بوم گردی به زبان ساده یعنی زندگی کردن مثل مردم در مقصد سفر. با توجه به این که سبک زندگی در شهرهای بزرگ تقریباً مشابه است، پس بوم گردی بیشتر در جوامع محلی و سنتی معنی پیدا میکند. در ادامه می‌خواهیم جواب سوال بوم گردی چیست را به شکل جزئی‌تر بررسی کنیم.
اول ببینیم بوم گردی در دنیا به چه معنی است بعد آن را با با بوم گردی در ایران مقایسه می‌کنیم.
تعریف بوم گردی از نظر استاندارهای سفر
بوم گردی یا اکوتوریسم (Ecotourism) به یک سبک خاص از سفر گفته می‌شود که در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم رواج پیدا کرد. بوم گرد به فردی گفته می‌شود که در سفر خود چهار اصل را رعایت کند:
- سفر مسئولانه (احساس مسئولیت نسبت به محیط زیست، فرهنگ و …)
- حفظ محیط زیست و کمترین تاثیر در مقصد
- گردش در مناطق طبیعی
- بهبود زندگی مردم محلی
طبق تعریف انجمن بین‌المللی اکوتوریسم، بوم گردی مبتنی بر سه ویژگی حفظ منابع طبیعی (Conservation)، ارتباط با مردم بومی (Communities) و انتقال مفاهیم (Interpretation) است. فایده‌های بوم گردی باید برای هر دو طرف آن یعنی بوم گرد و میزبان باشد.
سبک بوم گردی رشد سالانه‌ای ۱۰ تا ۱۵ درصدی در دنیا دارد. این بالاترین نرخ رشد بین سایر انواع سفر در دنیا است.
در سال‌های اخیر این سبک سفر رونق زیادی پیدا کرده است تا جایی که حالا در ایران کمتر شهر یا استانی پیدا می‌شود که چند اقامتگاه بوم گردی نداشته باشد.
تاریخچه بوم گردی
رونق یافتن بوم‌گردی به دهه ۷۰ میلادی برمی‌گردد. در آن دوره تقاضای سفر افزایش یافت و مردم علاقه شدیدی به گردش در طبیعت پیدا کردند. در آن دوره چند سازمان و شرکت شروع به ساماندهی و برنامه‌ریزی تورهایی به سبک اکوتوریسم کردند. سبک سفر بوم گردی ابتدا در کشورهای اروپایی رواج پیدا کرد و بعد از آن در سایر نقاط دنیا گسترش یافت.
یکی از افراد موثر در رواج بوم گردی پروفسور مارتا هانی (Martha D. Honey, PhD) بود که مرکز توریسم مسئولانه را راه‌اندازی کرد.
اصول بوم گردی
با توجه به مواردی که گفته شد میتوان اصولی را برای بوم‌گردی تعیین کرد:
- تاثیرگذاری خیلی کم در محیط و جامعه
- ایجاد آگاهی و احترام نسبت به محیط و فرهنگ
- ایجاد حس خوب برای میزبان و مهمان
- حمایت مستقیم از حافظان محیط زیست
- درآمد‌زایی برای میزبان و کسب و کارهای محلی
- انتقال تجربه، فرهنگ و مفاهیم میزبان و میهمان به یکدیگر
- طراحی، ساخت و اجرای امکانات با کمترین تاثیرگذاری در محیط
- آشنایی با باورها و عقاید جوامع محلی
بوم گردی چه مزیتی نسبت به گردشگری انبوه دارد؟
همانطور که در پاسخ به سوال بوم گردی چیست گفتیم، اهداف بوم گردی فراتر از یک سفر با هدف تفریح و سرگرمی است. در بوم گردی مسافران به دنبال بهره‌مند شدن از فرهنگ، تجربیات، غذاهای بومی و ارتباط مستقیم با مردم هستند.
این سبک سفر در مقایسه با سفرهای معمول که به اصطلاح mass tourism گفته می‌شود چند مزیت نسبی دارد:
- کاهش آسیب به محیط زیست
- کاهش هزینه‌ها
- کاستن از مصرف‌گرایی
- افزایش ارتباطات بین‌المللی
- رونق کسب و کارهای کوچک
اهداف بوم گردی چیست؟
در اصل بوم گردی تقاضا از سوی افرادی بود که به دنبال لذت بیشتر از سفر بودند. در سفرهای معمولی مسافران در هتل اقامت میکنند، به مراکز خرید یا تفریح می‌روند و تنها راه دریافت اطلاعاتشان از راهنماهای تور و راهنماهای چاپی یا آنلاین است.
در سفر بوم گردی مهمان‌ها در خانه‌ای ساکن می‌شوند، در طبیعت یا جاذبه‌های گردشگری وقت می‌گذرانند، در رویدادهای کوچک شرکت میکنند. برای مثال؛ بوم‌گردی‌هایی که مزرعه دارند، این فرصت را به مهمان‌ها می‌دهند که چند روز کار کشاورزی را تجربه کنند. هرچند کار کشاورزی سخت و طاقت‌فرسا است اما تجربه کردن سبک متفاوتی از کار و زندگی برای مهمان‌ها جذابیت دارد.
بوم گردی در ایران چه وضعیتی دارد؟
بوم گردی در ایران از دهه ۸۰ رواج پیدا کرد. اولین اقامتگاه‌های بوم گردی در استان یزد و اصفهان راه‌اندازی شدند. سال‌های بعد در سایر استان‌های گردشگرپذیر هم چندین اقامتگاه بوم گردی تاسیس شد.
اکثر بوم‌گردی‌های ایران در مناطق بیرون از شهر یا روستاها ساخته شده‌اند. هزینه اقامت در بوم‌گردی نسبت به هتل‌ها کمتر است و همین باعث شده بیشتر مورد استقبال خانواده‌هایی قرار بگیرد که مدت طولانی می‌خواهند به دور از مشغله‌های کاری و محیط شهر باشند.
چرا باید اکوتوریسم را به توریسم (گردشگری) انبوه سنتی ترجیح داد؟
اگرچه صنعت توریسم همواره در حال رشد است، ولی این رشد همیشه به معنای پیامد‌های مثبت برای مقصد مورد نظر و منابع آن نیست. برای مثال، افزایش هجوم گردشگران میتواند اکوسیستم مناطق طبیعی حساس را به مخاطره بیاندازد. هرچه تعداد افراد بیشتر باشد فشار بیشتری به محیط زیست وارد می‌شود.
یکی دیگر از اشکالات گردشگری انبوه این است که با وجود ارزش میلیاردی آن، تنها 5 درصد از درآمد در جوامع بومی سرمایه گذاری می‌شود. بنابراین مسافران باید بدانند پولی که خرج میکنند به کجا میرود. خوشبختانه به لطف مدل های جدید مثل اکوتوریسم، شکل مسافرت در حال تغییر است.
اکوتوریسم نه تنها از تاثیر خود بر روی طبیعت آگاه است بلکه نسبت به اقتصاد بومی هم حساس است. یعنی یک تور قانونی بر پایه اکوتوریسم به جای ریختن پول به حساب های بانکی بزرگ شرکت های فراملیتی، سود حاصل از بازدید خود را به جیب ساکنین محلی واریز میکند.
مزایای اکوتوریسم
اکوتوریسم یکی از اخلاقی ترین روش‌های گردشگری و مسافرت است که استفاده از آن به نفع مسافر، بومی‌ها و طبیعت است. از جمله مزایای خاص اکوتوریسم میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
غنی سازی فرهنگی
اکوتوریسم با تقویت روحیه احترام به مقصد مسافرت و جامعه بازدید شونده، به ایجاد آگاهی فرهنگی کمک میکند. وقتی برگزار کنندگان تور، مقصدی را صرفأ برای اینکه پولی به جیب بزنند انتخاب نکنند، احتمالأ مبادله صحیح تری بین راهنمای تور و بازدید کننده شکل میگیرد. هم بازدید کننده با تجربه‌ای به یاد ماندنی و درگیر کننده از محل بیرون می آید و هم جامعه مقصد میتواند فرهنگ خود را بی پرده با دنیای خارج به اشتراک بگذارد.
