جاذبه توریستی عمارت سلطان بیگم | خانه موزه بازار

خانه‌های قدیمی و معماری بومی بخشی از حافظه تاریخی یک شهر به شمار می‌روند که امروزه یادگارهای آن جزو میراث فرهنگی ما و حتی آیندگان سرزمینمان است.

عمارت سلطان بیگم تهران (خانه موزه بازار) خانه‌ای است با فضایی قدیمی که در حال حاضر به یکی از مهم‌ترین جاذبه های گردشگری تهران تبدیل شده است. این بنا که به خانه موزه بازار شناخته می‌شود، قدمت آن به اواخر دروه قاجار بر می‌گردد که با گذشت سال‌ها از زمان ساختش، هنوز هم زیبا دیده می‌شود. 

خانه فرهنگ بازار تهران یا موزه بازار که در عمارت سلطان بیگم قرار دارد، در واقع کتابخانه‌ی بازار تهران به شمار می‌رود که نزدیک به 6000 جلد کتاب با موضوعاتی همچون بازار و موزه را در میان خود جای داده است.

تاریخچه خانه سلطان بیگم

خانه یا عمارت سلطان بیگم، قدمتی حدود 150 تا 200 سال دارد و تاریخ ساخت آن به دوران قاجار باز می گردد. سرکار خانم سلطان بیگم شجاعی که از نزدیکان ناصرالدین شاه قاجار بوده است، در سال 1312 این بنا را به فرزند خود یعنی تقی شجاعی واگذار نمود که جناب آقای تقی شجاعی نیز این خانه را در سال 1326 به آقای نیر نما فروخته بودند و پس از آن نیز این خانه سال ها تحت اختیار خانواده ی نیرنما بوده است.

در سال هایی که خانه در اختیار خانواده ی نیرنما بوده است، ایشان تغییراتی در بنا به وجود آورده اند اما قسمت های اصلی که جزو ویژگی های اصلی بنا محسوب می شوند براساس ویژگی های تاریخی به جا مانده در آن ها، متعلق به همان دوران ساخت بنا می باشند. IFLA یعنی فدراسیون بین المللی انجمن ها و مؤسسات کتابداری، این کتابخانه را در فهرست 1001 کتابخانه ی موجود در جهان که باید پیش از مرگ از آن دیدن نمود، قرار داده است.

معماری خانه سلطان بیگم

خانه سلطان بیگم مساحتی حدود 700 متر مربع دارد و معماری آن به سبک قاجاری است. برای مثال اگر به جزییات این خانه دقت کنید متوجه خواهید شد که همه چیز در آن قرینه است. یکی از جذابیت‌های همه خانه‌های قدیمی ایرانی، معماری آن‌ها است. این بنای تاریخی پلانی U شکل دارد. ورودی آن درست در ضلع شرقی خانه قرار دارد. در سه ضلع دیگر نیز ساختمان‌هایی با نمای بی‌نظیر و خیره کننده قرار دارد. وسط این ساختمان‌ها، درست در مرکز خانه نیز محل قرارگیری حیاط خانه است. برای ورود به این عمارت، بعد از گشودن درب اصلی باید 13 پله را به سمت پایین طی کنید.

سطح حیاط خانه کمی پایین‌تر از سطح کوچه قرار دارد و ممکن از شبیه به یک گودال به نظر برسد. اما در نهایت با ورود به حیاط اصلی با حوضی مستطیل شکل در وسط حیاط مواجه خواهید شد. اطراف حوض پر از گلدان‌های شمعدانی است و جلوه آن را چندین برابر کرده است. همچنین در هر سه سمت حیاط نیز ساختمان‌هایی با پنجره‌های جوبی و نمای آجری قرار دارد.

تالار آيينه 

یکی از اصلی‌ترین، باشکوه‌ترین و قدیمی‌ترين بخش‌های خانه سلطان بیگم شجاعی، تالار آیینه است. تار آیینه همان تالاری است که خانواده نیرنما به خوبی از آن محافظت کرده‌اند. همانطور که می‌دانید این عمارت قدیمی در طول تاریخ به دست افراد مختلفی افتاد و در موارد متفاوتی مورد استفاده قرار گرفت. از همین رو ممکن است محیط داخل آن تغییرات ریز و درشت زیادی را تجربه کرده باشد. اما تنها نقطه‌ای از خانه که می‌توان نسبت به قدمت آن و سبک و سیاق خاصش مطمئن بود، همین تالار آیینه است. تزئینات باارزش و طراحی‌های تاریخی زیادی در این تالار وجود دارد که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کند.

