آران و بیدگل از جمله مناطق کویری کشور است که در آغازین روزهای بهار، بهترین آب و هوا را دارد و نسیم خنک بهاری، به هر جنبنده ای جان می‌دهد و روح‌ها را زنده می‌کند. این خطه در مرداد ماه سال ۷۵ با مصوبه‌ی هیأت وزیران در تقسیمات کشوری به‌عنوان شهرستان شناخته شد و دارای ۲ بخش مرکزی و کویرات و ۴ شهر آران و بیدگل، ابوزیدآباد، نوش آباد و سفیدشهر با ۶ هزار و ۵۱ کیلومتر مربع وسعت و نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. تاریخی کهن، میراث فرهنگی گران بهای آران و بیدگل که می‌تواند پذیرای گردشگران باشد.
بقاع متبرکه، مسجد، حسینیه، تکیه، آب‌انبار، حمام، قلعه، کاروانسرا و خانه‌های مسکونی تاریخی و جاذبه‌های طبیعی اعم از کویر مرنجاب، تپه‌های بلند، ریگزارها، گونه‌های گیاهی متنوع کویری و حیات وحش از جمله جاذبه‌های گردشگری آران و بیدگل است.
علاوه بر آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری پر شمار آران و بیدگل، آن چه شیرین ترین خاطره را در ذهن مسافران باقی می‌گذارد، مهمان‌نوازی و خونگرمی مردم کویری این خطه است. خطب شکن در این یادداشت به معرفی این شهرستان و برخی جاذبه‌های گردشگری آن است.
***
آران و بیدگل از قدیمی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشری است که قدمت آن به حدود ۹ هزار سال پیش می‌رسد. مردم اولیه‌ی ساکن این شهرستان در اطراف نخستین خاستگاه‌های مدنیت جهان، آبادی‌هایی به‌صورت قلعه پدید آوردند. از این رو این منطقه به عنوان «چهل‌حصاران» شهرت یافت.
کاشان قدیم
آران که اصل آن از «آرین» آمده به معنای جایگاه مقدس و بیدگل برگرفته از ویگل است. یکی از ویژگی‌های منحصر به فرد این منطقه، تنوع لهجه ای بسیار زیاد است. به گونه ای که ممکن است دو چند همسایه‌ی دیوار به دیوار به لهجه‌های مختلف صحبت کنند یا حتی در سخنان خود از اصطلاحات و الفاظی بهره ببرند که دیگران متوجه آن نشوند. آران و بیدگل زبانی خاص دارد که تیره ای از زبان پهلوی قدیم محسوب می‌شود.
دین مردم آران و بیدگل را قبل از اسلام آوردن، با توجه به وجود آتشکده‌ی نیاسر، زردشتی می‌دانند. این منطقه از نخستین مناطقی بود که پس از طلوع خورشید اسلام به نور آن روشن شد. از این رو بقاع متبرکه‌ی بسیاری در آن قرار دارد.
مسجد قاضی از جمله مکان‌های تاریخی شهرستان است که گفته می‌شود امام رضا(ع) در راه سفر خود به مرو، در آن جا اقامه‌ی نماز فرموده‌اند. کتیبه‌های دست‌نویس دیوارهای شبستان موسوم به بهاریه نشان می‌دهد در این مسجد حوزه علمیه دایر بوده است. مسجد ملاعلی نیز از دیگر بناهای دیدنی شهرستان است. همچنین آب انبارهای بسیاری که حاصل مهندسی قناهای قدیمی آران و بیدگل است در جای جای این شهرستان قرار دارد.
مسجد جامع قاضی آران و بیدگل
آب انبار
مجموعه تاریخی محله بازار، شامل مسجد قدیمی با قدمت دوره ایلخانی و شبستان فوقانی مربوط به دوره صفویه، حسینیه، بقعه مبارکه امامزادگان، آب‌انبار و میدان وسیعی برای مراسم تعزیه‌خوانی و عزاداری می‌شود.
بقعه و بارگاه عظیم و شکوهمند امامزاده محمد هلال بن علی(ع) با سردر و هشتی ورودی رفیع و زیبا و صحن‌های وسیع که بدنه داخلی آن‌ها با کاشی‌های معرق و کادربندی‌های زیبا تزئین شده و رواق‌های مزین به انواع رسمی‌بندی‌های سنتی همراه با گنبد و گلدسته با قدمت دوران قبل از صفویه و آینه‌کاری‌هایی که به نذر و دستور کریم‌خان‌زند صورت گرفته و گلزار شهدای مجاور آن این مرکز را به یکی از دیدنی‌ترین اماکن آران و بیدگل تبدیل کرده‌است.
