جزیره ی هرمز از جذاب ترین جزایر خلیج فارس بوده که پس از کیش و قشم بیشترین سفر را در میان جزایر خلیج فارس دارد. خاک این جزیره دارای تنوع رنگی بسیار بالایی بوده به گونه ای که فرش خاکی هرمز را معروف کرده است.
خاک جزیره هرمز بیش از ۱۰۰ طیف رنگی دارد که در اثر وجود مواد معنی شکل گرفتهاند و رنگهای گرم و سرد را شامل میشوند. این خاکها همان ماده نقاشی به کار رفته در تابلوها، شیشهها و فرش خاکی هرمز هستند. خاکهای هرمز در زیر نور آفتاب تلالو دو چندان پیدا میکنند و انسان را به تحسین وامیدارند. این خاکها بهدلیل وجود عناصری همچون اکسید آهن و اکسید فلزات مختلف، طیف وسیعی از رنگها را شامل میشود.
سایت ساحل فرش خاکی هرمز در بخش غربی جزیره واقع شده است. خاک هرمز به رنگهای مختلفی است و هر رنگ، طیفهای گوناگونی از روشن تا تیره را شامل میشود. همین ویژگی سبب شکلگیری ایده فرش خاکی هرمز شد. این رنگها در کنار هم و با طراحی نقوش فرش مانند، جلوه دو چندان پیدا میکنند.
استفاده از نمادهای اصیل و بومی جزیره هرمز، کشور ایران و دغدههای انسانی و بشر دوستانه، شاخصههایی هستند که فرش خاکی را ارزشمندتر کردهاند. فرش خاکی هرمز این مفاهیم را در ابعاد بزرگ به نمایش گذاشت و زمینه را برای بیان آنها فراهم کرد.
از سال ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۶ طی هفت دوره، فرش خاکی توسط جمعی از هنرمندان در یکی از سواحل جزیره هرمز اجرا شد. در این رویداد هنرمندان بومی با خاکهای رنگی موجود در جزیره، طرح فرش خاکی را بر ساحل گستراندند.
فرش خاکی هرمز در واقع یک نماد از تاریخ و تمدن ۱۰۰۰ ساله جزیره بینظیر هرمز بود. در طراحی فرش خاکی هرمز از نقوش مختلف گیاهان، حیوانات و هندسی استفاده میکردند. این فرش خاکی طی دورههای مختلف اجرای خود، تاریخ هرمز را حکایت کرد و آنها را با استفاده از نمادها، به شکلی هنرمندانه به رخ کشید.
در طراحی فرش خاکی هرمز از اسطورههای هرمزگان و اشعار عمر خیام، الگوبرداری میکردند. در میان نقوش این فرش تصویری از لاکپشت پوزه عقابی، جبیر، نقوش پوشاک زنان هرمز، تصاویری از قلعه پرتغالیها و نماد موسیقی بومی و سازهای محلی خودنمایی میکردند.
در اجرای این هنر زمینی بیش از ۵۰ هنرمند ساکن منطقه همکاری داشتند. این فرش بزرگترین نمونه از نوع خود در جهان بود و توانست به یکی از جاذبههای توریستی جزیره هرمز تبدیل شود.
ابعاد فرش خاکی هرمز طی سالهای مختلف بین ۱۲۰۰ تا ۱۵۰۰ مترمربع بود. گروه هنری «نوهرمز»، به هدایت احمد کارگردان، طراح و بنیانگذار فرش خاکی هرمز است و آن را از سال ۸۷ تا ۹۳ طی ۶ دوره اجرا کرد. آخرین طرح فرش خاکی در سال ۱۳۹۶ توسط تیمی به هدایت مهدی درویشی، روی ساحل نقش بست.
طی سالهای مختلف اجرای فرش خاکی، نامهای مختلفی برای آنها در نظر گرفتند. نام آنها بهترتیب «افسانه هرمز»، «قصه غصه داوود» (نمادی از کشتار کودکان و مردم بیدفاع غزه)، «راز خاک»، «لبخند ملمداس» (اسطورهای است که مردمان جنوب اعتقاد دارند بهشکل زنی زيبارو در شبهای مهتابی روی آب میآيد)، «داماهی» (نام ماهی عظیمالجثهای که در هنگامه گرفتاریها به یاری مردمان بومی جنوب میشتافته است) و «کلک پرو» (در گذشته صیادان از این مکان برای صیادی به دریا میرفتند) است.
تاریخچه فرش خاکی هرمز
ایده اولیه برای طراحی و اجرای فرش خاکی هرمز از سال ۱۳۸۳ زده شد. درست زمانی که هنرمندی از منظره شرقی جزیره نقاشی میکشید. رنگهای تند و پررنگ به کار رفته در طبیعت هرمز، ایده اجرای نقشی روی زمین شد. طرحی که از همین خاکهای رنگارنگ جان بگیرد.
ایده استفاده از خاکهای رنگی هرمز برای طراحی، ابتدا بهصورت محدود و روی بوم نقاشی اجرا شد. طرحهای نقاشی به کمک ماده چسبناک تثبیتکننده، روی بوم باقی میماندند. فکر اینکه این خاکها در نقاشی محبوس میشوند ایده انجام طرحی را کلید زد که طی آن خاکها دوباره به طبیعت بازگردند و طرح به بوم نقاشی محدود نباشد.
نقاشی با خاکهای رنگی روی زمین، ابتدا در شهرهای مختلف همچون تهران، در ابعاد کوچک و توسط جمعی از هنرمندان اجرا شد. پس از آن طرح فرش خاکی در ابعاد بزرگ و در خاستگاه این خاکها کلید خورد.
پس از طی مراحل اولیه کار، همچون بررسی دقیق محل اجرای طرح در سواحل هرمز و الگو سازی دیجیتال طرح، اولین اجرای زمینی فرش خاکی هرمز در سال ۱۳۸۶ و در ابعاد ۱۲۰۰ مترمربع اجرا شد؛ اما از سال ۱۳۹۷ تاکنون اجرای این طرح بهدلایل مختلف متوقف شده است.
بهترین زمان بازدید از فرش خاکی هرمز
فرش خاکی هرمز چند سالی است که گسترده نمیشود. بهطور کلی نیمه دوم سال بهترین زمان سفر به جزیره هرمز است. در پاییز و زمستان هوای جزیره هرمز مطبوع است. در بهار و بهویژه تابستان هوا در جزیره هرمز و جنوب کشور گرم شرجی میشود.
نریختن زباله در محیط، احترام به قوانین و سنتهای بومیان، به یادگار نبردن خاک جزیره و برهم نریختن آرامش حیوانات منطقه مواردی است که توجه به آنها ضروری است.
