باغ بابر یک باغ تاریخی و تفریحی و نیز آرامگاه بابر پادشاه گورکانی است که در شهر کابل موقعیت دارد. باغ بابر از جاذبه های گردشگری افغانستان، در دامنه کوه شیر دروازه کابل از معدود بناهای تاریخی این شهر است، که از گزند حوادث محفوظ مانده‌است. این باغ به شکل چهار باغ درست شده و از مکان های تفریحی پادشاهان مغول بوده است.
این باغ سرسبز (Gardens of Babur) به دستور سلطان گورکانی ظهیرالدین محمد بابر در زمانی که کابل را در سال ۱۵۰۴ به تصرف خود درآورده بود، ساخته شد. باغ بابر در حدود ۱۱ هکتار است که جزو فهرست یونسکو نیز ثبت شده است و بزرگ ترین فضای عمومی کابل می باشد، این باغ بسیار زیبا از سال ۱۹۳۰ در معرض استفاده عموم مردم قرار گرفته است که متاسفانه در ابتدا صدمات زیادی از ناحیه مردم به این باغ وارد شده و مورد غارت نیز قرار گرفته است. همه میوه های باغ را کندند و درختانش را قطع نمودند و از آنها برای سوخت استفاده کردند اما به مرور زمان این غارت ها پایان پیدا کرد.
این باغ از دامنه ی پرشیب کوه تا ناحیه کم شیب تر آن با پلکان کوتاه و ممتد با ۱۵ پاگرد به پایین می رسد، علاوه بر زیبایی های خدادادی و طبیعی یک کاروانسرای ساخته شده از خشت و گل هم در ابتدای ورودی آن قرار گرفته است و علاوه بر آن مقبره ی پادشاه بابر، کاخ ملکه و مسجدی زیبایی نیز در این باغ قرار دارند که بر جذابیت و زیبایی های آن افزوده است.
بابر شاه که بود؟
ظهیرالدین محمد بابر از نوادگان تیمورلنگ از سلسله ی تیموریان بوده است که خود سلسله ی گورکانیان را در هند تاسیس نمود، او بین سال های ۱۴۸۳ تا ۱۵۳۰ زندگی می کرده و او را آخرین پادشان از دوران طلایی اسلامی می دانند.
محمد بابر دو همسر به نام های بی بی مبارکه یوسف زی و دلدار بیگم داشت و صاحب هفت فرزند به نام های همایون، کامران میرزا، عسگری میرزا، هندل میرزا، گل بدن بانو، فخرالنسا و التون بیشیک بود.
ظهیرالدین محمد بابر، بنیانگذار امپراتوری گورگانیان هند در یازده سالگی پس از مرگ پدرش، پادشاهی را به دست گرفت و ۳۸ سال حکومت کرد و در سن ۴۹ سالگی در نورافشان هند در سال ۹۰۵ هجری شمسی درگذشت و جسدش ابتدا در شهر آگره هندوستان دفن شد. وی اما به خانواده‌اش وصیت کرده بود جسدش را به کابل برده و در باغ بابر دفن کنند. ده سال پس از مرگ وی در سال ۱۵۴۴، بی‌بی مبارکه یوسف زی، خانم افغانستانی وی، همراه با همایون پسرش بقایای جسد وی را به کابل انتقال داده و در مرتبه‌ی چهاردهم باغ بابر فعلی دفن کردند. پس از او پسر ارشدش همایون به پادشاهی رسید، تا حدود ۱۵۰ سال پس از مرگ بابرشاه نسل های بعد از او برای زیارت مقبره اش به کابل می آمدند.
تاریخچه باغ بابر
تاریخ دقیق ساخت باغ بابر مشخص نیست و گمان می رود که شروع ساخت باغ به صورت امروزی سال ۱۵۲۸ بوده است، اما می دانیم که بابر در سال ۹۱۰ قمری یا ۱۵۰۴ میلادی به افغانستان آمد و از دامنه ی کوه شیر به عنوان تفرجگاه تابستانی و منطقه ای ییلاقی استفاده می کرده است، براساس معلومات موسسه ی حفظ و مراقبت باغ بابر، وی تا سال ۱۵۲۶ میلادی در این‌جا حکومت کرد و در این مدت اقدام به اعمار و احداث باغ و باغ‌چه‌ها در نقاط مختلف شهر کابل و بعضی از ولایات افغانستان امروزی نمود. باغ‌های وفا، پغمان، شهرآرا، استالف و بابر از جمله باغ‌هایی‌اند که در زمان وی احداث شده‌اند اما امروز از این باغ‌ها تنها شهرآرا، استالف و باغ بابر باقی مانده‌اند. باغ بابر یکی از قدیمی‌ترین باغ‌های کابل است که بخشی از تاریخ دور و دراز کابل را با خود حمل می‌کند. سده‌های پیهم این باغ محل تفرجگاه فرمان‌روایان و شاهان مختلف بوده است.
اعتقاد بر این است که بابر وصیت کرده بود که پیکر او را در این ناحیه دفن کنند و ساخت باغ هم به دستور خود وی انجام شده است، برخی هم عقیده دارند که جلال الدین اکبر نوه ی بابر این باغ را ساخت و بعدها توسط موسسه ی آغاخان توسعه پیدا کرد، سبک ساخت این باغ معماری اسلامی است، معماری ای که مفاهیم، معانی مذهبی و اسرار زیادی را در خود جای داده است، این باغ را با معماری برخی باغ های ایرانی و هندی مقایسه کرده اند مخصوصا باغ های شیراز که به دوران مغولان باز می گردد شباهت زیادی با باغ بابر به لحاظ ظاهری دارند.
باغ بابر در گذر زمان تغییرات زیادی کرده است که در ابتدا تنها محلی کوچک برای استراحت پادشاهان بوده است و عموم مردم اجازه ورود به آن را نداشتند اما با گذر زمان به صورت مدرن تر شده و عموم اجازه ورود یافتند.
قصر ملکه
براساس معلومات موسسه‌ی حفظ و مراقبت باغ بابر، امیر عبدالرحمان خان در قسمت کُنج شرقی باغ برای حرم‌سرای خود قصر بزرگی را بنا نهاد که در زمان خودش به پایه‌ی اکمال رسید. این قصر به‌نام ملکه یاد می‌شود.
حرم‌سرا یا قصر ملکه نمونه ای از قصرهای تپیک شاهانه‌ی نیمه‌ی دوم قرن نزدهم شهر کابل است. این قصر در جریان جنگ‌های ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۳ میلادی ویران شده و ملکه تمام هستی‌اش را از دست داد و قصر تبدیل به ویرانه‌ی غیرقابل ترمیمی شد که بعدها توسط بنیاد آغاخان آن‌را از روی اسناد تاریخی بازسازی کردند.
براساس گفته‌های محقق امینی، پس از مرگ عبدالرحمان خان پسرش امیر حبیب الله خان این حرم‌سرا را برای مادراندر بیوه‌اش، بی‌بی حلیمه، بخشید. این قصر در عهد سلطنت امان الله خان بازهم در دست بی‌بی حلیمه باقی ماند.
در زمان امیر عبدالرحمان خان افزون بر قصر ملکه تعمیری که اکنون به‌نام «پاولیون» یاد می‌شود نیز ساخته شد که در وسط بالایی باغ موقعیت دارد.
کاروانسرای باغ بابر
در ابتدای ورودی باغ بابر کاروانسرای زیبایی قرار دارد که به تازگی بازسازی شده‌است و برای ورود به محوطه اصلی باغ باید از این مکان عبور کرد. در گذشته این کاروانسرا محل رفت‌وآمد بازرگانان و مکانی برای اسکان فقرا بوده‌است. در حال حاضر این کاروانسرا تبدیل به دفاتر اداری باغ و حجره‌های فروش صنایع دستی شده‌است.
