عمر مفید هواپیما به چه فاکتورهایی وابسته است؟

همانطور که تمام وسیله ها و موجودات دارای یک عمر مفید هستند، هواپیما ها نیز از این قاعده مستثنا نبوده و برای آن ها هم یک عمر مفید در نظر گرفته می شود.

همانطور که می دانید در حالی که هواپیماهای کلاسیک پس از گذشت ده ها سال همچنان به فعالیت خودشان ادامه می دهند برخی از هواپیماهای جدید پس از چند سال فعالیت تبدیل به اسکیت بورد یا اسقاط می شود و به قبرستان هواپیماها می روند. بنابر گفته های متخصصان صنعت هواپیمایی طول عمر مفید هواپیما به عوامل مختلفی بستگی دارد چرا که همانند تمامی وسایل نقلیه سنگین هواپیما هم با طول عمر بی نهایت ساخته نمی شود.

عمر مفیدی که سازندگان هواپیما برای هر نوع محصول خود عنوان می کنند معمولآ محافظه کارانه در نظر گرفته می شود و اکثر اوقات ٬ حداکثر عمر مفید و سیکل های پرواز پس از کسب تجربه و ارزیابی هواپیما طی سالهای خدمت آن افزایش پیدا می کند.

عوامل تاثیرگذار بر طول عمر مفید هواپیماها

چرخه فشار در هواپیما

اولین فاکتور موثر بر عمر مفید هواپیما، چرخه فشار نام دارد. این فاکتور مهمترین عامل در مشخص کردن طول عمر یک هواپیما به حساب می آید. در اصل باید بدانید که سن هواپیما به هیچ عنوان به تعداد پرواز هایی که انجام داده، بستگی ندارد. چرخه فشار از مهمترین عوامل تعیین سن و سال هواپیما است که بر اساس:

• برخاست
• پرواز
• و فرود

محاسبه میزان فشاری که بر هواپیما وارد می شود بدون اینکه مدت زمان پرواز در نظر گرفته شود نیز صورت می گیرد.

در طول چرخه فشار هواپیما تمامی بخش های که شامل اتصال دهنده ها و پرچ ها می شود نیز تحت تاثیر قرار می گیرند و در طول زمان به دلیل فشاری که بر آن ها می آید ضریب تحمل پذیری پایینی دارند و ترک هایی در اطراف اتصالات بدنه هواپیما په داخل قطعات و چه بر روی بدنه پدید می آید. حجم این ترک ‌ها یکی از بهترین فاکتورهای برای تشخیص طول عمر یک هواپیما محسوب می شود. البته ناگفته نماند که طول مفید یک هواپیما به شرکت سازنده ی آن هم مربوط می شود. تعداد برخاست و فرودهای هواپیما تاثیر بسزایی بر روی طول عمر مفید هواپیما دارد.

شرکت تولید کننده و سازنده هواپیما

اما بعد از چرخه فشار مهمترین فاکتور، شرکت تولید کننده هواپیما است که بر عمر هواپیما تاثیر فراوانی دارد و بر همین اساس شرکت ها توانایی این را دارند که تعداد چرخه یک هواپیما را به ایرلاین های مختلف اطلاع دهند. بر همین اساس نیز می توانند مشخص کنند که یک هواپیما امن خواهد بود یا خیر. زمانی که شرکت تولید کننده یک هواپیما آن را به ایرلاین طرف قرارداد خود تحویل می دهد، یک دفترچه راهنما نیز با آن به ایرلاین تحویل خواهد داد. در این دفترچه، دستورالعمل هایی که کمک می کنند تا خطر فاجعه آمیزی به وجود نیاید ذکر شده است.

بدنه هواپیما و فرسودگی آن

فاکتور مهم بعد برای تعیین کردن عمر مفید هواپیما، بدنه آن است. فرسوده شدن آهن بدنه نقش مهمی در تعیین کردن عمر هواپیما دارد. به همین دلیل اگر در مدت زمانی کمتر و کوتاه تر از مدت زمان تعیین شده، بدنه هواپیما آسیب دیده یا زنگ بزند، ایرلاین مورد نظر موظف است کار تعویض بدنه را انجام دهد.

