سوغات استان خراسان جنوبی مانند سوغات استانهای دیگر کشور عزیزمان، شامل انواع مواد خوراکی و محصولات کشاورزی و صنایع دستی مختلف است. از مشهورترین آنها میتوان به زعفران و زرشک قائنات اشاره کرد که شهرت جهانی دارند. برای آشنایی بیشتر با سوغات این استان، در ادامه با ما همراه باشید.
سوغاتیها همیشه مسألهی مهم سفر گردشگران هستند، کالاهایی که میتوانیم با فرستادن آنها به سایر نقاط جهان به عنوان تکهای از فرهنگ، هنر، سنت، اقلیم و… داشتههایمان را به رخ جهانیان بکشیم و به این شکل، چیزی به دست آنها که به سفر نیامدهاند، میرسد و نیز برای آنها که به جایی سفر کردهاند با دیدن آن سوغاتیها خاطره سفر زنده شود.
باکیفیت ترین سوغات خراسان جنوبی
عناب بیرجند
یکی از معروفترین سوغاتیهای شهر بیرجند عناب است. بهترین عناب کشور در بیرجند و شهرستانهای اطراف آن تولید میشود و سهم مهمی در بخش صادرات دارد. فصل تولید آن اواخر تابستان و اوایل پاییز است. از خواص عناب میتوان به خاصیت آنتیاکسیدان، درمان قند خون، منبع ویتامین سی، تقویت کبد و آرامشبخشی آن اشاره کرد.
زعفران خراسان جنوبی
هماکنون منطقهی عمده کشت زعفران به خراسانجنوبی که زمانی به قهستان شهرت داشته و امروزه شامل شهرستانهای نهبندان، بیرجند، قائن، فردوس و طبس می شود، محدود شده است. زعفران گیاهی است علفی، دائمی و در عین حال زینتی که از طریق پیاز تکثیر میشود، چون زعفران یک گیاه نازای طبیعی است. بخش مورد استفاده زعفران همین کلاله زعفران است. اگرچه همراه بودن خامه با کلاله از قیمت زعفران میکاهد، اما بیشتر افراد برای اطمینان از خلوص زعفران ترجیح میدهند از زعفران دستهای که خامه به کلاله متصل است خریداری کنند. کلالهی زعفران دارای رنگ، طعم و عطر دلپذیری است که هر یک از این ویژگی ها مربوط به یک دسته از مواد آلی شیمیایی است. زعفران در بازارهای استان بهصورت زعفران معمولی دستهای و زعفران سرقلم سرریشه، یا سرگل، یا رشتهای و در بازارهای جهانی بیشتر بهصورت زعفران سائیده شده «پودر» و زعفران رشتهای به فروش میرسد.
زرشک
زرشک میوه ی درختچه ای خاردار در خراسان جنوبی است . مرغوب ترین نوع زرشکی که در بیرجند میتوان یافت نوع زرشک پفکی است. از زرشک در پخت انواع غذاها، تهیه لواشک و درست کردن رنگ طبیعی برای غذاها استفاده می شود. همچنین آب زرشک هم طرفدران بسیاری دارد. زرشک بعنوان عقیق درخشان خراسان جنوبی شهرت دارد و انتخاب خوبی به عنوان سوغاتی بیرجند است.
آلو بخارا
آلو بخارا درختچه ای است به طول در حدود سه متر که هر قدر فواصل کشت آن محدودتر باشد، بر ارتفاع آن اضافه میشود. این درخت در روستاهای بخش مرکزی و بخش درمیان بیرجند به فراوانی کشت میشود. میوه این درخت به طوریکه در مخزن الادویه آمده، اثر هضمکننده، اشتهاآور و محرک ترشحات صفراوی دارد. نوع خشک شده آن که بهعنوان سوغات خراسانجنوبی طرفداران زیادی دارد، در انواع سوپها و خوراکها استفاده میشود.
سنجد
سنجد سوغاتی خوشمزه شهر بیرجند است که در سفره های هفت سین ما ایرانی ها هر ساله حضور دارد. این محصول خوشمزه پر از خاصیت های فراوانی است که موجب می شود مصرف آن را به همه افراد از جمله پیر و جوان پیشنهاد کنیم. اگر به بیرجند رفتید از خرید سنجدهای تازه غافل نشوید و آن را به عنوان سوغات ناب این استان بهمراه داشته باشید.
کشک و قره قوروت بیرجند
نام کشک بیرجندی را شاید بسیار شنیده باشید. کشک ها بیرجند انواع مختلفی از نظر شکل ظاهر و طعم دارد. کشک سفید که از مواد لبنی تهیه می شود و 
نوع دوم که بیشتر مختص این منطقه است کشک زرد که به صورت پودر زرد رنگی در دسترس است از آرد و ادویه و نمک درست می شود و غذاهای خوشمزه ای میتوان از آن تهیه کرد. نوع دیگر کشک زیره ای است که طعم فوق العاده ای دارد همان کشک سفید است که زیره را به آن افزوده اند. از نظر شکل ظاهر بصورت توپی و رشته ای است که خوردن این نوع مخصوصا برای بچه ها بسیار راحت است. فرآورده ی لبنی دیگر این شهر که بسیار جذاب است قره قوروت است که در اندازه های مختلف و خیلی ترش یا شیرین در بیرجند درست می شوند. این محصولات منبع غنی کلسیم هستند و سوغاتی خوبی از شهر بیرجند خواهند بود.
