موزه فرش جمهوری آذربایجان موزه‌ای است که، نمونه‌های منحصر به فرد هنر قالی بافی و هنرهای کاربردی مردمی فرهنگ و هنر مردم آذربایجان را به همراه زیباترین و متمایزترین آثار هنرمندان مدرن در یک جا به گرد هم می‌آورد.
باکو به‌عنوان پایتخت آذربایجان و یکی از شهرهای مهم منطقه قفقاز پذیرای گردشگران بسیاری است که ایرانیان با خرید تور باکو یا تور زمینی باکو به آن سفر می‌کنند.
یکی از بخش‌هایی که دیدن این شهر را جذاب می‌کند بزرگ‌ترین مجموعه فرش‌های جهان است که به شکل یک موزه در باکو قابل بازدید است. از عمر این موزه بیش از 50 سال می‌گذرد؛ اما هنوز هم طرفداران زیادی دارد. این موزه از زیباترین جاذبه های دیدنی باکو به حساب می آید.
پا گذاشتن در این مجموعه یعنی مواجه‌شدن با 10139 شی مختلف که به‌نوعی تاریخ آذربایجان را برای شما بازگو می‌کند. همه‌ی این مجموعه در هفت بخش تقسیم‌بندی شده‌اند. در این موزه علاوه بر فرش شما می‌توانید ظروف سرامیکی، فلزی، چوبی و زیورآلات را نیز ببینید.
موزه فرش آذربایجان تحت فرمان شماره ۱۳۰ در تاریخ ۱۳ مارس ۱۹۶۷ شورای وزیران شورای جمهوری آذربایجان ایجاد شده است و از سال ۱۹۶۷ تا سال ۱۹۹۳ موزه فرش و هنرهای معاصر آذربایجان،از سال ۱۳۶۳ تا ۲۰۱۴ – موزه ملی صنایع فرش و صنایع دستی به نام لاتیف کریموف و از سال ۲۰۱۴ تاکنون به عنوان موزه فرش فعالیت دارد.
این موزه فی‌مابین سال‌های ۱۹۶۷ الی ۱۹۹۳ موزه دولتی قالی و هنر کاربردی مردمی آذربایجان، در بین سال‌های ۱۹۹۳ تا ۲۰۱۴ موزه دولتی قالی و هنر کاربردی مردمی آذربایجان به نام «لطیف کریموف» نام داشته و امروزه از سال ۲۰۱۴ نیز موزه فرش جمهوری آذربایجان نامیده می‌شود.در دوران تأسیس، تنها موزهٔ اختصاص یافته به هنر قالی‌بافی در جهان بود.
در زمان ایجاد این موزه تنها موزه ای بود که به هنر قالی بافی اختصاص داده شده بود. هدف اصلی ایجاد این موزه، ذخیره، تحقیق و نمایش نمونه های منحصر به فرد از هنر فرش بافی است که میراث ملی آذربایجان است.
مؤسس موزه Latif Karimov – دانشمند برجسته و قالین گرا، بنیانگذار هنر قالی بافی آذربایجان، هنرمند و معلم، نویسنده فرش کار اساسی آذربایجان است.
معماری موزه فرش باکو
انحنا در نما و ترکیب آن با فرم‌های معمول گوشه‌دار (مربع و مستطیل) باعث شده تا این موزه ظاهری شاخص به خود بگیرد. هرچند شاید معماری این مجموعه به‌پای موزه‌های تراز اول دنیا نرسد؛ اما دست‌کم می‌تواند خود را به همراه چیزی که در آن به نمایش در آمده، شاخص کند.
این شاخص شدن در سه‌طبقه در فضای داخل کاملا به چشم می خورد. به این ترتیب که فرش‌ها بر روی فضای کرودار یا همان انحنادار پهن‌شده‌اند و در جایی دیگر لباس‌ها در تن مانکن‌ها در اتاقک‌های شیشه‌ای نگهداری می‌شوند.
رنگ‌بندی فضای موزه مطابقت زیادی با تزیینات و نقش‌های رنگارنگ فرش‌ها دارد و فضایی کاملاً سنتی را تداعی می‌کند. در نمای بیرون بر روی شیشه‌ها خط‌های سفیدی دیده می‌شود که می‌تواند نشان‌گر تاروپود فرش‌ها باشد.