مسیر حرکت و پرواز هواپیما

اما با تمام این ها یکی دیگر از مشخصه های اصلی برای تعیین طول عمر مفید هواپیما ، مسیر حرکت آن است. برخی از هواپیما ها مسیر های پر چالشی دارند و سختی های فراوانی را طی پرواز تحمل می کنند. به همین دلیل طول عمر آنها تقریباً ۸ سال در نظر گرفته خواهد شد که البته به ۸ سال هم نمی رسند.

اما برخی از هواپیما های مشابه، دو برابر این میزان عمر می کنند و بدون هیچ مشکلی همچنان به پرواز خود ادامه می دهند. در اصل هرچه میزان سختی ها در مسیر پرواز هواپیما و پرواز آن بیشتر باشد، یعنی عمر مفید این هواپیما کمتر خواهد شد. برای مثال هواپیمای حرفه‌ ای بوئینگ ۷۴۷ با اینکه عمر تقریبی برابر با ۲۵ تا ۳۰ سال دارد، اما گاها دیده شده که بعد از این مدت زمان نیز همچنان در خطوط هوایی مورد استفاده قرار می گیرد.

عمر مفید هواپیما ها در ایران

بدون شک برایتان جالب خواهد بود که بدانید تقریباً متوسط سنی که برای هواپیما ها در ایران در نظر گرفته می شود ۱۷ سال بیشتر از استاندارد های جهان است. متاسفانه ناوگان حمل و نقل ما در خطوط هوایی ایران اصلاً جوان نیست. استانداردهای جهانی به طور متوسط سن یک هواپیما را ۶ سال تخمین می زنند اما در ایران این عدد ۲۳ سال است. البته ناگفته نماند که شما برای سفر کردن  قبل از تعیین مقصد، هتل و رزرو تمام امکانات و تجهیزات در مقصد، باید ایرلاین خوبی را انتخاب کنید. خبر خوب اینکه ما در ایران ایرلاین ‌های خوشنام و موفقی داریم که سلامت مسافران را به هر چیزی ترجیح می دهند.

با تمام این تفاسیر ایمنی پرواز همیشه تنها نگرانی مورد نظر نیست، در بیشتر مواقع طول عمر هواپیما بنابر دلایل اقتصادی کوتاهتر اعلام می شود با این هدف که در هزینه های بالای مربوط به تعمیرات هواپیما تاثیر چشمگیری داشته باشد. از همین رو ایرلاین ها هواپیماهای قدیمی را زمین گیر یا بازنشسته می کنند و به جای آن یک هواپیمای جدیدتر می خرند به جای اینکه بخواهند متحمل هزینه های گزاف تعمیر هواپیماهای قدیمی بشوند.

علت دیگر اینکه ایرلاین های طول عمر هواپیماها را کم اعلام می کنند، در خواست مشتریان است. در بیشتر مواقع مسافران درخواست هایی مبنی بر نوسازی ناوگان های هوایی و یا عدم استفاده از آن هواپیماهای قدیمی را برای پرواز می دهند؛ به همین دلیل شرکت های هوایی به منظور حفظ مشتریان خود اقدام به خرید هواپیماهای جدید می کنند.

روش هایی برای تعیین خستگی بدنه هواپیما

برای تشخیص دادن خستگی بدنه هواپیما روش های متداولی را در نظر گرفته اند تا تست های مرحله به مرحله با امواج فراصورت صورت گرفته است که در آن ها با القای امواج صوتی بالاتر از محدوده ی شنوایی انسان ها و ارتعاشات حاصل از آن می توان به عیب هایی که در داخل عناصر سازنده مواد پی برد. با استفاده از پرتوهای فراصوت متعدد در فاصل های زمانی غیر متناوب می توان به مشکلات مختلفی که در داخل نقاط و اعماق مختلف بدنه هواپیما وجود دارد نیز پی برد.

هزینه عملیات ارزیابی غیر مخرب چقدر است؟

به طور معمول هزینه ای که برای بررسی رباتیک هواپیماها به صورت مرحله به مرحله صرف می شود هزینه ای بالغ بر یک میلیارد تومان دارد که این بازرسی ها عموما قبل از پرواز بر روی بال ها و بدنه کامپوزیت هواپیماهای تجاری بزرگ و همچنین نظامی انجام می شود. بیشتر شرکت های تولیدی هواپیما و همچنین شرکت های ارائه دهنده خدمات پرواز از جمله بوئینگ، ایرباس و … با این سیستم های تست غیرمخرب در مقیاس های بزرگتر نیز اقدام به تشخیص کیفیت محصولاتشان می کنند.