تجربیات آموزشی
اکوتوریسم یکی از راه‌های دادن اطلاعات به عامه مردم در مورد یک محل خاص و یا اهمیت مراقبت از محیط زیست است. به دلیل آسیب‌های وارده از سوی تغییرات آب و هوا، آگاهی گردشگران از ضرورت فعالیت های آموزشی بسیار بیشتر شده است. چه کلاس درسی بهتر از خود طبیعت است؟ تور هایی که در قالب اکوتوریسم اجرا می شوند فقط کنفرانس های آموزشی نیستند، آن ها تجربیات نزدیک و واقعی هستند که به بازدید کنندگان فرصت های زیادی برای یادگیری مهارت های جدید و کسب اطلاعات میدهد.
رشد اقتصادی
بر خلاف تور‌های تجاری که هدف اصلی آنها افزایش سود است، دغدغه برگزار کنندگان اکوتوریسم لزومأ رفاه-و از جمله آن اقتصاد-جوامع بومی است. یک تور را زمانی میتوان یک تور حامی محیط زیست نامید که بطور بومی و با رضایت و مشارکت اهالی برنامه ریزی و مدیریت شده باشد. از این راه نه تنها ارتباطات خوبی شکل میگیرد بلکه به ایجاد مشاغل محلی نیز کمک میکند. راهنما های تور، صاحبان منازل اجارهای، هنرمندان، مترجمین و خیلی موارد دیگر از جمله نتایج صنعت اکوتوریسم هستند.
محافظت از محیط زیست
تمرکز اصلی اکوتوریسم بطور ذاتی بر روی محیط زیست است و در این صنعت، نه تنها اپراتورهای اکوتور (تور‌های اکوتوریسم) تجربه هایی را انتخاب میکنند که تأثیر کمتری بر طبیعت دارند، بلکه درآمد تجارب مشروع سازگار با محیط زیست نیز به حفظ منابع و حفاظت از محیط زیست کمک میکند.
انواع بوم گردی
بوم گردی در شرایط مختلف و با توجه به سلیقه و هدف گردشگر به انواع مختلفی دسته بندی می شود که ما در اینجا به آنها اشاره می کنیم:
بوم گردی اقلیمی
شرایط آب و هوایی که در ایران وجود دارد، فرصت جذابی برای بوم گردی اقلیمی ایجاد کرده است. در تابستان سفر به کوهپایه ها و سواحل ایر ان بسیار جذاب است و گردشگران می توانند لذت زیادی از بوم گردی اقلیمی ببرند. همچنین در زمستان سفر به کویر مناسب است و معمولا انتخاب می شود.
بوم گردی ساحلی
یکی از جذاب ترین جاذبه ها برای گردشگران سراسر دنیا سواحل دریا است. ورزش های آبی نظیر جت اسکی، قایق رانی، موج سواری و جنبه های درمانی آن خصوصا در فصول گرم و مناسب شنا بر جذابیت های این نوع بوم گردی افزوده است. همچنین سواحل موقعیت شغلی و اقتصادی مناسبی برای بنادر، تاجران و ماهیگیران ایجاد کرده اند.
بوم گردی کوهستانی
سفر به کوهستان در تابستان باتوجه به شرایط جوی مناسب تر یک ورزش و تفریح عالی و دلچسب برای علاقه مندان به این نوع بوم گردی است. سفر در فصل زمستان و کوه های پوشیده از برف با سختی هایی که دارد ولی می تواند بسیار جذاب و هیجان انگیز برای گردشگران باشد،از تفیحات در کوهستان می توان به تله اسکی،اسکی روی برف و… اشاره کرد
بوم گردی جنگلی
یکی از انواع دیگر اکوتوریسم، بوم گردی جنگل است که مقصد مورد نظر گردشگران می شود. آرامش و طبیعت بکر، سکوت دلنشین آن و اقامت در کلبه های جنگلی و جستجو در طبیعت آن بسیار لذت بخش و دلچسب است.
بوم گردی آب های معدنی و آب های گرم
این نوع از بوم گردی که بیشتر جنبه درمانی دارد مناسب افراد مسن و کسانی است که از درد مفاصل یا بیماری های پوستی رنج می برند.چشمه های اطراف کوه ها و آب هایی که از آتش فشان ها می جوشد به دلیل وجود گوگرد و دیگر املاح معدنی موجود در آنها بسیار در جذب گردشگر تاثیر گذار است.(رینه و آب اسک در دماوند از نمونه های جذاب این نوع بو م گردی است)
امروزه باتوجه به پیشرفت های تکنولوژی سفر و طبیعت گردی به نقاط مختلف دور ونزدیک آسان ترشده و گردشگران می توانند با هزینه کم سفری لذت بخش و راحت داشته باشند.
10 ویژگی برتر یک اقامتگاه بوم گردی
باتوجه به سفری که درپیش داریم(کاری،تفریحی،…) انتخاب اقامتگاه بسیار مهم است و درشرایط مختلف تفاوت های زیادی دارد. باید اقامتگاهی را رزرو کنیم که هنگام رسیدن به مقصد احساس آرامش و لذت را همراه داشته باشد.
نکته مهم در انتخاب اقامتگاه این است که باید از سایتی که معتبر و دارای سابقه روشن است رزرو صورت گیرد، همچنین قبل از هرکاری ابتدا نظرات و انتقادات مسافرانی که قبلا به آن زیست بوم و اقامتگاه را رفته اند مطالعه کنیم تا با اطمینان خاطر بیشتری تصمیم بگیریم.
- قیمت و تناسب با بودجه
- امکانات و خدمات اقامتگاه
- سرویس بهداشتی و حمام
- سیستم گرمایشی سرمایشی
- نوع سرویس غذا
- خدمات درمانی
- دسترسی راحت به نقاط مورد نظر تفریحی
- بهداشت و تمیزی محیط و اقامتگاه
- برخورد و رفتار خوشایند میزبان
- امنیت و ایمنی محیط و اقامتگاه
- احساس آسایش و راحتی در طول اقامت
- خوراکی ها و نوشیدنی های محلی
- ساختار و زیبایی اقامتگاه و دکوراسیون
- راهنمای محلی
فواید انتخاب اقامتگاه محلی
- امکان انتخاب گسترده در سایت های معتبر
- امکان انتخاب محل توسط گردشگر
- دیدن تصاویر اقامتگاه قبل از رزرو
- امکان رزرو رایگان
- پرداخت اینترنتی و عدم نیاز به داشتن پول نقد
- آرامش خاطر داشتن از محل مناسب اقامت هنگامی که خسته به مقصد میرسیم
- اطلاعات دقیق پیدا کردن نسبت به زیست بومی که قصد اقامت داریم
- آگاهی پیدا کردن نسبت به مثبت یا منفی بودن اقامتگاه از طریق مطالعه نظرسنجی
جمع بندی
در این مقاله با مفهوم و معنی بوم گرد یا همان اکوتوریسم و انواع آن به طور کامل آشنا شدیم و به سوال “بوم گردی چیست؟” پاسخ دادیم.
هدف از بوم گردی و توریسم هایی که به این مناطق سفر می کنند حفظ و نگهداری طبیعت و جوامع محلی است. از فواید اکوتوریسم سودآوری برای مردمی که در زیست بوم زندگی می کنند از طریق اجاره خانه های آنها، خرید صنایع دستی و محصولات آنها،کمک به بهتر شدن کیفیت زندگی جوامع محلی است.
بوم گردی سفری جذاب و کم هزینه و سودمند برای گردشگر می باشد که هر زمان نیاز به تفریح و استراحت و دوری از شلوغی و هیاهوی شهر داشت، بهترین گزینه ارزان و جذاب برای او است.
اقامتگاه های بوم گردی تجربه ای شیرین و خاطره انگیز از طبیعت و جنگل و کوهستان و … با هزینه کم و متناسب با بودجه توریسم در محیطی جدید و متفاوت و لذت بخش است.
