آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم هرساله در تمام شهرهای ایران زمین با شکوه و به صورت همگانی برگزار می‌شود. در هر خطّه از ایران سربلند و زیبا اهالی هر استان یا شهر با توجه به آداب و رسوم خاص منطقۀ خود به شیوه‌ای متفاوت به عزاداری می‌پردازند. ویژگی مشترک در میان این انواع متفاوت از عزاداری حضور همگانی مردم و برگزاری دسته جمعی مراسم است. مراسم ویژۀ روزهای محرم اصل مهم اتحاد و وحدت مسلمین را یادآور می‌شود. در ادامه آداب و رسوم ویژۀ ماه محرم در برخی از استان‌های ایران زمین و همین طور انواع مختلف نذری که در این روزها رایج هستند به طور مفصل ذکر خواهد شد.
عزاداری در محرم و صفر
در سراسر ایران زمین در تمام استان‌ها و شهرهای این خاک پاک از عهد آل بویه تا همین امروز عزاداری روزهای ماه محرم برقرار بوده است و مردم ایران زمین از این طریق ارادت ویژه و محبت خالصانۀ خود به ائمه و مخصوصاً امام حسین (ع) و یاران ایشان را اثبات کرده‌اند. مردم ایران در این روزها در سراسر ایران لباس سیاه به تن می‌کنند، نذری می‌پزند، روضه می‌گیرند، به مداحی برای اهل بیت می‌پردازند، هیأت‌های عزاداری تشکیل می‌دهند و از همه مهمتر اینکه بیش از سایر مواقع در کنار هم و با هم و در مساجد به سر می‌برند.
عاشورا
اما برخی از استان‌های ایران زمین از جمله در استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، سیستان و بلوچستان، کردستان، کرمانشاه، مازندران، کرمان و فارس؛ مراسم خاص و ویژه‌ای در این دوران برگزار می‌شود. همچنین مراسم خاصی از قبیل نخل‌گردانی در یزد، سنج و دمام در بوشهر یا سیاه‌پوشی و قربانی‌کردن در زنجان یا طشت‌گذاری در اردبیل یا شام غریبان در مشهد باعث می‌شود برخی از گردشگران در ماه محرم و دوران عزاداری یکی از این شهرها را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب کنند تا از این طریق آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم را به شیوه‌ای متفاوت با شهر و دیار خود تجربه کنند. با ما همراه باشید تا با انواع مختلف عزاداری در روزهای محرم بیشتر آشنا شوید.
طشت‌گذاری در اردبیل
یکی از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم طشت‌گذاری است. مردم اصیل و شریف شهر اردبیل آذری تبار هستند. این مردم ناب و مهربان ارادت ویژه و خالصانه‌ای نسبت به آقا امام حسین (ع) و برادر جوان ایشان یعنی حضرت ابوالفضل العباس (ع) دارند. عشق قلبی و ارادت صمیمانۀ آذری‌های متدین برهمگان ثابت شده است. در اردبیل هر ساله پیش از شروع ماه محرم آیین طشت‌گذاری برگزار می‌گردد. لازم است اضافه کنم که آیین طشت‌گذاری در اردبیل از قدمتی طولانی برخوردار است. در واقع سال‌های سال است که این مراسم در اردبیل در روزهای پیش از محرم برگزار می‌شود.
مراسم طشت‌گذاری در اصل به شهر اردبیل منسوب است اما در اثر گذر زمان این آیین خاص و ویژه به سایر شهرهای ترک زبان و حتی غیر ترک زبان نیز راه یافته است.
چگونگی مراسم طشت‌گذاری
برای برگزاری مراسم طشت‌گذاری مردم شهر در مسجد بزرگ شهر یا مسجد جامع شهر گرد هم جمع می‌شوند. در ابتدای مراسم چند طشت را پر از آب می‌کنند و در گوشه‌ای از مسجد قرار می‌دهند. سپس مراسم عزاداری را سر می‌گیرند و به قرائت دعا و اجرای مراسم مداحی و سینه‌زنی می‌پردازند. بعد در انتهای مراسم طشت‌های آب را مردان روی سر قرار می‌دهند و در تمام بخش‌های مسجد می‌گردانند. هر یک از افراد حاضر در مسجد می‌توانند قدری از آب درون طشت را به نشانۀ تبرک بردارند و بنوشند.
بنمایۀ فکری مراسم طشت‌گذاری
همۀ ما از روایت تشنگی یاران و اصحاب و خانوادۀ امام حسین (ع) در روزهای محرم باخبر هستیم. بر اساس این روایات در هنگامی که سپاه حر خسته و تشنه بوده‌اند امام حسین (ع) از یاران خود می‌خواهند که هر مقدار از آبی که در مشک‌ها دارند را در طشت بریزند و برای سپاه حر ببرند تا تمام افراد سپاه حر و اسبان آن‌ها از آب بنوشند. این امر حکایت از جوانمردی و ازخودگذشتگی آقا امام حسین (ع) دارد. مراسم طشت‌گذاری در اردبیل نیز به یاد لب‌های تشنۀ امام حسین (ع) و یاران ایشان و همچنین بخشش و ازخودگذشتگی ایشان برگذار می‌شود.
نخل‌گردانی در یزد
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم که هر ساله در شهر یزد برگزار می‌گردد نخل‌گردانی نام دارد. مردم اصیل یزد هر ساله در روزهای محرم نخل کهنسال مشهور شهر یزد را با پارچه‌های سیاه و سبز و پرچم‌های مخصوص مراسم عزاداری ابا عبدالله آماده می‌کنند و آن را روی دست در بخش‌های مختلف شهر می‌گردانند. این نخل هیچ شباهتی به درخت نخل خرما ندارد. در واقع این نخل تمثال و مثالی است از تابوت پیکر پاک و مطهر آقا امام حسین (ع). به عبارتی دیگر این آیین، تشییع پیکر پاک و مطهر آقا امام حسین (ع) به شیوه‌ای نمادین به شمار می‌رود. بسیاری از عاشقان امام حسین (ع) در روزهای عزاداری محرم به منظور حضور در این مراسم باشکوه شهر یزد را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب می‌کنند. سفر به شهر یزد و همچنین حضور در آیین دیرینه و باشکوه نخل‌بندی هم فال است و هم تماشا.
همزمان با گرداندن نخل در نقاط مختلف شهر حکایت واقعۀ عاشورا و سرگذشت امام حسین (ع) و یاران ایشان به شیوۀ مداحی روایت می‌شود. در این رسم دیرینه تمام اهل شهر با لباس سیاه بر تن حاضر می‌شوند. از دیرباز تا امروز هر ساله این رسم دیرینه به جا آورده شده است و همچنین از این به بعد نیز تا آینده‌های دور ادامه خواهد یافت. لازم به ذکر است که شهر یزد در روز عزاداری عاشورا یکی از شلوغ‌ترین شهرهای ایران زمین به شمار می‌رود. استقبال مردم شریف ایران زمین از این رسم دیرینه در تمام سال‌ها از گذشته‌های دور تا به امروز تا اندازه‌ای بوده است که این شهر اصیل و قدیمی عنوان حسینیۀ ایران را به خود اختصاص داده است. بنابراین در چنین روزی حضور در حسینیۀ ایران زمین بسیار وسوسه‌برانگیز خواهد بود.
این نخل کهنسال برای مردم یزد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. اهمیت و ارزش این نخل برای اهالی یزد تا اندازه‌ای است که میدانی در شهر اصیل یزد به این نخل اختصاص داده شده است. این میدان که در یکی از محله‌های قدیمی یزد واقع شده است با نام نخل خوانده می‌شود.
پ.ن: شکوه و عظمت بی‌مثال در برگزاری این آداب و رسوم خاص و اصیل حضور جمعیت بسیار مردم در کنار همدیگر است. خَیل عظیم مردم که همه با لباس‌هایی به رنگ سیاه، با یک رنگ، در کنار هم قرار می‌گیرند و مسافت‌های طولانی را با یک هدف خاص، یعنی عزاداری برای سیدالشهدا، طی می‌کنند نشان برابری و برادری مردم با هم محسوب می‌شود و بسیار ارزشمند است. شاید یکی از درس‌های بزرگ عاشورا به مسلمانان اتحاد و انسجام و وحدت باشد.
