تبریز بهدلیل برخورداری از موقعیت خاص جغرافیایی و سیاسی در دوره قاجار، میزبان خانهها و بناهای تاریخی متعددی است که خانه تاریخی حیدرزاده یکی از آنها است. حیدرزاده یکی از تجار بنام تبریز بوده است. همچنین وی از چهرههای برجسته انقلاب مشروطه در آذربایجان و قیام شیخ محمد خیابانی محسوب میشود.
خانه حیدرزاده تبریز در سمت جنوبی شهرداری، در محله مقصودیه از محله های قدیمی تبریز که خانه های تاریخی و زیبای بسیاری دارد؛ قرار گرفته است. نکته جالب توجه در مورد تاریخ دقیق ساخت خانه حیدر زاده تبریز این است که اطلاعات و اسنادی در دست نیست اما کارشناسان میراث فرهنگی بر اساس مطالعات که انجام داده اند بر این باور هستند که قدمت خانه به ۱۳۰ سال میرسد.
تاریخچه خانه حیدر زاده تبریز
خانه حیدر زاده در نقشه دارالسلطنه تبریز (۱۲۹۷ ه.ق) به نام خانه حاج قلی خان سرتیپ آورده شده است. غیر از عکس های هوایی سال ۱۳۳۵ و ۱۳۴۵ ، اطلاعات دقیق در نقشه های تهیه شده سال ۱۳۷۳ می باشد. بد نیست بدانید که خانه حیدرزاده به دلیل دارا بودن ارزش تاریخی و معماری بسیار قابل توجه در سال ۱۳۷۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. خانه حیدرزاده در دو طبقه بنا گردیده است. شایان ذکر است که در سال ۱۳۸۰ از سوی طرح پردیسان سازمان میراث فرهنگی کشور تملک و تحت عملیات مرمت و احیاء قرار گرفت.
معماری خانه حیدر زاده تبریز
در بدو ورود به محوطه خانه تاریخی حیدر زاده تبریز، معماری خاص و زیبایی ایوان و پنجره های رنگارنگ چشم هر بیننده ای را به سوی خود جلب می کند و ناخواسته بیننده را به تحسین این زیبایی وادار می کند. تمامی پنجره ها چوبی و کندهکاری شده هستند و در قسمت بالایی، شیشه های رنگی که به خانه حیدر زاده تبریز شادابی و سرزندگی می بخشد و خانه های شلوغ دوران گذشته را در ذهن بیننده تداعی می کند.
ستون های برافراشته در محوطه بیرونی و داخلی خانه حیدر زاده تبریز که ریشه در دل خاک کهن شهر دارد خانه حیدرزاده را در طول سالیان دراز در برابر حوادث روزگار و بالایای طبیعی پا برجا نگه داشته است. یکی از ویژگی های منحصر به فرد خانه حیدر زاده تبریز همان ارسی های مشبک و رنگین می باشد.
جالب است بدانید که مرمت ارسی ها به تنهایی دو سال زمان برده است. حوض لاجوردی و نیلگون حیاط این خانه که با کبودی آسمان تبریز در هم آمیخته، احساس آرامش خیال را برای گردشگران و ماهیان داخل آب به ارمغان آورده است. بخش زیرزمین خانه تاریخی حیدر زاده تبریز حوض خانه ای زیبا که با طاق های چهار بخشی کم نظیر بندکشی برجسته و آجرهای رنگ شده منظم که روشنایی خود را از پنجره های رو به حیاط می گیرد. این بخش از بنا سرمایی دلنشین دارد و برای خنکی در تابستان گرم و حفاظت از مواد غذایی و خوراکی ها مورد استفاده قرار می گرفته است.
نکته جالب توجه اینکه در فصل گرم فضا های مختلف خانه حیدر زاده از طریق یک سرسرای مرکزی با ستون های گچ بری، پلکان عریض و با شکوه و نورگیر سقفی به یکدیگر ارتباط می یابد. حالا نوبت به اتاق شاه نشین، که اصلی ترین و زیباترین فضای خانه حیدرزاده است؛ می رسد. پنجره های کشویی که به سمت بالا کشیده می شوند با شیشه های رنگین، در طول روز انعکاس نور را با رنگ چشم نواز وارد فضای داخلی اتاق می نمایند و جلوه چشمگیر و بسیار زیبایی به اتاق شاه نشین می بخشند.
خانه حیدر زاده در سال ۱۳۸۰ بازسازی شد و هماکنون به عنوان مرکز اطلاعرسانی گردشگری استان آذربایجان شرقی و تبریز استفاده میشود. خانههای تاریخی زیادی از جمله خانه سلماسی، خانه بهنام، خانه گنجهای زاده و خانه قدکی در اطراف خانه حیدر زاده قرار دارند.
