در فاصله 5 کیلومتری مرکز استان وان سازه ای تاریخی و کهن به نام قلعه وان (castle of van) وجود دارد که بر فراز کوه ها واقع شده است. قدمت این بنای کهن به قرن هفتم تا نهم پیش از میلاد مسیح می رسد و در عصر آهن توسط اورارتوها ساخته شد.
البته در زلزله ای که در سال 2011 آمد بیشتر مکان های تاریخی این منطقه از بین رفته اند ولی هنوز هم می شود آثار و قدمت گذشته را در آن مشاهده کرد.
قلعه یا دژ وان در کنار دریاچه وان بر روی یک صخره ساخته شده است. جالب است بدانید قلعه وان در سالهای اخیر در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و امروزه مورد استقبال گردشگران علاقهمند با تاریخ و فرهنگ ملتها، قرار میگیرد.
اورارتو که به عنوان پادشاهی وان شناخته می شود، یک ملت باستانی بود که بخشی از دوران مدرن ترکیه، ارمنستان و ایران را در بر می گرفت. دریاچه وان نقطه عطف مهمی برای تمدن بوده است؛ این حوضه که هم اکنون از جاهای دیدنی وان است، زمانی پایتخت بود و بعد از آن به عنوان Tushpa شناخته شد.
در زمان مادها، هخامنشیان، ساسانی ها و سلجوقیان که این منطقه جزء ایران محسوب می شد، این اقوام نیز از قلعه وان که آن را بین قرن هفتم تا نهم پیش از میلاد ساختند، جهت حفاظت و دیده بانی استفاده کردند و آن را مشرف بر توشپا بنا نهادند. ساختمان باستانی این دژ توسط غواصان در طی حفاری که توسط دانشگاه وان یوزونکی ییل انجام گرفت، کشف شد. از کشف این قلعه که قدمت آن 3000 سال تخمین زده شده به عنوان یک معجزه یاد شده می شود.
مشخصات قلعه وان
بخش بالایی و قسمت پایینی دیواره قلعه وان از مصالحی با جنس های مختلف ساخته شده است؛ در ساخت بخش پایینی دیواره از سنگ بازالت و در ساخت بخش بالایی آن از آجر استفاده شده است.
کتیبه خشایار شاه به ارتفاع 20 متر در این قلعه قرار دارد؛ این کتیبه متعلق به دوران هخامنشیان است.
با وجود اینکه این سازه سال ها زیر آب بوده، ارتفاع دیوارهای باقی مانده آن بین 10 تا 13 فوت است.
قسمت پایین دیوارههای قلعه وان از سنگ بازالت درجه یک ساخته شده است که تا امروز نیز استحکام خود را حفظ کرده و آجرهای خشتی نیز از عمده مصالح دیگر قسمتهای قلعه به شمار میرود.