گل‌مالی در استان لرستان
جالب است بدانید یکی از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم که به ثبت ملی رسیده است با عنوان گل‌مالی شناخته می‌شود. این آیین دیرینه و اصیل هر ساله در ایام مبارک ماه رمضان در استان لرستان برگزار می‌گردد. نام دیگر رسم دیرینۀ گل‌مالی، خَه‌رَّه‌گیری است. آیین خه‌رَّه‌گیری یا گل‌مالی دقیقاً در روز عاشورا برگزار می‌گردد.
پ.ن: خرم آباد که مرکز استان لرستان است مرکز اجرای آیین باشکوه خه‌رَّه‌گیری یا گل‌مالی نیز به شمار می‌رود.
چگونگی برگزاری آیین خه‌رَّه‌گیری یا گل‌مالی
تمام مردم شهر در روز عاشورا در میدان اصلی شهر جمع می‌شوند. بعد چند نفر از مردان در حوضچه‌ای از خاک نرم و گلاب و آب، گِل درست می‌کنند. سپس تمام افراد حاضر در مراسم از زن و مرد، پیر و جوان، کودک و بزرگسال تمام قامت خود را غرق در گِل می‌کنند. هم‌نوا و همزمان با انجام مراسم گل‌مالی نواها و سازهای محزون نیز نواخته می‌شود و مداحان اهل بیت به مداحی می‌پردازند. همچنین مردم پس از آغشتن خود به گل به سینه‌زنی و راه‌پیمایی در خیابان‌های شهر می‌پردازند.
پ.ن: به علت وفور جمعیت، گاه دیده می‌شود که در چند نقطه از شهر حوضچه‌های گِل متعدد تعبیه شده‌اند. در ضمن گلابی که در این حوضچه‌ها می‌ریزند و با آن گِل درست می‌کنند گلاب نذری است. همچنین در کنار هر حوضچۀ گِل یک یا گاهی چند بوتۀ آتش نیز درست می‌کنند. بوتۀ آتش به عزاداران کمک می‌کند تا گِل‌هایی که بر لباس و گاه سر و صورت خود آغشته‌‌اند سریع‌تر خشک شود.
بنمایۀ فکری آیین خه‌رَّه‌گیری یا گل‌مالی
یکی از رسم‌های دیرینه در هنگام عزاداری از روزگاران گذشته خاک‌آلودن یا گل‌آلودن بوده است. در واقع مردم اصیل، شریف و عزیز لرستان با اجرای آیین خه‌رَّه‌گیری یا گل‌مالی ارادت خود و، غم و اندوه جان‌گدازی که به خاطر وقوع واقعۀ عاشورا بر امام حسین (ع) و یاران باوفای ایشان بر قلب‌های مهربان‌شان وارد شده است، را اثبات می‌کنند. به علاوه در روز عاشورا و همچنین روز پس از آن بازماندگان واقعۀ عاشورا به خاک و گِل آغشته بوده‌اند و در حزن و غم ازدست‌دادن عزیزان خود عزادار و محزون بوده‌اند. این مراسم نمایان‌گر همدلی مردم غیور لرستان با بازماندگان واقعۀ عاشورا است. ما همه حسینی هستیم.
قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم مراسم قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان است. شهر زنجان پایتخت عزاداری حسینی شمرده می‌شود. هر ساله تعداد بسیار زیادی از دوست‌داران اهل بیت در روزهای محرم به شهر زنجان سفر می‌کنند و در عزاداری پرشور مردم زنجان شرکت می‌کنند. لازم به ذکر است که هر ساله در ماه محرم از روز اول تا سیزدهم عزاداری دسته جمعی و پرشور در شهر زنجان در جریان است.
