برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

نویسنده:

حسین یوسفی

در تاریخ:

برج رسکت در 40 کیلومتری جنوب غربی شهرستان ساری و در روستایی به همین نام (رسکت)، واقع شده است. این برج که قدمت آن را به سده ی پنجم ه.ق نسبت داده اند، مدفن یکی از شهریاران آل باوند می باشد.

در خصوص برج مذکور عنوان شده است که حدود سال 237 هجری قمری شهاب سنگی در این محل سقوط نموده است که با نام شهاب سنگ اسپهبد شروین شناخته شده است.

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

این برج یک جاذبه ی تاریخی به شمار می آید که با منظره ی بی نهایت زیبا و چشمگیر اطرافش ادغام گردیده است. به طوری که فضایی رویایی را عرضه می دارد. این ویژگی منحصر به فرد آن منجر شده تا گردشگران داخلی و خارجی بسیاری این مکان را در کانون توجه خود قرار دهند.

این برج قدیمی از بناهای تاریخی استان مازندران به شمار می آید، و مربوط به سده ی پنجم هجری قمری می باشد. برج رسکت که در تاریخ 9 مرداد ماه 1312 با شماره ی 193 به ثبت آثار ملی ایران درآمده است، در 40 کیلومتری جنوب غرب شهرستان ساری و در بخش دودانگه و نیز روستایی به نام رسکت واقع شده است.

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

در سال ۲۳۱ خورشیدی برابر با ۲۳۷ قمری شهاب سنگی در این منطقه سقوط کرد که به نام «شهاب سنگ اسپهبد شروین» خوانده شد. برخی پژوهشگران برج رسکت را یادمانی چند منظوره در نزدیکی محل سقوط این شهاب سنگ می‌دانند.

برج رسکت که در شیب تند کوهی سنگی بنا شده در سال ۴۱۳ هجری قمری ساخته شد مدفن یکی از شهریاران آل باوند است ۱۸ متر ارتفاع دارد محیط ان در پایین ۱۴٫۷۶ متر است.

حد فاصل قسمت فوقانی بدنه و آغاز گنبد برج با مقرنس کاری تزئین شده‌است و دو کتیبه آجری نیز به خط پهلوی ساسانی و خط کوفی در روی آن به چشم می‌خورد.

برج رسکت مدوّر است با سقفی مخروطی که قطر قسمت داخل آن ۵۷٫۴ متر است. لبهٔ برج با ردیف مضاعفی از مقرنس‌های آجری مزیّن به نقوش گچبری آذین شده‌است.

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

در پایین این مقرنس‌ها کتیبه‌ای با شکوه بخطّ کوفی به کمک گچبری نقش شده‌است. دوسوم این کتیبه از میان رفته‌است. حروف کتیبه برنگ سفید بر زمینه‌ای به رنگ آبی جلوه گری می‌کند. مفاد کتیبه چنین است: «بسم الله الرحمن الرحیم.. قل هو اللّه احد اللّه الصمد لم یلد ولم یولد ولم یکن له کفواً احد. (سورهٔ ۱۱۲) بسم اللّه الرحمن الرحیم کلّ نفسِ ذائقه الموت …(سوره ۲۱، آیهٔ ۳۶ ‍[ کذا فی اصل].

بالای درِ کتیبهٔ دیگری که آن هم از گچ ساخته شده و بسیار آسیب دیده به چشم می‌خورد. این کتیبه شامل چهار سطر است که سه سطر اول و نصف از سطر چهارم بخطّ کوفی ریحان مشابه خط کتیبهٔ فوقانی است و نیم دیگر از سطر چهارم بخط پهلوی است.

متنی که بخط کوفی نوشته شده توسط خطی عمودی به دو بخش تقسیم شده که یکی آیات قرآنی و دیگری مطالب تاریخی است. خط عمودی دیگری نوشته‌های کوفی را از متن پهلوی جدا ساخته است.

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

مفاد اولین بخش از کتیبه که بخط کوفی احتمالاً چنین است: لا اله إلاّ اللّه مخلصاً محمّد رسول اللّه صادقا این جملات نشانه ایمان به اسلام است که به آن کلمات مخلصا و صادقا اضافه شده‌است. گرچه این دو کلمه در نوشته‌ها کاملاً غیرمعمول است ولی هنوز در ایران به هنگام بیان شفاهی شهادتین به منظور تحکیم و تأیید بیشتر به کار می‌رود.

معنای کلمه اول «با خلوص قلب» و معنای کلمه دوم «با صداقت قلبی» است. مفاد بخش تاریخی با این کلمات آغاز می‌شود: هذه القبّه … و بجز این چند کلمه چیزی بر جای نمانده که بتوان خواند.

به ما گفتند که کلمات بعدی لهرمزد یار … است، ولی قابل قبول نیست که نام کسی که این برج برای مزار او ساخته شده بدون ذکر القاب و عناوین و بلافاصله پس از کلمه قبل آورده شود.

علاوه بر این اشکالات دیگری نیز وجود دارد. در خصوص تاریخ احداث بنا، به نظر می‌رسد که در انتهای متن کوفی آخر این حروف کلمه مائه به معنای صدها خوانده می‌شود ولی چیز دیگری از تاریخ باقی نمانده.

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندران

با این همه اگر در مورد نام ماه که خیلی صدمه دیده ولی ظاهراً شوال خوانده می‌شود یقین حاصل کنیم با توجه به فاصله کمی که میان کلمه شوال و مائه باقی می‌ماند می‌توان گفت که تاریخ سال دقیقاً اربعمائه (۴۰۰) است.

برج قدیمی رسکت یکی از بناهای تاریخی مازندران است که در طی مراحل مرمت متحمل آسیب‌هایی شده است. استفاده از مصالح نامناسب و یادگاری نویسی‌های مسافران از جمله موارد آسیب زننده به این بنای تاریخی می‌باشد.

عملیات مرمت و بازسازی برج رسکت در طی سال های 1359 الی 1367 صورت گرفته است. همچنین این برج در آبان 1396 نیز مجددا مورد استحکام بخشی در گنبد، بند کشی بدنه ها و تثبیت گچبری شاخص قرار گرفت.

مسیر دسترسی به برج رسکت

برج رسکت بنای تاریخی استان مازندرانمسیر دسترسی به برج رسکت از طریق شهرستان ساری آغاز می شود. قابل ذکر است که این برج حدود 40 کیلومتر با این شهرستان فاصله دارد. پس از عبور از دو راهی کیاسر و نیز سد سلمان تنگه به جهت سد در غرب، تغییر مسیر می دهیم. در طی تمامی مسیر جاده ها آسفالته می باشند.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید