دست کم 50 درخت روی زمین وجود دارند که بیش از هزار سال عمر کرده‌اند و محققان معتقدند راز طول عمر این درختان سیستم آوندی بخش بخش آن‌هاست که باعث می‌شود بخشی از درخت بمیرد و بقیه بخش‌ها به حیات خود ادامه دهند.
به علاوه بسیاری از درخت‌ها مانند ما پیر نمی‌شوند. برخی از کاج‌ها در سن 3000 سالگی، همپای همنوعان 100 ساله خود به رشد ادامه میدهند. این کاج‌ها بر خلاف حیوانات، دچار جهش ژنتیکی در سلول‌هایشان نمی‌شوند.
برخی از گیاهان با ایجاد کلونی یا مجموعه‌ای از شاخه‌های یکسان از لحاظ ژنتیکی با زمان مقابله می‌کنند. بدین ترتیب، مرگ یک شاخه به معنای مرگ کل موجود زنده نخواهد بود.
کلونی‌های بزرگ می‌توانند تک‌تک شاخه‌های فراوانی داشته باشند، اما همگی به صورت یک شبکه، از ریشه‌های واحدی استفاده می کنند.
در این مقاله از جاذبه ها در نظر داریم شما را با پیر ترین درخت جهان که در کشور ایران و استان یزد واقع در شهر ابرکوه است بیشتر آشنا کنیم که در سفر به یزد از این درخت فوق پیر حتما دیدن کرده و عکس یادگاری بیاندازید.
سَرْو اَبَرکوه یکی از آثار طبیعی ملی ایران است.این درخت که در شهر ابرکوه (ابرقو) قرار دارد یکی از پیرترین موجودات زنده ی دنیا است. محیط تنهٔ این درخت در روی زمین یازده و نیم متر است و بلندای آن بین ۲۵ تا ۲۸ متر برآورد شده است.
حمدالله مستوفی در کتاب نزهت القلوب که در سال ۷۴۰ قمری تألیف شده دربارهٔ ابرکوه مینویسد: «در آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد…».
دانشمند روس الکساندروف، عمر این سرو را بیش از ۴٬۵۰۰ سال می‌داند. برخی از افسانه‌ها، کاشتن آن را به زرتشت نسبت میدهند و برخی نیز به یافث (پسر نوح).
سرو باشکوه ابرکوه از گونه سرو شیراز و از سروهای مدیترانه این درخت با نام علمی cuppresus sempervirens اي با ارتفاع 25 متر می باشد. قطر تنه آن 4/5 متر بوده و بسیاری از دانشمندان و کارشناسان داخلی و خارجی از این درخت بعنوان یکی از کهنسال ترین درختان جهان یاد می کنند.
الکساندر روف- دانشمند- عمر درخت را 4000 تا 4500 سال برآورد کرده بود ولی پس از آن دانشمندان بازدید کننده روسی از ژاپن و روسیه عمر درخت را تا 7 هزار سال تخمین زده اند.
این درخت دارای ارزش علمی، قدمت و زیبایی خارق العاده ای بوده و نیز بعنوان میراث طبیعی ایران بعد از قله دماوند به ثبت رسیده است و هرساله بازدیدکنندگان فراوانی از داخل و خارج کشور را به خود جذب می نماید.
با توجه به ارزشهای قابل توجه درخت و به منظور صیانت از این گنجینه ژنی ارزشمند برابر با مصوبه مورخ 1382/12/27 شورایعالی حفاظت محیط زیست سرو ابرکوه بعنوان اثر طبیعی ملی در زمره مناطق چهارگانه محیط زیست قرار گرفت.
تا قبل از این مصوبه حفاظت و مدیریت سرو به عهده شهرداری ابرکوه بود و پس از آن مدیریت بر عهده محیط زیست قرار گرفت که بر اساس تصمیمات کمیته راهبري درخت متشکل از ” نمایندگان استانداری، حفظ نباتات جهاد کشاورزی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه یزد، اداره کل منابع طبیعی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان، اداره کل ” مدیریت درخت انجام می میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، فرمانداری و شهرداری ابرکوه شود.
اثر و نماد ملی
نماد سرو به عنوان یکی از نمادهای مهم در ایران باستان شناخته می شود. در نگاره ها و آثار باستاني مانند حجاري هاي دوره هخامنشي در تخت جمشيد، نماد درخت و به طور خاص، سرو آورده شده است.
در فرهنگ ایرانیان قدیم آمده است:»سرو به دليل آن که درختي هميشه سبز است ، همواره در ايران اهميت خاصي داشته است و سرو ابرقو نيز که آن را سرو زرتشت مي نامند، نمادي از همين امر به شمار مي رود.