نوع دیگر کشک زیرهای است که طعم فوقالعادهای دارد که درواقع همان کشک سفید است که زیره را به آن افزودهاند. این کشک از نظر شکل ظاهر بهصورت توپی و رشتهای است که خوردن این نوع مخصوصا برای بچهها بسیار راحت است. فرآوردهی لبنی دیگر این شهر که بسیار جذاب است، قره قوروت است که در اندازههای مختلف و خیلی ترش یا شیرین در بیرجند درست میشوند.
انار فردوس
شهرستان فردوس استان خراسان جنوبی، از تولیدکنندگان اصلی انار در ایران است و پس از شهرستانهای ساوه در استان مرکزی و نیریز استان فارس، سومین تولیدکنندهی انار در کشور است. کشت فراوان انار در این شهرستان موجب شده است تا عمده صنایع شهرستان نیز مرتبط با انار باشند. در باغهای شهرستان فردوس، گونههای مختلف انار کشت میشود؛ شیشه کپ، شهوار، شلغمی، سیاهدانهی یزدی و …
معروفترین و مرغوبترین نوع انار در شهرستان فردوس، انار شیشه کپ است که جایگاه ویژهای در صادرات انار کشور دارد و بیش از ۸۰ درصد تولید سالانهی آن به کشورهای مختلف مانند اسپانیا، ژاپن، کره جنوبی و کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر میشود. انار شیشه کپ، پوستی صاف و قرمز دارد، دانههایش قرمز تیره هستند و طعمی ملس و مطلوب دارد. این نوع انار نسبت به سایر انواع، کمتر دچار ترکیدگی میشود و همین امر، دلیل ماندگاری بیشتر و انبارداری مطلوب آن است.
صنایع دستی خراسان جنوبی
گلیم خراسان جنوبی
گلیم سوزنی همچنین گلیمی با نوعی بافت به نام «پود معلق» از برجستهترین انواع گلیم در خراسانجنوبیاند. از مهمترین نقوش بهکار رفته در گلیمهای این منطقه میتوان به نقش کوهه، بلوچی، کژمار، بوته، هفتلیکه، نگار، ماه، نقش اسب، کجک، دردهن، پیشبرو پیشبیا، حلقه، شطرنجی، کوچ یا دندانبره، درختچهها، بوتههای صحرایی حیوانات و پرندگان اشاره کرد. گلیم در ابعاد متفاوت و کاربردهای سرانداز، کناره و زیرانداز اشاره کرد. بافت گلیم در بیشتر روستاها و شهرستانهای خراسانجنوبی رایج است.
برکبافی در خراسان جنوبی
برک نوعی پارچه است که از پشم شتر یا موی بز بافته میشود و در گویش محلی به آن، کرکی یا کورگی میگویند. این پارچهی نرم و ضخیم که با دستگاههای نساجی سنتی بافته میشود از لطافت و استحکام بسیار مطلوبی برخوردار است. برک، معمولا برای دوخت لباس زمستانی به ویژه کت مردانه استفاده میشود. در گذشته، خیاطان از نوع اعلای آن که به شمشیرک معروف بوده است، برای حاکمان، جامههایی فاخر میدوختند. برک، رنگرزی نمیشود و به اصطلاح، خودرنگ است. این پارچه در رنگهای قهوهای، سیاه، سفید، شیری و خاکستری بافته میشود. برکبافی از قدیمیترین صنایع دستی استان خراسان جنوبی است که قدمت آن به قبل از دورهی سلجوقی برمیگردد و توصیف آن در سفرنامههای سیاحان خارجی آمده است. این نساجی سنتی، که در برخی از شهرستانهای استان مانند بشرویه بسیار رواج داشته است، امروزه نیز در گوشه و کنار استان دیده میشود. در سالهای اخیر، با همکاری بافندگان و نهادهای مرتبط، اقدامات خوبی برای رونق برکبافی صورت گرفته است.
سفرهآردی
سفرهآردی نوعی گلیم مربعی شکل است که در منطقهی قائنات و سرایان تهیه و با ترکیب تکنیک گلیم ساده و پیچ و گلیمپیچ با حاشیهی پرزدار بافته میشود. 
با توجه به کاربرد این بافتهها برای خمیرگیری نان، این صنایعدستی به این نام شناخته میشود.
سفرهآردی کاربریهای دیگری نیز از جمله زیرانداز برای پخت، رو کرسیای و سجاده دارد.
این رشته صنایعدستی ۲۰۰ سال قدمت دارد و هماکنون به ۲۲ نفر در روستای معواج و مهنج قاین آموزش داده شده تا علاوهبر ایجاد اشتغال، این هنر ارزشمند احیا شود.
