بنر هدر

موزه پارس شیراز در باغ نظر

نویسنده:

حسین یوسفی

در تاریخ:

 هر وقت به هر بهانه ای که سر از شیراز درمی آوریم، یک دنیا حال خوب حاصل سفر کوتاه و بلندمان به دیار باصفا و دلگشای شیراز است. قدم گذاشتن در شیراز مساوی با هجوم تاریخ است.

از دوران پیش از تاریخ گرفته تا همین صد سال پیش. اما چرا شیراز متفاوت و چرا تاریخ در شیراز شنیدنی تر است؟ شاید تاریخ تلخ و شیرین هم در مصاف با اتمسفر خوب شیراز اندکی شنیدنی تر می شود.

حالا که پا در شیراز گذاشته ایم در میان دیدنی های بسیار شیراز عازم یک مکان خاص هستیم. جایی که علاوه بر منظره زیبا و دلنوازش، تاریخ، معماری، هنر و زیبایی را به چالش کشیده است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

باغی زیبا که گنجینه های ارزشمندی را دربر گرفته و به جای پنهان کردنشان آن ها در معرض دید قرار داده است. باغ نظر در شلوغی های امروز شهر شیراز مقصد این باره سفر ماست.

یک موزه در میان باغ، هدف اصلی ما از سر زدن به باغ نظر است. اگر فکر می کنید که بازدید از موزه آن هم در شیراز شاید آنقدرها هم دلچسب نباشد سخت در اشتباهید.

کافی است قبل از سفر به موزه پارس شیراز عکس آن را ببینید تا نگاهتان به کل دگرگون شود. تاریخچه موزه پارس هم به خودی خود شگفت انگیز است.

موزه پارس موزه‌ای است واقع در باغ نظر شیراز که در آن اشیایی از دوران پیش و پس از اسلام نگهداری می‌گردد. این موزه در سال ۱۳۱۵ خورشیدی بنیاد شده‌است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

آرامگاه کریم خان زند که مربوط به دوره زند است در این مکان قرار دارد. موزه پارس در شیراز، خیابان زند، باغ نظر، نزدیک ارگ کریمخان واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴ با شمارهٔ ثبت ۲۴۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

تاریخچه موزه پارس شیراز

موزه پارس شیراز در باغ نظر

کریم خان زند در میان باغ نظر، عمارت هشت ضلعی (هشت و نیم هشت) زیبایی ساخت که به روزگار او این عمارت باشکوه محل پذیرایی از میهمانان، سفیران خارجی و انجام مراسم رسمی و اعیاد گوناگون بوده‌است.

نام دیگر آن را باغ حکومتی گفته‌اند. نمای بیرونی عمارت کلاه فرنگی به صورت هشت ضلعی است با تزئینات کاشی نگاره‌های گل و مرغ و در بالای عمارت اسپرها و لچکیهای کاشیکاری شده بنا را مزین کرده‌اند، این نگاره‌ها به قرنیه در چهار ضلع منظرهٔ شکارگاه و روایت بر تخت نشستن حضرت سلیمان را نشان می‌دهد.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

چهار آب‌نما در چهار سوی ساختمان وجود داشته که آب‌نمای شمالی آن در مسیر خیابان زند قرار گرفته و تخریب شده‌است. فضاهای درونی بنا شامل یک بخش مرکزی وچهار شاه‌نشین جانبی است. یک آب‌نمای یکپارچه از سنگ مرمر در کف فضا طراوت فضای داخلی را موجب گردیده‌است.

پس از مرگ کریم خان وی را در اینجا به خاک سپردند و آغا محمد خان قاجار در سال ۱۲۰۶ شمسی به دلیل کینه‌توزی دستور نبش قبر وی را داد و استخوان‌های وی را به کاخ گلستان منتقل کردند؛ و مجدداً در زمان رضا شاه استخوان‌ها نبش قبر گردید و به این مکان عودت داده شد.