در سرتاسر این سالن، آیینه‌كاری‌های زیبا و هنرمندانه‌ای به اشکال مقرنس و قطاربندی قابل روست است. روی دیوارهای این سالن حجم زیادی از نقاشی‌های غربی و گیاهی وجود دارد. نقاشی‌های غربی نقاشی‌هایی هستند که در دوره قاجاریه رواج پیدا کردند. طراحی آن‌ها عموما الهام گرفته از نقاشی‌های اروپایی بود. همچنین جالب است بدانید که این نقاشی‌ها روی آینه و گچ در این سالن حکاکی شده‌اند.

حوضخانه و بادگیرها

بادگیرها بخش دیگری از این عمارت را تشکیل می‌دهند که درست بالای تالار آیینه قرار دارند. تالار آینه در قسمت مرکزی ساختمان غربی قرار دارد و اتاق‌های بادگیر نیز دو طرف آن هستند. این اتاق‌ها در معماری‌های قدیم نقش سیستم سرمایشی را داشتند. در واقع راه خوبی برای گردش هوا در فضای اتاق‌ها بودند.

حوضخانه نیز شامل بخش پایینی تالار آیینه است. این قسمت از خانه هوای خنک و دلپذیری دارد و دلیل آن‌ها وجود بادگیرها در بالای آن است. همانطور که تالار آیینه قلب خانه سلطان بیگم شجاعی شناخته می‌شود، حوضخانه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است. زیرا این بخش نیز درست مانند تالار آیینه تغییرات زیادی نداشته است. بنابراین نمونه‌های بارزی از معماری قاجاری را در این قسمت خواهید دید.

نمایشگاه عکس  و کتابخانه خانه فرهنگ بازار تهران

اکنون بخشی از موزه بازار تهران به نمایشگاه عکس اختصاص پیدا کرده است. این نمایشگاه درست روبه‌روی ورودی عمارت قرار دارد. زمانی که از تالار آیینه بازدید به عمل آوردید، می‌توانید سری به نمایشگاه عکس این محیط فرهنگی و تاریخی بزنید. عکس‌های قدیمی زیادی از محله پامنار و سایر نقاط تهران در این نمایشگاه وجود دارد. کتابخانه خانه فرهنگ بازار نیز به عنوان یکی از بهترین کتابخانه‌های جهان فضا جذابی برای بازدید خواهد بود. چیزی حدود ۶۰۰۰ جلد کتاب با موضوعات مربوط به بازار و تاریخ در این کتابخانه وجود دارد. پیاده روی در این فضا به شما احساس سرخوشی و لذت می‌دهد. می‌توانید برای چند ساعت در زیبایی‌های پیش روی خود غرق شوید و گذر زمان را احساس نکنید.

منزل استیجاری خانواده استاد شهرام ناظری

یکی از نکات جالب درباره خانه سلطان بیگم شجاعی این است که خانواده استاد شهرام ناظری در بازه زمانی سال‌های ۱۳۴۶ تا ۱۳۴۸ به مدت دو سال مستاجر این خانه قدیمی و باشکوه بودند. یعنی درست زمانی که استاد ناظری در سنین ۱۸ تا ۲۰ سالگی بودند. همچنین خوب است بدانید که استاد شهرام ناظری یکی از بهترین سازهای خود را از آقای نیرنما صاحب خانه خود هدیه گرفته‌اند.

شرایط بازدید از خانه سلطان بیگم 

خانه سلطان بیگم شجاعی در میدان امام خمینی تهران قرار دارد. بافت این منطقه قدیمی است. اما تنها خانه‌ای که از گذر زمان و تغییرات همراه با آن جان سالم به‌در برده است، همین عمارت سلطان بیگم شجاعی است. شما هر زمان که مایل باشید بین روزهای‌ شنبه تا چهارشنبه می‌توانید به طور رایگان از فضای زیبای آن دیدن کنید. البته امکان بازدید از این جاذبه گردشگری در روزهای پنج‌شنبه هم بین ساعات ۹ تا ۱۳ امکان پذیر است. همچنین خوب است بدانید که دسترسی این خانه قدیمی نیز بسیار آسان است. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو به آن، متروی امام خمینی است. سپس با کمی پیاده‌روی می‌توانید خودتان را به خانه فرهنگ بازار در تهران برسانید.

آدرس: تهران- میدان امام خمینی-  ابتدای خیابان امیرکبیر- خیابان ناظم الاطباء جنوبی- کوچه دشتی- کوچه کمالی-  خانه موزه بازار