چگونگی مراسم قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان
جالب است بدانید مسجد اعظم زنجان دومین قربان‌گاه بزرگ جهان اسلام شناخته می‌شود. هرساله در روز عاشورا در این مسجد بیش از هزاران گوسفند و حتی چند رأس گاو و چند گوساله و چندین و چند شتر قربانی می‌شوند. اما پس از قربانی مراسم عزاداری با نظمی بی‌مثال برگزار می‌گردد. به گونه‌ای که عزاداران در صف‌هایی منظم به سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌پردازند و همزمان مداحان اهل بیت با مداحی واقعۀ عاشورا را روایت می‌کنند.
پ.ن: اتحاد، وحدت و هم‌بستگی مردم زنجان در برگزاری مراسم قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان بی‌رقیب، بی‌نظیر و وصف‌ناپذیر است. در این شهر عزیز همچون سایر شهرهای ایران زمین شور حسینی عامل وحدت و انسجام ملی است.
بنمایۀ فکری مراسم قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان
اهالی زنجان با اجرای مراسم قربانی‌کردن در مسجد اعظم زنجان حکایت حضرت ابراهیم و اسماعیل را یادآور می‌شوند. همچنین مردم اصیل زنجان به یاد حصرت ابوالفضل العباس (ع) که دو دست خود را در واقعۀ عاشورا از دست دادند، در روزی که در تقویم محرم زنجان به نام ایشان نام‌گذاری شده است یعنی روز یوم الابوالفضل و یوم‌العباس این مراسم را برگزار می‌کنند. هر ساله بسیاری از دوست‌داران اهل بیت برای شرکت در مراسم عزاداری مخصوص زنجان به این شهر سفر می‌کنند. نه تنها ایرانیان که گردشگران خارجی نیز مشتاق شرکت در این آیین اصیل هستند.
پ.ن: برخی از گوسفندان و یا سایر دام‌ها که به منظور قربانی‌شدن به قربان‌گاه آورده می‌شوند ذبح می‌شوند و برخی دیگر به مسجد اعظم زنجان اهدا می‌گردند. همچنین گوشت قربانی‌ها بین مردم توزیع می‌شود.
سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم، مراسم سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر است. جالب است بدانید این آیین کهن و دیرینه به ثبت ملی رسیده است. در شهر بوشهر درست مثل سایر شهرهای ایران زمین در روزهای محرم (به خصوص در دهۀ اول محرم و روزهای عاشورا و تاسوعا) مردم شهر در میادین مهم و بزرگ شهر بوشهر جمع می‌شوند و به صورت دسته جمعی به عزاداری می‌پردازند. رسم دیرینۀ سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر به علت پیوستگی و انسجام وصف‌ناپذیری که بین مردم ایجاد می‌کند از شکوهی بی‌رقیب و غیر قابل وصف برخوردار است.
چگونگی برگزاری رسم دیرینۀ سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر
به منظور برگزاریی آیین کهن سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر مردم شهر در مساجد یا در میادین شهر جمع می‌شوند. سپس دوایری متحدالمرکز تشکیل می‌دهند. به گونه‌ای که یک دست را در پشت فردی که سمت چپ هر فرد قرار دارد حلق می‌کنند و با دست راست خود به سینه‌زنی می‌پردازند. همچنین در حین سینه‌زنی در حالی که آوای دلنشین و معنوی مداحی فضا را آکنده است آرام و هماهنگ حرکت می‌کنند. به علاوه اینکه هم‌نوا با این فضای معنوی سنج و دمام نیز کوبیده می‌شوند. در واقع این مراسم از یک موسیقی دلنشین و محزون برخوردار است. یک موسیقی که تمام افراد حاضر در مراسم هماهنگ و هم‌نوا با هم می‌نوازند و در ضمن همراه با ریتم آن حرکاتی هماهنگ و مناسب نیز دارند. شاید یکی از آرامبخش‌ترین انواع عزاداری رسم دیرینۀ سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر باشد.