این عمارت در سال ۱۳۱۵ هجری شمسی به همت انجمن آثار ملی ایران و با کوشش و تلاش شادروانان علی اصغر حکمت شیرازی، علی سامی و فریدون توللی با تغییر کاربری به عنوان اولین موزه شهرستان‌های کشور مشغول به فعالیت شد. آثار موجود در موزه پارس به سه دوره پیش از تاریخ، دوره تاریخی و دوره اسلامی تقسیم می‌شود.

باغ نظر

موزه پارس شیراز در باغ نظربا یک جستجوی کوچک آدرس موزه پارس را پیدا کرده و در صبح یک روز دل انگیز هتل را به مقصد موزه پارس ترک می کنم. تعریف این موزه را بارها و بارها شنیده ام و البته زمانی که فهمیدم این موزه در یک بنای تاریخی و بسیار زیبای شاهانه آن هم از نوع کریم خانی قرار دارد شوق و ذوق دیدارم چند برابر شد.

با ورود به خیابان شهره زند در قلب تاریخی شیراز، کم کم سر و کله موزه هم پیدا شد. در نگاه اول یک باغ مصفا با بهارنارنج های زیبا و سرحال و سروهای مغرور و قد کشیده که سرسبزی و شادابی شان حصار نرده های اطراف باغ را کمرنگ تر کرده است. بلیط به دست از چند پله پایین آمده و همان اول کار چشمم به جمال یک آب نما روشن می شود.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

در یک نگاه کلی یک باغ بزرگ که حالا بیشتر به پارک می ماند و گل کاری های منظم و کوزه هایی در لب باغچه که نمای فوق العاده ای ایجاد کرده اند.

کف حیاط سنگ فرش است و آفتاب امروز قصد دلبری دارد. یک حوض بلند بالا هم خودنمایی می کند و در امتداد نگاهم یک بنای زیبا در آن وسط همچون نگینی می درخشد.

این باغ وسوسه کننده است و مرا فریفته خود کرده است. گشت و گذاری در این باغ نشان از قدمت بالای درختان آن دارد. برخی از درخت ها با تابلوهایی شماره گذاری شده اند که نشان از سن بالای آن ها دارد. نیمکت ها محل مناسبی برای نشستن و لذت بردن از زیبایی درختان است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

در یک گوشه از باغ یک تکه سنگ قرار دارد که انگار ارزش فراوانی دارد. نزدیکتر که می شوم نقوش روی سنگ آشناتر می شوند. تصاویری از پهلوانان ایرانی که گرز بدست آماده و سرحال به شما زل زده اند. سنگ ازاره ای متعلق به دوران قاجار که متعلق به کاخ خورشید است.، با زیبایی و ظرافت تمام که بسیار چشم نواز است.

از آن گوشه باغ دل کنده و به گشت و گذارم ادامه می دهم در سویی دیگر یک تکه سنگ دیگر قرار دارد که نقش برجسته دو شیر و یک تاج را در بر می گیرد. نسبت به سنگ ازاره ی قبلی این طرح پیچیده تر و شلوغ تر است. این طرح هم متعلق به دوران قاجار است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

یک سوی دیگر باغ یک ستون سنگی قطور قرار گرفته که به نظر جالب تر از بقیه آثار در محوطه باغ است. یک سنگ با نوشته هایی که بر روی آن حکاکی شده و متعلق به سال 590 هجری است.

این سنگ نوشته متعلق به بند رامگرد و پس از کشف از نزدیکی های شیراز به این موزه انتقال یافته است. خود رامگرد به اندازه یک کتاب شگفتی و تاریخ در پی دارد.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

 باغی که در آن به گشت و گذار مشغولیم، متعلق به دوران زندیه است. کریم خان زند، پادشاه خاص و منحصربفرد آن دوران، دستور ساختن یک کاخ کوچک را در این باغ شاهی یا همان باغ نظر صادر کرد.

گویی روحیات کریمخان در میان درخت های باغ نظر به یادگار مانده است، البته آن طور که می گویند باغ حداقل دو برابر وسعت فعلی را داشته اما در گذر زمان بارها تخریب شده است. به نظر می رسد باید شکرگذار باشیم که همین قدر از باغ هم از دستبرد روزگار در امان مانده است!