«در پارچه بافي هاي ايران گونه اي گياه، درخت و در واقع همان سرو خميده که بعدها در فرهنگ ايراني بته جقه ناميده شده، ديده مي شود. مينياتور بهترين مجال براي شناسايي اين درخت کهنسال است که به شکلي منحصر به فرد در آثار هنرمندان اين مرز و بوم جلوه کرده است.
سرو ابرقو، اين نگين سبز کوير ايرانيان در تمامي جهان به عنوان نمادي از زندگي و زيبايي معرفي شده است.این درخت کهنسال که تاریخ بشر به آن مباهات میکند، از قبل از اسلام به یادگار باقی مانده و با سن زیادی که دارد با شادابی قابل قبولی در حاشیه شهر ابرکوه استقرار یافته است.
سرو ابرکوه در سفرنامه ها
سرو ابرکوه و دیگر سروهای کهن ایران، در کتب و سفرنامه ها مختلف عنوان شده اند و جالب این است که در مجموع مطالب و اطالعات در مورد این سرو کهنسال در منابع غیرفارسی بیشتر از منابع فارسی وجود دارد.
»مارکوپولو« در خاطرات سفرش به ایران مینویسد: »یکی از چند سروی که در ایران دیده ام سرو خوش باالی ابرکوه است که همچون آبشاری سبز از آسمان بر روی زمین تفديده ابرکوه فرو می آید و از هر طرف که وارد ابرکوه شوی سرو کهنسال و پرطراوت مانند چراغ دریایی سبزی مارا به بندر دریای کویر و خورشید تابان فرا می خواند.
حمداهلل مستوفی« هم در کتاب »نزهت القلوب« که در سال 740هجري قمري تاليف شده است، درباره اين سرو آورده است:»
آنجا سروی است که در جهان شهرتی عظیم دارد. چنانچه سرو کشمیر و بلخ شهرتی داشته و اکنون این، از آنها بلندتر و بزرگتر است.«باورها و اعتقادات مردم درباره تاریخ و قدمت سرو ابرکوه افسانه‌ها و داستانهايي نقل می‌شود كه اغلب سند و مرجع علمي مقبولي ندارند ولي برخی از شواهد تاريخی را می توان در نوشته هاي پراكنده جستجو كرد.
برخی از تخمین ها علمی هستند اما اکثر افسانه ها به واقعیت نزدیک نیست.کاشت توسط پسر نوح- برخي مورخان معتقدند نهال اين درخت را يافث، پسر نوح نبی پس از طوفان معروف، در محل فعلی غرس نموده است.
یافدر كتاب عهد عتیق به عنوان یکی از پسران نوح نامیده شده است. در میان مردم او به عنوان جوانترین پسر نوح معروف گشته ولی برخی متون او را پسر ارشد نوح میدانند.
او و همسرش از جمله کسانی بودند که سوار کشتی نوح شدند و نجات یافتند. کاشت توسط اصحاب رس- مردم ابرکوه میگویند سرو ابرکوه یکی از آن دوازده درختی است که اصحاب رس می‌پرستیدند.
اصحاب رس« قومی درختپرست بودند و به دعوت پیامبرشان اعتنایی نکردند تا عذاب الهی شامل بادهای سرخ و شعله‌ور زمین زیر پایشان دامنشان را گرفت.
کاشت توسط زرتشت پيامبر- در اسطورههای ایرانی »سرو ابرکوه« را با عنوان »درخت زرتشت« یاد کرده اند و کاشت این سرو را به زرتشت نسبت میدهند و معتقدند که زرتشت، وقتی در اسفندماه به ابرکوه رسید، بذر سرو را در این دشت کاشت و به مردم این شهر نوید داد که درختی ماندگار در شهرشان خواهند داشت که تاریخ پادشاهان را از سر می گذراند.
در کتب چنين آمده است: زرتشت، چون موسم اسپند به ابرکوه رسید، با دست خود بذر سرو بر این دشت فشاند و بر مردمان نوید داد که درختی در آن میان بماند تا ببیند درفش فرزندش بهرام، پادشاه صبح دم رستاخیز را.
تخریب درخت توسط مردم
با وجود حصار کشی و حضور نگهبان در اطراف درخت، باز هم عده‌ای از مردم از غفلت نگهبان و بازبودن حصار سوءاستفاده کرده و اقدامات تخریبی همچون یادگاری‌نویسی بالارفتن از این درخت کهنسال که از قدیمی‌ترین موجودات زنده ایران و جهان است را صورت میدهند.