بنمایۀ فکری رسم کهن و اصیل سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر
رسم ارزشمند و اصیل سنج و دمام و سینه‌زنی در شهر بوشهر ریشه‌ای عمیق و ژرف در فرهنگ ایران زمین و همچنین فرهنگ عرب دارد. شاید این رسم اصیل حاصل تلفیق رسوم عزاداری ایرانی و عربی با هم به شمار رود. اما آنچه بیش از هر چیز دیگر توجه را به خود جلب می‌کند و اشتیاق حضور در این جمع را برمی‌انگیزد هم‌بستگی، هماهنگی، هم‌نوایی و اتحادی است که در این مراسم در میان جمع دیده می‌شود.
آیین شام غریبان در مشهد
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم آیین شام غریبان در مشهد مقدس است. مرکز اصلی عزاداری روزهای محرم در شهر مشهد حرم مطهر امام رضا (ع) است اما در گوشه گوشۀ شهر مشهد در تمام مساجد و حسینیه‌های شهر و حتی در تعداد بسیاری از خانه‌ها مراسم عزاداری محرم برگزار می‌شود. آیین شام غریبان در مشهد در شب عاشورا برگزار می‌گردد.
چگونگی برگزاری آیین شام غریبان در مشهد
شاید بتوان گفت محل اصلی برگزاری آیین شام غریبان در مشهد حرم مطهر آقا امام رضا (ع) است. به نحوی که در شب عاشورا خادمین حرم مطهر در صحن مسجد گوهرشاد جمع می‌شوند در حالی که هر یک در دست یک شمع روشن دارند. سپس هم‌نوا با موسیقی حزین مداحی به عزاداری و سینه‌زنی می‌پردازند. صحن گوهرشاد در شب شام غریبان به خادمین حرم و عزاداری اختصاص دارد.
مسجد گوهرشاد ، بنایی تاریخی در قلب شهر مشهد
اما آیین شام غریبان در مشهد فقط به خادمین حرم مطهر اختصاص ندارد. عدۀ کثیری از مردم مشهد یا حتی افرادی که به قصد حضور در این مراسم در این روزها به مشهد مقدس سفر می‌کنند نیز در صحن‌های دیگر حرم مطهر حاضر می‌شوند. حرم مطهر امام رضا (ع) در چنین روزهایی حضور حداکثری مهمانان خود را تجربه می‌کند. چه مجاوران مشهدی، چه زائران ایرانی و حتی زائران خارجی در این روزها در حرم خواهند بود. شاید بتوان گفت یکی از باشکوه‌ترین مراسم عزاداری روزهای محرم آیین شام غریبان در مشهد مقدس است.
حرم مطهر امام رضا (ع) جاذبۀ ویژۀ گردشگری مشهد
البته آیین شام غریبان در مشهد فقط در حرم مطهر رضوی برگزار نمی‌شود بلکه همان طور که ذکر شد در تمام مساجد، حسینیه‌ها و حتی در تمام خیابان‌های شهر خیمه‌ها برپا هستند و مردم به عزاداری می‌پردازند. همچنین در هر خیمه محل ویژه‌ای به منظور روشن‌کردن شمع اختصاص یافته است. به این ترتیب در شب عاشورا تمام مردم شهر مشهد و مهمانان عزیزشان به روشن‌کردن شمع می‌پردازند.
مردم مشهد در شب تاسوعا، با به یادآوردن تنهایی و غربت کودکان بازمانده در واقعۀ عاشورا با آن‌ها همدلی و هم‌دردی می‌کنند. همچنین به این ترتیب ارادت و عشق خود به ائمۀ اطهار را اثبات می‌کنند.
آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم، آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی است. همچنین آیین بیل‌زنی یکی دیگر سنت‌های اصیل و قدیمی است که به عنوان میراث معنوی ایران زمین به ثبت ملی رسیده است. هر ساله آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی باشکوهی هرچه تمام‌تر برگزار می‌گردد. البته دو شهر بیرجند و خوسف مرکز اصلی برگزاری این رسم دیرینه شناخته شده‌اند.
چگونگی برگزاری آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی
این رسم کهن و دیرینه نیز از اصل اتحاد و هم‌بستگی مردم شهر حکایت دارد. به نحوی که به منظور برگزاری آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی تمام مردم شهر در محل عزاداری جمع می‌شوند. سپس بیل‌ها را بالا می‌برند و همراه با ذکر حیدر علی به طور همزمان و هماهنگ با هم بیل‌ها را در هوا تکان می‌دهند. این مراسم به صورت نمادین برگزار می‌شود و تشییع پیکر اصحاب عاشورا را یادآور می‌شود.