حرم حضرت هلال بن علی(ع)
بقعه امامزاده‌هادی با گلدسته‌های رفیع کاشی‌کاری و ایوان و صحن و سرایی وسیع و دلربا و رواق‌هایی مزین به کاشی‌کاری و نگارگری‌های نفیس از آثار به‌جا مانده دوران صفویه است که در جوار آن گلزار شهدای بیدگل بر ارزش‌های فرهنگی آن افزوده است.
حرم امام زاده هادی بن سجاد(ع)
مسجد نقشینه موسوم به مسجد قاسم از بناهای سلجوقی در زمره بناهای شاخص فرهنگی مذهبی منطقه است که وجود سی پاره کلام‌الله مجید که در دوره زندیه مرقوم و هر‌کدام از سوی یک بانو وقف شده بیانگر این است که این مسجد یک مرکز فعال فرهنگی در آن دوران به شمار می‌رفت.
مسجد نقشینه آران و بیدگل
بقعه امامزاده قاسم در مبادی ورودی شهر نظرها را به خود جلب می‌کند. منابع دوره صفویه نوشته‌اند که شاه‌عباس صفوی در مسیر عزیمت به خراسان، در این منطقه به مشکلی برخورد که با توسل به این بزرگوار، حاجتش رفع شد. به همین سبب ساخت و ساز این بقعه را برعهده گرفت.
مقبره حاج سلیمان صباحی بیدگلی از شعرای نامدار دوران زندیه و از بانیان نهضت ادبی بازگشت، در مجاورت بقعه و بارگاه امامزاده حسین(ع) در ردیف مراکز دیدنی این شهرستان است. خانه‌های تاریخی افتخارالاسلام دربندی، بنی‌طبا، عبدالله خان و مسعودی و مساجد چهارسوق، باباحاجی، سرکوچه یخچال، میدان بزرگ، علی(ع)، حاج عبدالصمد، مدرسه و حسینیه‌های خانقاه، سلمقان، وشاد و حاجی امین، حمام‌های عنایتی، حاج محمد، یخچال، مخص‌آباد و عصارخانه شهید عصاری، بقاع متبرکه فیض‌آباد، امامزاده فضل، قدمگاه، هفت امامزاده، امامزاده علی‌اکبر(ع)،هاشم بن علی(ع) و امامزاده حسین(ع) از دیگر مکان‌های تاریخی شهر آران و بیدگل است. سایت تاریخی ویگل شامل چند آب انبار و موزه مردم‌شناسی یکی دیگر از جاذبه‌های این شهرستان کویری است.
مقبره سلیمان صباحی
از آران و بیدگل به عنوان دروازه‌ی کویر مرکزی ایران نام می‌برند. کویر مرنجاب یکی از بکرترین و دیدنی ترین مناطق کویری کشور است که هر سال گردشگران بسیاری را به خود جلب می‌کند. کاروانسرای مرنجاب به دستور شاه عباس اول صفوی برای استقرار ماموران محافظ راه ابریشم و استراق و اقامت کاروانیان و زوار شاه خراسان در مجاورت دریاچه نمک ساخته شد. کاروانسرای مرنجاب به لحاظ معماری، چشم‌انداز زیبا و رؤیایی کویر یکی از جاذبه‌های کم نظیر کشور است.
کویر مرنجاب
یکی از دیدنی‌های منحصربه‌فرد طبیعی کشور دریاچه نمک است که با وسعت ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر بین استان‌های اصفهان، سمنان و قم واقع شده و آسان‌ترین مسیر دسترسی به آن آران و بیدگل است. این دریاچه برای تامین نمک طعام که به سهولت از دریاچه برداشت می‌شود بهره‌برداری می‌شده است و چندضلعی‌های خانه زنبوری تشکیل‌شده در آن‌که به‌صورت سفید دیواره‌های تا ارتفاع ۲۰ سانتی‌متری از کریستال‌های نمک به‌وجود می‌آید منظره‌ای رؤیایی را مجسم می‌سازد.
دریاچه نمک
شهر نوش‌آباد در ۳ کیلومتری غرب آران و بیدگل با آثار تاریخی و دیدنی‌های متعدد نظیر شهر زیر زمینی، قلعه سی‌زان، مسجد جامع، بقعه امامزاده محمد(ع)، مسجد علی(ع) و موزه مردم‌شناسی خود می‌تواند لحظات دل‌انگیزی را برای مسافران ایجاد کند. آثار و ابنیه تاریخی شهر ابوزیدآباد نیز شامل کاروانسرای صفوی، بقعه مبارکه امامزاده(ع)، مجموعه تاریخی خواجه، قلعه کرشاهی و بقعه امامزاده صالح است.
شهر زیر زمینی اویی
با این اوصاف، آران و بیدگل را می‌توان یکی از بهترین مقصدها برای گردشگران معرفی کرد که خصوصا در فصل بهار و عید نوروز، سفری خوش و خاطره انگیز را به یاد آنان خواهد سپرد.
خیلی ممنون از نظر شما