حالا که حسابی در باغ قدم زده ایم به سمت بنای اصلی حرکت می کنم. هر چه جلوتر می روم زیبایی های این هشت ضلعی آجری بیشتر به چشم می آید.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

دور بنا چرخی می زنم تا گوشه ای از زیبایی هایش را از دست ندهم. عمارت کلاه فرنگی، نام بنایی است که در پیش رو می بینیم. بنایی که به دستور کریم خان زند ساخته شد تا محلی برای پذیرایی میهمانان خارجی و گاه برگزاری مراسم و میهمانی ها و رسیدگی به برخی امور حکومتی باشد.

لچکی های مثلث شکل و آراسته در بنا، چشم نوازی می کند. اما زیباترین قسمت این بنا تصویر به تخت نشستن حضرت سلیمان و یک منظره شکارگاه است که ظرافت و زیبایی اش هوش از سر می پراند. بیایید سری به درون عمارت کلاه فرنگی بزنیم.

عمارت کلاه فرنگی، قدیمی ترین موزه فارس

موزه پارس شیراز در باغ نظرحیرت انگیز! اینکه بنایی با این وسعت، درونی به این شگفتی و زیبایی داشته باشد، حیرت انگیز است. یک سالن بزرگ که یک حوض هشت ضلعی مرمرین در مرکز آن دلبری می کند.

گنبدی بلند بالا با انواع و اقسام گچ بری های ظریف و حیرت انگیز و مقرنس های زیبا و چشم نواز که نفس را در سینه حبس می کند و پیچک هایی که تا اوج می روند.

چهار شاه نشین و چهار اتاقک در چهار سوی این بنای دو طبقه با نقاشی های ظریف و زیبا و گچ بری های استثنایی و خطوط اسلیمی که گویی به در و دیوار جان بخشیده اند. نور هنرمندانه به داخل بنا می تابد و نقاشی های گل و مرغ را جان می دهد.

اینجا به معنای واقعی کلمه ایرانی است. از طرح و نقشه اش گرفته تا نقاشی ها و گچ بری هایش و باز هم یک مهر تایید بر زیبایی و وقار معماری ایرانی.

شاید مردمی بودن کریم خان شکل و شمایل کاخ را به این شکل ساده تغییر داده است. زمانی که کریم خان چشم از جهان فرو بست، پیکرش در یکی از شاه نشین های عمارت کلاه فرنگی به خاک سپرده شد، اما با به قدرت رسیدن آقا محمدخان قاجار و کینه توزی های شاه جوان قاجار، قبر کریم خان شکافته شده و استخوان هایش به کاخ گلستان منتقل شد.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

بسیاری از نقاشی ها آسیب دید و عمارت از رونق افتاد. در دوران پهلوی اما استخوان ها به مقبره اصلی بازگردانده شد و تلاش هایی برای بازسازی نقاشی های دوران زندیه آغاز شد تا اینکه در سال 1315 به همت انجمنی به نام آثار ملی عمارت به موزه تغییر کاربری داد تا قدیمی ترین موزه استان فارس شکل بگیرد.

نقاشی ها با همان ترکیب رنگ گیاهی به سبک زندیه بازسازی شد و سقف هم مورد بازسازی اساسی قرار گرفت. آثار باستانی بسیاری از گوشه و کنار شیراز و ایران به این موزه منتقل شد و خود بانیان موزه هم آثار گرانبهایی را به این موزه زیبا اهدا کردند تا گنجینه باارزشی به نام موزه پارس در قلب شیراز پا بگیرد.

موزه پارس، مرورری بر تاریخ ایران

موزه پارس شیراز در باغ نظرویترین های شیشه ای در گوشه و کنار موزه و تابلوهای نقاشی نظرم را کاملا به سوی خود جلب کرده است. رنگ و لعاب برخی ویترین ها دیدنی است. ویترینی پر از جعبه های کوچک و بزرگ است با نقاشی های ظریف و آنچنانی، که جعبه لاکی نامیده می شوند.