بنمایۀ فکری آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی
آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی یادگاری است که از طایفۀ بنی اسد به جا مانده است. بر اساس آنچه در روایات ذکر شده است سه روز بعد از واقعۀ عاشورا طایفۀ بنی اسد به کربلا می‌رسند و با پیکر اصحاب عاشورا مواجه می‌گردند. سپس طایفۀ بنی اسد تصمیم به تشییع پیکر اصحاب عاشورا می‌گیرند و با بیل‌ها زمین را کنده و پیکرهای پاک شهدا را تشییع می‌کنند. آیین بیل‌زنی در استان خراسان جنوبی نیز به شیوه‌ای نمادین از مواجهۀ طایفۀ بنی اسد و تشییع پیکر شهدای کربلا حکایت دارد.
آیین تعزیه‌خوانی در استان اصفهان
یکی دیگر از آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم، آیین تعزیه‌خوانی در استان اصفهان است. این آیین ویژه و باشکوه به عنوان میراث معنوی ایران زمین به ثبت رسیده است. شاید در خیلی از شهرهای ایران زمین تعزیه‌خوانی برگزار شود اما در استان اصفهان این آیین ارزنده به یکی از سنت‌ها و مراسم ویژۀ ماه محرم و عزاداری حسینی بدل شده است.
چگونگی برگزاری آیین تعزیه‌خوانی در استان اصفهان
تعزیه‌خوانی قالبی از نمایش است که به واسطۀ آن وقایع عاشورا نمایش داده می‌شود. تعزیه‌های عاشورایی در استان اصفهان اغلب در ردیف‌های آوازهای ماهور، چهارگاه و شور بغداد اجرا می‌گردند. هرساله جمع کثیری از ایرانیان و همچنین گردشگران خارجی به منظور حضور در مراسم تعزیه‌خوانی ویژۀ ماه محرم به اصفهان سفر می‌کنند.
پ.ن: هر ساله در روزهای ماه محرم در تمام شهرها و روستاهای استان اصفهان آیین تعزیه‌خوانی برگزار می‌شود.
سخن آخر
عاشورا
آیین‌ها و مراسم ویژۀ روزهای محرم برای قرن‌ها و قرن‌ها در ایران زمین برگزار شده‌اند. در پس هر آیینی حکایتی نهفته است. در واقع می‌توان گفت آیین‌ها معنا و مفهوم زندگی هستند. همچنین می‌توان اضافه کرد که آیین‌ها به زندگی معنا می‌بخشند. به علاوه برگزاری آیین‌ها باعث زنده‌ماندن حکایت‌ها و واقعه‌ها و انتقال آن به نسل‌های بعد می‌شوند. به عنوان مثال اگر آیین بیل‌زنی خراسانی‌ها پاس داشته نمی‌شد و نسل به نسل نمی‌گشت و به نسل ما نمی‌رسید شاید هرگز از آنچه سه روز بعد از عاشورا گذشته بود باخبر نمی‌شدیم. همین طور سایر مراسم خاص روزهای محرم که هر یک بخشی از آنچه رخ داده است را بیان می‌کنند و بخشی از واقعۀ عاشورا را متذکر می‌گردند.
با سفر به شهرهای مختلف ایران زمین و حضور در مراسم گوناگون که در اقصا نقاط این کشور پهناور برگزار می‌شود از بخش‌های مختلف واقعۀ عاشورا پرده برداشته خواهد شد. همچنین یک رنگی و اتحادی که به منظور عزاداری حسینی در میان مردم ایجاد می‌شود نیز یکی دیگر از ارزش‌هایی است که با پاس‌داشت آیین‌های مخصوص عاشورا ترویج پیدا می‌کند. با سفر به شهرهای مختلف ایران زمین عزاداری ماه محرم را به شیوه‌ای متفاوت تجربه کنید.