جنس سفره آردی از پنبه، پشم و یا ترکیبی از هر دو است که بهصورت گلیمباف با نقوش هندسی ساده بافته و یا از ترکیب دو تکنیک بافت گلیم و قالی برای تهیه آن استفاده میشود.
ترکهبافی
ترکه بافی به نوعی حصیر بافی گفته می شود که از جهاتی با حصیر بافی متفاوت می باشد برای مثال دارای مواداولیه ی متفاوت با حصیر بوده و از مواد اولیه ی آن از شاخه های نازک و جوان و درخت چهای بادام کوهی می باشد. ایم محصول از سوغاتی های استان خراسان جنوبی بوده و یکی از شهرهایی که این سوغات در آنجا یافت می شود شهر بیرجند استان خراسان جنوبی بودهو دارای رواج زیادی در فصول زمستان و پاییز می باشد. این محصولات به دلیل استفاده از مواد متفاوت دارای رنگ های مختلف بوده برای مثال محصولات سبز رنگ ان که از ترکه ی بیدمشک بافته شده اند دارای مقاومت زیادی نیز هستند.
قالی بافی خراسان جنوبی
فرش دستبافت خراسان جنوبی، که به قالی مود مشهور است، سهم عمدهای در تولید فرش دستبافت کشور دارد و شهرت جهانی آن باعث شده تا زینتبخش موزههای سراسر دنیا باشد. اگرچه قالیبافی در بسیاری از شهرها و روستاهای استان رواج دارد ولی خاستگاه آن شهر مود از توابع شهرستان سربیشه است که قدمت بافت قالی در آن به قبل از دورهی صفویه برمیگردد. قالی مود به همان شیوهی قالیهای مشهد بافته میشود ولی از نظر کیفی، نسبت به بافتههای مشهد، کاملا برتری دارد. این فرشهای دستبافت، معمولا با خامههای پشمی و به روش گره فارسی جفتی و چهارتار بافته میشود. از طرحهای مشهور قالی مود که هنوز هم رواج دارد میتوان به ریزهماهی، خشتی، کلهاسبی، ربعی سعدی و افشار هفت رنگ اشاره کرد. البته طرح ریزهماهی بیشترین بافت را دارد.
حوله بافی خراسان جنوبی
حولهبافی جزو منسوجات و فرآوردههایی است که به کمک دستگاههای بافندگی دووردی و چهاروردی تولید میشود.
حولهبافی اکنون مانند گذشته با دستگاههای سنتی و به همان شیوههای قدیم، با داری معروف به «تو بافی» یا «تون بافی» بافته میشود.
از انواع نقوش به کار رفته در حولهبافی میتوان به نقشهای کُلو، گِنتی، چَپَر بافت و جناغی اشاره کرد.
رودوزیهای سنتی در خراسان جنوبی
رودوزیهای سنتی یکی دیگر از صنایعدستی معروف خراسانجنوبی است، رودوزی سنتی، هنر آراستن روی پارچههای ساده با بهرهگیری از نخهای الوان و با سوزن و قلاب است. تهیهکنندگان آن با صبر و شکیبایی بخیههای ظریفی به منسوجات ساده میزنند و اثر زیبایی خلق میکنند. از سوزندوزیهای رایج و بومی خراسانجنوبی میتوان به سرمهدوزی، نقدهدوزی، آجیدهدوزی، ابریشمدوزی، چشمهدوزی، خامهدوزی، قیطاندوزی، ملیلهدوزی، سرمهدوزی، نقشدوزی، سکهدوزی، آیینهدوزی، پولکدوزی، گلابتوندوزی، دهیکدوزی، شبکهدوزی و فلزیدوزی اشاره کرد. سکهدوزی، درویشدوزی و سرمهدوزی از رایجترین دوختهای خراسانجنوبی هستند که در تولید انواع جانماز، رومیزی، جلد قرآن، روتختی، روپشتی، لبطاقی، لباس به کار میروند.
از سوزندوزیهای رایج و بومی خراسانجنوبی میتوان به سرمهدوزی، نقدهدوزی، آجیدهدوزی، ابریشمدوزی، چشمهدوزی، خامهدوزی، قیطاندوزی، ملیلهدوزی، سرمهدوزی، نقشدوزی، سکهدوزی، آیینهدوزی، پولکدوزی، گلابتوندوزی، دهیکدوزی، شبکهدوزی و فلزیدوزی اشاره کرد.
سکهدوزی، درویشدوزی و سرمهدوزی از رایجترین دوختهای خراسانجنوبی هستند که در تولید انواع جانماز، رومیزی، جلد قرآن، روتختی، روپشتی، لبطاقی، لباس به کار میروند.
به خراسانجنوبی که سفر میکنید چه خوب است پس از بازدید از ابنیه و آثار تاریخیاش، برای خرید سوغات مردم کویر سری نیز به بازارهای قدیمی بزنید.