آینه های بوم الوان زرافشان بازهم با همان طرح و نقش های شکار و گل و بوته در کنار قلمدان های لاکی ظریف آنقدر چشم نواز است که برای دقایقی هر بیننده ای را محو خود می کند. این ویترین ترکیبی از دوران صفویه و زندیه است. مقبره زیبا و ساده کریم خان زند هم در همین حوالی قرار دارد.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

کمی آن سوتر ویترین قرآن های دست نویس و بسیار قدیمی چشم نوازی می کند. قرآنی مشهور به هفده من که توسط شاه ابراهیم پسر شاهرخ تیموری در قرن نهم هجری نگاشته شده است و سال ها در دروازه قرآن و تنگ الله اکبر شیراز بر بالای دروازه قرار داشته است و حالا در موزه پارس نگهداری می شود.

چند قرآن خطی دیگر هم در سایر ویترین ها به چشم می خورد که منتسب به پیامبر اکرم(ص) و برخی از اصحاب ایشان است. برخی از قرآن ها نیز منتسب به امامان است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

تابلوها هم بخش ارزشمندی از این موزه هستند. تابلوی کریم خان زند اثر صدرالدین شیرازی در کنار برخی از لوازم شخصی پادشاه نیز در ویترین ها به چشم می خورد.

یک تابلوی زیبا هم کریم خان را در کنار دوستانش در حال کشیدن قلیان به تصویر میکشد. حالا که بحث از قلیان شد باید بگویم قلیان های باارزشی اینجا در میان ویترین ها به چشم می خورد!

یک ویترین پر از ادوات جنگی یک سرباز ایرانی است. یک شمشیر فولادی، زرهی ریز بافت، کلاه خود و سپری آهنی که برخی از آن ها در همان شیراز کشف شده و آن طور که در توضیحات کنار ابزار در ویترین ذکر شده برخی متعلق به دوران زندیه و برخی متعلق به دوران صفویه است.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

موزه گستره وسیعی از تاریخ را شامل می شود، از هزاره های قبل از میلاد گرفته تا سال های معاصر، چرا که کمی آن سوتر شکل و شمایل ویترین نشان از قدمت بالای محتویاتش دارد.

ظرف ها و ابزارهایی که مفرغی نامیده می شوند و قدمتی چند هزار ساله دارند. یک سردیس جالب هم در میان ویترین جلب توجه می کند و به گمانم متعلق به دوران ساسانی است و آن طور که نوشته متعلق به منطقه داراب استان فارس است.

به این مجموعه های تاریخی که می رسم یک ویترین دارای چند کوزه است که نقش و طرح ابتدایی اش نشان از قدمت بالای آن دارد. شکل و شمایل عجیب کوزه ها هم نشان از کهن بودن آن ها دارد.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

این کوزه ها هم چند هزار سالی قدمت دارند و متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد است. چند تکه ظروف سفالی اما رنگ و لعاب لاجوردی و شکل و شمایلی نوتر دارند و گویی متعلق به دورانی معاصرتر است. رنگ لاجوردی آن ها بسیار زیباست و هنوز هم آثار نقاشی شان هویداست. آثاری متعلق به قرون هشتم و نهم.

تابلوهای نقاشی اما بخش مهم موزه اند. در میان نقش ناز و نیاز حافظ و معشوقه اش که معاصر است و نقاشی بایزید بسطامی اما تابلوی سند ازدواج یکی از همان ممالک های قدیم خنده را میهمان لب ها می کند.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

دست خط صدرالمتالهین، قلیان های میناکاری و نقره کاری شده، آیینه کاری، خاتم کاری، سکه های قدیمی، ظروف طلاکاری، قرآن های نفیس و بعضا طلاکوب، زمان گذشته اما هنوز چیزهای زیادی برای کشف باقی مانده است.

موزه پارس در قلب عمارت کلاه فرنگی یکپارچه ایران است و از هر سو که میروی بخشی از تاریخ به زیبایی تمام از بیننده استقبال می کند.

موزه پارس شیراز در باغ نظر

آدرس موزه پارس شیراز
آدرس: شیراز، خیابان زند، باغ نظر، جنب ارگ کریمخان
ساعات بازدید: از ساعت 8 الی 18
هزینه بلیط: 3000 تومان

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید