بشر امروزی به خوبی در راه خلق تجربه‌ها از کوه‌ها استفاده می‌کند، کوه‌ها از ویژگی‌های بارزی برخوردارند که امکان انجام ورزش‌های زمستانی مانند اسکی تنها یکی از این جذابیت‌هایشان محسوب می‌شود.
پوشش گیاهی بسیار غنی و متنوع، یخچال‌های تامین کننده‌ی آب شرب و کشاورزی و همچنین اکوسیستم خاص جانوری جایگاه بسیار مهمی برای کوه‌ها ایجاد می‌کند. کوه تفتان یکی از کوه‌های زیبا و بلند ایران است که از این قاعده جدا نمی باشد. اما این کوه چه ویژگی منحصر بفردی دارد؟
تَفتان نام یک آتشفشان نیمه فعال ایران است. این کوه در منطقهٔ جنوب شرقی ایران، در استان سیستان و بلوچستان، سرحد بلوچستان در شهرستان خاش قرار گرفته‌است و با ارتفاع ۳٬۹۴۱ متر از سطح دریا کوه بلند و دارای قلل متعددی محسوب می‌شود.
قله آتشفشانی این کوه چهل تن نام دارد که در فاصله ۳۸۰ کیلومتری خط مستقیم شمال دریای مکران واقع شده‌است و فاصله مستقیم آن تا زاهدان ۱۰۰ کیلومتر است. از سه دهانه آتشفشانی این کوه همواره بخار گوگرد خارج می‌شود.
در ورودی حفره‌های آتشفشانی تخته‌های گوگردی خالص به وفور دیده می‌شوند. این قله دارای دو شاخک است؛ یکی در شمال که مرتفع‌تر است و زیارت نام دارد و دیگری شاخک جنوبی آن که کوتاه‌تر است و ماده کوه نامیده می‌شود. از سمت شمال شرقی به این قله صُبَح کوه و از طرف غرب به آن نر کوه می‌گویند. نزدیکترین شهر به تفتان خاش است.
با توجه به سابقه فوران این آتشفشان در ۶٬۹۵۰ سال پیش، و عدم فعالیت مواد مذاب در حال حاضر، این آتشفشان، جزو آتشفشان‌های نیمه‌فعال طبقه‌بندی می‌شود.
کوه تفتان قله‌های زیادی داردکه «چهل تن» نام قله‌ی آتشفشانی آن است. تقریبا در همه حال از این قله که در ۱۰۰ کیلومتری زاهدان واقع شده غبارهای آتشفشانی ناشی از گوگرد خارج می‌شود. در زبان بلوچی «تَپت» به معنای گرما است. نام تفتان ریشه در کلمه‌ی تپتان دارد که خود جمع کلمه‌ی تپت است.
طبق باور محلی‌ها، چهل نفر از راشدین مذهبی در قله‌ی اصلی گم شده‌اند بنابراین آن را چهل تن می‌نامند. در مجموع طول رشته کوه تفتان بالغ بر ۱۲ کیلومتر است.
در ارتفاعات تفتان ۳ دریاچه مشهور به «دریا سر» قابل مشاهده است که دو دریاچه در بخش شمالی تفتان قرار دارند و آب آن‌ها کم عمق و شیرین است و دریاچه‌ی دیگر نسبتا بزرگ و آب شور است.
مسیر دسترسی به قله تفتان
در جاده خاش به زاهدان (از خاش به سمت شمال)، پس از حدود ۲۰ کیلومتر تابلوی بزرگی مسیر دسترسی به قله تفتان را نشان می‌دهد.
از زاهدان به سمت خاش حدود کیلومتر ۱۳۰ می‌توان به خروجی روستاهای تمندان و کوشه رسید. از سر جاده تا دو راهی که سمت راست آن تابلوی اردوگاه را نشان می‌دهد حدود ۲۰ کیلومتر، و از دو راهی تا اردوگاه ۸ کیلومتر راه پیش رو است.
ارتفاع اردوگاه دره گل از سطح دریا ۲٬۴۹۳ متر، ارتفاع پناهگاه صُبَح ۳٬۲۲۸ متر و ارتفاع قله تفتان ۳٬۹۴۱ متر است. از اردوگاه آموزش و پرورش دره گل تا پناهگاه صبح از مسیر تنگه گلو نیاز به سه ساعت کوه‌پیمایی است. از پناهگاه صبح تا قله تفتان حدود ۳ تا ۴ ساعت زمان لازم برای صعود است.
به دلیل وزش بادهای سنگین و سرد در فصل زمستان عموماً صعود به این قله بسیار دشوار است به‌طوری‌که مسیر ۳ ساعته تا پناهگاه بیش از ۸ ساعت زمان نیاز دارد. کوهنوردان عموماً از یال غربی صعود می‌کنند که در آن پناهگاه مجهزی ساخته شده‌است.
