتاق آرامگاه
درست در زیر گنبد فیروزه ای رنگ و درخشان این بنا که از فرسخ ها دورتر دیده می شود، پیکر بی جان مولانا دفن شده است و علاوه بر مولانا اقوام و مردیان او هم در اطراف این گنبد زیبا دفن شده اند. این اتاق یکی از افتخارات مردمان ترک می باشد. تمام قسمت های اتاق با حکاکی روی سنگ، خوشنویسی، نقاشی و منبت کاری تزئین شده اند و در کنار هم محلی فوق العاده را تشکیل داده اند. در جای جای این اتاق می توان آیات قرآن را که با خوشنویسی نوشته شده اند را مشاهده کرد.
نمایشگاه قرآن موزه مولانا
مولانا را برخی صوفی و برخی دیگر مسلمان می‌دانستند. به هر صورت در کنار مسجد موزه مولانا، اتاقی کوچک قرار دارد که آن را تبدیل به نمایشگاه کتب نفیس کرده‌اند. در بین این کتب، بیشتر قرآن‌های نفیس و خطی به چشم می‌خورند. همچنین در این اتاق می‌توانید نسخه اصلی کتاب معروف مثنوی معنوی را مشاهده کنید.
یکی از نکات قابل توجه این بخش از موزه مولانا، وجود چند تار مو است که آن را به عنوان ریش مقدس محمد می‌شناسند. در میان این کتب شما می‌توانید وسایل شخصی مولانا، همانند سجاده او را نیز ببینید. وسایلی که به فرضیه مسلمان بودن مولانا جان بیشتری می‌بخشد.
محل برگزاری مراسم
در سه مکان از مقبره مولانا یعنی مطبخ، مسجدی کوچکی که در مجاورت بنا ساخته شده و یکی هم محوطه سنگ فرش شده بزرگ مقبره مولانا، مراسم عرفانی انجام می گیرد؛ از مهم ترین مراسم ها که در این مکان ها برپا می شود می توان به مراسم رقص سماع، هال یا شمانه اشاره کرد که جشن هایی همراه با رقص و موزیک است و از آلات موسیقی مثل ویولون، دف، سنج کوچک، دایره زنگی، گیتار، درام، فلوت و برخی دیگر استفاده می کنند. مسجد این مجموعه بسیار دیدنی است و در آن از تزئینات نفیسی چون فرش های باشکوه، لوسترهای دیدنی و بسیاری تزئینات دیگر استفاده کرده اند. این مکان به دلیل برپایی اذان در آن در طی قرن های گوناگون مقدس و مورد احترام می باشد، حتی درب های مسجد مولانا هم چوبی و حکاکی های منحصر به فرد و چشم نوازی دارند. امروزه دور تا دور این مکان را ویترین هایی از جنس شیشه قرار داده اند و در آن ها قرآن های ارزشمندی را به نمایش گذاشته اند.
مطبخ یا همان آشپزخانه
مطبخ یا همان آشپزخانه، یکی از بخش‌هایی است که بعدا به حرم مولانا اضافه شد. این قسمت در حدود سی سال بعد از ساخت موزه مولانا و در سال ۱۵۴۸ به مجموعه اضافه گشت. صوفیان در این بخش از ساختمان به تعلیم عقاید خود و اجرای مراسم دینی می‌پرداختند.
این بخش را می‌توان بخش مردم شناسی دانست زیرا هنوز هم مجسمه‌هایی با لباس‌های سنتی در این بخش وجود دارند. در ضمن یکی از نکات قابل توجه راجع به مطبخ این است که هنوز هم گاهی رقص سماع در آن برگزار می‌شود. در صورت برگزاری رقص سماع، جمعیت بسیار زیادی برای دیدن آن جمع می‌شوند.
اتاق تلاوت
تلاوت یک کلمه عربی و به معنای خواندن با صوت و آوایی زیباست، نام این اتاق به نوع کاربری آن در زمان ها ی گذشته اشاره دارد. در گذشته در این اتاق به خواندن و قرائت قرآن می پرداختند به همین دلیل با نام تلاوت معروف شده است. امروزه هم برای قرآن خواندن از این مکان استفاده می شود اما بیشتر برای به نمایش گذاشتن کتب نفیس و تاریخی از آن بهره می برند، در این اتاق همه چیز نفیس و با ارزش و فاخر طراحی و ساخته شده است برای مثال حتی درب این اتاق هم از جنس نقره و بسیار گران بها می باشد.
شمانه
اگر به یاد داشته باشید، اشاره کردیم که یکی از مراسم مهم دراویش، شمانه است. به همین دلیل بود که سلطان سلیم، در قرن شانزدهم میلادی دستور داد تا بخشی از موزه مولانا ، به اجرای مراسم صوفیان اختصاص یابد. از آن زمان به بعد، بخش زیبایی از ساختمان حرم مولانا که میدانی برای رقص‌های مذهبی داشت، تبدیل به مکانی برای برگزاری مراسم مذهبی مهم گشت. حتی تا به امروز مراسم مهم مختلف، همانند سالروز مولانا، در این بخش از موزه مولانا برگزار می‌گردد.
سلول دراویش
تعداد ۱۷ سلول یا اتاقک هم در موزه مولانا وجود دارد که با گنبدهای کوچک کاملا قابل تشخیص هستند و محلی برای تزکیه نفس مریدان است. در زمان مراد سوم سال ۱۵۸۴) یکی از پادشاهان سلجوقی این اتاق ها به بنای مولانا اضافه شدند. امروزه این اتاق ها کاربری قدیمشان را از دست داده اند. ۴ سلول که در سمت راست این مجموعه اتاق ها قرار دارند هم اکنون به عنوان باجه فروش بلیت و بخش اداری مورد استفاده قرار گرفته اند، دو اتاق دیگر هم محل نگهداری کتاب هایی است که به موزه ی مولانا توسط افراد سرشناس اهدا می شوند. بقیه اتاق ها نیز به محلی برای فروش صنایع دستی، فرش و از این قبیل اشیا تبدیل گشته اند و مریدان برای تزکیه نفس و انجام آداب خاصشان از دیگر بخش های مقبره ی مولانا استفاده می کنند.
اطلاعات بازدید از موزه مولانا
موزه مولانا همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ۱۶:۴۰ دقیقه بعد از ظهر پذیرای بازدیدکنندگان عزیز است. متاسفانه ساعت بازدید بسیار محدود است و باید طوری برنامه ریزی داشته باشید که حداقل سه الی چهار ساعت فرصت برای بازدید کامل داشته باشید. به همین دلیل بهتر است دیرتر از ساعت ۱۲ اقدام به بازدید نفرمایید.
همچنین باید بدانید که ساعات ابتدایی صبح، بهترین زمان برای بازدید هستند. اگر دقیقا لحظه باز شدن درب موزه آنجا باشید، می‌توانید در کمترین میزان شلوغی و با آرامش بیشتری بازدید خود را انجام دهید.
با وجود محدودیت بالا در ساعات بازدید، خوشبختانه هزینه ورودی آن بسیار مناسب است. در مقایسه با اماکن گردشگری استانبول، نرخ ورودی موزه مولانا بسیار مقرون به صرفه بوده و هر فردی قادر به پرداخت آن است.