آنچه بیشتر به چشم می‌خورد تأکید بیش‌ازحد سازندگان و معماران برای نشان دادن ماهیت چیزی است که به موزه اصالت می‌دهد. درواقع این موزه و یا بنا نیست که شیء را باارزش جلوه می‌دهد، بلکه ساختار شکل است که انسان را به سمت فرم هدایت می‌کند و نمایانگر ارزش ذاتی آن می‌شود. هم‌چنین قرارگیری سازه در سایت به صورتی است که اگر هدف بازدیدکنندگان موزه فرش نباشد بازهم گردشگران را به خود دعوت می‌کند.
بخش های مختلف موزه فرش باکو
در بخش‌های قبل گفتیم که این جاذبه فرهنگی هفت بخش را در دل خود دارد که هرکدام باید به‌طور مجزا دیده شوند تا سفرتان کامل گردد.
اگر شما با تور زمینی آذربایجان سفر می‌کنید، حتماً آن‌قدر وقت دارید که به‌طور کامل از موزه دیدن کنید. حال به سراغ توضیحات این هفت بخش می‌رویم.
قسمت اول موزه فرش باکو
این بخش از موزه 2323 تخته فرش را در خود جای‌داده است. فرش‌هایی که هرکدام قدمت و طرح متفاوت خود را دارند. پیشینه این فرش‌ها از قرن هفدهم تا بیستم میلادی متفاوت است.
فرش‌های کرک دار خود دارای تقسیمات متفاوتی هستند. فرش کارا باخ، گنجه کازاخ، تبریز و گوبا شیروان تقسیمات این دسته هستند. طرح‌ها و نقشه‌های بافته‌شده نیز خود گستردگی نزدیک به 600 نوع دارند.
همین تنوع باعث می‌شود که به‌راحتی بفهمیم این موزه در معرفی فرش آذربایجان چه نقش عظیمی را ایفا می‌کند. قدیمی‌ترین فرشی که می‌توانید در این مجموعه ببینید فرش با طرح اژدها است که قدمت آن به قرن هفدهم میلادی برمی‌گردد. در این بخش می‌توانید بسیاری از آثار زیبای لطیف کریموف را هم ببینید.
قسمت دوم موزه فرش باکو
فرش های خاصی در این بخش نگهداری می شوند، این‌گونه از فرش‌ها هیچ نوع پرز و کرکی ندارند و وزن آن‌ها نیز سبک‌تر است. درواقع جزو تخته فرش‌ها محسوب نمی‌شوند و بافتی لطیف‌تر دارند.
هرکدام از آن‌ها تکنیک بافت جداگانه‌ای دارند. فرش‌های مسطح را عمدتاً با نام گلیم، زیلو جاجیم، قالیچه و غیره می‌شناسیم. دسته کاربری این‌گونه از فرش‌ها روانداز است.
حتی برای رومیزی هم از آن‌ها استفاده می‌شود. به‌طورکلی کاربرد فرش‌های مسطح را می‌توان در دسته‌های زیرانداز، پرده، لباس، رومیزی و غیره تقسیم‌بندی کرد. قدمت آثار این گنجینه 657 تایی از موزه فرش باکو به قرن هیجدهم تا بیستم میلادی برمی‌گردد.
یکی از نکته‌هایی که این بخش را ویژه می‌کند تنوع تزیینات در محصولات مختلف است. هر فرشی در دسته خود تزیینی متفاوت دارد و همین تنوع در طرح است که کاربری را مشخص‌تر می‌کند.
قسمت سوم موزه فرش باکو
این بخش به محصولاتی می‌پردازد که بافتی شبیه به فرش دارند اما برای کاربردهای دیگری ساخته‌شده‌اند و بسیار سبک‌تر هستند. بیشتر محصولات این بخش حاصل خلاقیت زندگی عشایری برای رفع نیازها بوده است.
به‌طورکلی 1633 اثر در این بخش وجود دارد که هر یک نام و کاربرد خود را دارند؛ برای مثال شما می‌توانید محصولات زیر را در این بخش از موزه ببینید.
– خورجین: کیفی که برای حمل بار، بر روی چهارپایان گذاشته می‌شد.
– قشلیق: کیف کوچک که به زین اسب وصل می‌شود.
– سیجیم: طنابی بافته‌شده برای محکم کردن بار و بستن آن
– چوال: نوعی کیف برای جابه‌جایی و نگهداری غلات
– هیبا: کیفی کوچک
بخش چهارم موزه فرش باکو
گفته شد به‌جز فرش می‌توانید از آثاری نظیر ظروف فلزی نیز دیدن کنید. این بخش از مجموعه 1149 اثر دارد. این آثار تقریباً لوازم کاملی از آشپزخانه‌های قدیمی را تشکیل می‌دهند.
از قابلمه، کاسه و بشقاب گرفته تا آبگردان و دیگر مایحتاج مورد نیاز مردم آن روزگار در این بخش به نمایش درآمده‌اند. البته در این بخش دو اثر متفاوت شامل کلاه‌خود قرن شانزدهمی و سپر قرن هیجدهمی نیز وجود دارد که دیدنش خالی از لطف نیست.
بخش پنجم موزه فرش باکو
4600 سال زمانی است که وقتی به این بخش پا می‌گذارید آن را حس می‌کنید. آثار این بخش یکی از قدیمی‌ترین آثار این موزه تلقی می‌شوند.
گردآوری این آثار از شهرهای مختلف آذربایجان چون شماخی، اوغوز، شکی و دیگر شهرها بوده است. توصیه می کنیم که در بازدید خود این بخش را از دست ندهید.
بخش لباس‌های سنتی موزه فرش باکو
این بخش درواقع یک نوع موزه مردم‌شناسی محسوب می‌شود. چراکه با 1200 اثری که در خود دارد، باعث می‌شود با نوع پوشش و لباس مردان و زنان آذربایجانی و طرح و بافت آن‌ها آشنا شوید و با توجه به همین بافت‌ها و طرح‌ها مشخص است که طبقات اجتماعی آن‌ها چگونه بود.
علاوه بر پوشش در این بخش اکسسوری های متفاوتی نیز وجود دارد که اطلاعات بیشتری درباره مردم گذشته منتشر می‌کند. این وسایل شامل رومیزی، کیسه توتون، جانماز، سجاده و غیره است.
بخش هفتم موزه فرش باکو
می‌دانیم که بانوان از دیرباز به زیبایی اهمیت می‌دادند. پس عجیب نیست که یک بخش از موزه به نمایش زیورآلات و جواهراتی که به عصر برنز بازمی‌گردند، اختصاص‌یافته باشد.
جواهرات مجموعه شامل پابند، دستبند، گوشواره، گردنبند و حتی چشم‌زخم است. البته در این بخش شمشیرها و خنجرها را نیز که جزو تزیینات مردانه بوده‌اند را می‌توانید ببینید.
این خلاصه‌ای بود از هفت بخشی که می‌توانید در قالب تور باکو یا تور زمینی باکو به آن برسید و به تماشای آن بنشینید. قطعاً وقتی یک موزه می‌تواند این‌قدر جذاب باشد. کل شهر نیز چیزهای بیشتری برای عرضه به چشمانتان خواهد داشت.
فروشگاه موزه فرش باکو
موزه‌ها اغلب جایی برای تماشای آثار نفیس هستند؛ اما موزه فرش باکو با داشتن فروشگاه صنایع‌دستی، این امکان را به شما می‌دهد تا وقت بیشتری را در تور زمینی باکوی خود ذخیره کنید و لذت خرید سوغاتی و دیدن تاریخ را در یکجا باهم دیگر تجربه کنید و سر فرصت به تمام بخش‌ها بپردازید؛ امکان خرید فرش از موزه فرش باکو نیز وجود دارد که البته کمتر مورد توجه گردشگران ایرانی قرار می گیرد زیرا در ایران فرش های باکیفیت تر و جذاب تری تولید می شود.
آدرس موزه فرش باکو
اگر در قالب تور زمینی آذربایجان و یا تور زمینی باکو سفر می‌کنید؛ در ابتدا باید ببینید که بازدید از موزه فرش باکو در برنامه‌های تور قرار دارد یا خیر. پیشنهاد ما این است که اگر در برنامه تور باکوی شما سفر به چنین مکانی وجود ندارد، شما خودتان با تاکسی و یا اتوبوس به بلوار باکو بروید و پس از گذشتن از ونیز کوچک به موزه برسید؛ برای پیدا کردن موزه با مشکلی روبه رو نخواهید شد چراکه موزه به دلیل معماری متفاوتش خود را نشان می‌دهد و دوم این‌که این نام آن‌قدر برای مردم آذربایجان آشنا هست که هر تاکسی بتواند به‌سرعت شما را به آنجا برساند.
