جاهای دیدنی سراب ، جاذبه های نمونه گردشگری شهرستان سراب

سابقه تاریخی سراب

شهرستان سراب تا سال۱۳۲۴ از بخش‌های تابعه اردبیل بود. در کتاب حدودالعام (سال۳۷۲هجری قمری) به نام‌های سرآو و سراره از این شهر یاد شده‌ است و به دلیل این که بر سر راه ابریشم قرار داشت از قدیم الایام مورد توجه بوده ‌است. سراب در حمله مغول در سال ۶۱۷ هجری آسیب فراوان دید، جنگ شاه عباس و خلیل پاشا در صحرای سراب رخ داده، در سال ۱۲۰۵ هجری قمری به دستور آقامحمدخان سراب را ویران کردند و در سال ۱۲۴۲ هجری قمری نیز فتحعلی شاه مدتی برای تدارک جنگ با روس در سراب به سر برد.موقعیت جغرافیاییشهرستان سراب با وسعت 3452 كیلومتر مربع (7.6 درصد مساحت استان) در 130 کیلومتری تبریز واقع شده و از سمت شمال با استان اردبیل و شهرستان هریس، از سمت شرق با استان اردبیل، از سمت غرب با شهرستان بستان‌آباد و از سمت جنوب با شهرستان میانه هم‌مرز است.

تقسیمات کشوریطبق آخرین تقسیمات کشوری شهرستان سراب دارای دو بخش به نام‌های مرکزی (شامل دهستان‌های رازلیق، ابرغان، آغمیون، صائین، حومه و ملایعقوب) و مهربان (شامل دهستان‌های آلان برآغوش، اردلان و شربیان)، چهار نقطه شهری به نام‌های سراب، مهربان، شربیان و دوزدوزان و 186 آبادی می‌باشد.جمعیتبراساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسكن در سال 1390، جمعیت شهرستان سراب در حدود 131934نفر (3.5 درصد جمعیت استان) و جمعیت مرکز این شهرستان 44846 نفر برآورد شده است. جمعیت شهری این شهرستان 59493 نفر و جمعیت روستایی آن 72441 نفر و تعداد خانوار آن 37053 خانوار است.

اقلیم و آب و هوا شهرستان سراب به واسطه قرار گرفتن ما بین دو رشته کوه بزقوش در جنوب و ارتفاعات سبلان در شمال دارای آب و هوایی سرد و کوهستانی است که در تابستان معتدل و درزمستان‌ها دارای آب و هوای سرد بوده و یکی از نقاط سردسیر کشور به شمارمی رود. تعداد روزهای یخبندان در سراب به طور متوسط ۱۵۰ تا ۱۴۸ روز در سال و مقدار بارندگی سالانه از ۲۵۰ میلی‌متر در نقاط پست تا ۴۸۰ میلی‌متر در ارتفاعات متغیر است. چهره عمومي اين شهرستان توسط رشته كوه سبلان در شمال و رشته كوه بزقوش در جنوب و پيوستن رشته كوه بزقوش توسط ارتفاعات ايلانجوق به سبلان در شرق شكل يافته که اين عوارض باعث بسته شدن اين شهرستان از سه طرف شمال، شرق و جنوب گشته و منطقه را به صورت چاله و دشتي درآورده است كه به سمت غرب باز مي شود. ارتفاع مركز شهرستان از سطح دريا حدود 1650 متر است و رشته كوه بزقوش با ارتفاع 3302 متر بلندترين نقطه دشت سراب را از شهرستان ميانه جدا مي سازد. كوه‌هاي متعددي كه از شرق به غرب كشيده شده در تمام سال پوشيده از برف و يخ است. مساحت پوشش مرتع در سطح شهرستان بالغ بر 120هزار هكتار است.

وضعیت اقتصادی سراب

اقتصاد منطقه با توجه به موقعيت اقليمي و جغرافيايي  حول محور كشاروزي و دامداري مي باشد و به جهت داشتن آب و خاك مناسب و نيروي انساني كافي اغلب اهالي منطقه در اين بخش فعاليت دارند. با توجه به اين كه اكثر مردم شهرستان در روستاها سكونت دارند لذا فعاليت‌هاي كشاورزي و دامداري به عنوان شغل اصلي در منطقه مطرح بوده و هست. گندم، سیب زمینی، سبزیجات، حبوبات و باغ‌های سیب، گلابی، گردو و زردآلو از مهم‌ترین محصولات کشاورزی این شهرستان است که از شهرت خاصی برخوردار می‌باشد. به علل متفاوت توجه مناسبي به صنعت منطقه صورت نگرفته؛ حتي در ايجاد صنايع تبديلي با عنايت به اين كه شهرستان سراب در توليد بعضي از محصولات مانند سيب زميني، شير، حبوبات و غيره از جايگاه ويژه اي برخوردار است. در بخش معدن نیز طرح نفلین‌سینیت که یک طرح بزرگ ملی است در حال اجرا بوده و بهره‌برداری از آن می‌تواند نقش بسزایی در رشد صنعتی و اقتصادی منطقه و کاهش نرخ بیکاری داشته باشد.

منطقه نمونه گردشگری آغمیون- سهزاب

منطقه نمونه گردشگری آغمیون- سهزاب در فاصله 10 کیلومتری شمال شرقی سراب در مسیر جاده سراب- اردبیل واقع گردیده است. این منطقه که مساحتی بیش از 50 هکتار را شامل می شود، یکی از مناطق بکر و طبیعی شهرستان سراب می باشد. منطقه به واسطه قرار گرفتن در دامنه های کوه سبلان آب و هوایی خنک در تابستان و برفی زمستانی را شاهد می باشد. موقعیت کوهستانی منطقه و وجود رودخانه آغمیون چای که از کوه سبلان نشات گرفته و از روستاهای سهزاب و آغمیون جاری می گردد، موجب سرسبزی منطقه با پوشش گیاهی مرتع و یک دست گردیده است. دامنه های منطقه و حواشی رودخانه در مسیر جریان آب تا روستای آغمیون جنگل گون بوده و درختان خودرو و باغات میوه، زیبایی وصف ناپذیری را در منطقه حاکم ساخته است.

این منطقه به دلیل جاذبه های قابل توجه طبیعی با قابلیت توسعه گردشگری در سال 1388 در جریان دور سوم سفرهای استانی ریاست محترم جمهوری با آذربایجان شرقی به عنوان منطقه نمونه گردشگری به تصویب هیات وزیران رسید.

حاکمیت اقلیم ویژه در این منطقه موجب توسعه محصولات زراعی و لبنی طبیعی گردیده است. سیب، گلابی، زردآلو و عسل طبیعی تولید شده در در باغالت و دشتهای بهشت گون منطقه از شهرت ویژه برخوردار می باشد.

 منطقه نمونه گردشگری اسبفروشان

در طول دامنه هاي سرسبز بزقوش چشمه ها و آبگرم هاي متعددي وجود دارد. يكي از اين آبگرم ها “آبگرم اسبفروشان” مي باشد. اسم اين آبگرم از نام روستايي كه در پايين دست چشمه به همين نام قرار دارد گرفته شده است. آبگرم اسبفروشان با توجه به موقعيت زيباي طبيعي و اثر درماني آن از ديرباز مورد توجه اهالي منطقه واقع شده است. بطوريكه در دوره وليعهدي عباس ميرزا، حاكم منطقه دستور ساماندهي آبگرم را صادر مي كند. پيرو اين دستور بر چشمه آبگرم بنايي به سبك بناهاي دوره قاجار كه متشكل از طاقهاي گنبدي شكل با مصالح آجر و ملات آهك بوده احداث مي نمايند. متاسفانه، اين طاق نماهاي زيبا و تاريخي طي سالهاي اخير در توسعه استخرها تخريب و از بين رفته اند. در حال حاضر تنها نمونه هايي از بناي اصلي مابين دو استخر بجا مانده است.

 بلندترين نقطه در محدوده طرح اين منطقه 3269 متر از سطح دريا ارتفاع داشته و حداقل ارتفاع 1650 متر مي باشد.

منطقه نمونه گردشگري اسبفروشان در 22 كيلومتري جنوب سراب واقع گرديده و طول مسير از مركز شهرستان تا آبگرم آسفالته مي باشد. در اين محدوده دو استخر مجزاي مردانه و زنانه به ابعاد 4×8 متر بصورت بهداشتي احداث گرديده است. همچنين جهت توسعه صنعت گردشگري در منطقه و رفاه حال مسافرين محترم زيرساختهاي گردشگري احداث گرديده و به مرور در حال تكميل و تجهيز مي باشد. از جمله اين موارد مي توان به موارد زير اشاره كرد:

مسجد، آب بهداشتي، برق رساني، احداث دو باب سرويس بهداشتي، احداث 50 آلاچيق، غذاخوري، مهمانپذير و … .

ويژگي های آبگرم در سراب :

دبي آب چشمه بين 5 تا 15 ليتر بر ثانيه مي باشد. مظهر چشمه آتشفشاني، درجه حرارت آن بين 35 تا 75 درجه سانتيگراد در نوسان بوده و چشمه در رديف آبهاي سولفات سديك قرار مي گيرد. از پايين دست آبگرم اسبفروشان، چشمه آب سردي كه آبش بسيار گوارا و اشتها آور است جاري مي باشد. آب چشمه به دليل گذر از روي ماسه و شن تلالويي طلايي دارد و به همين دليل نزد اهالي محلي به “قزل بلاغ” يعني چشمه طلايي معروف است.

اين منطقه در سه كيلومتري روستاي اردها و 20 كيلومتري جنوبشرقي سراب در دامنه بهشت گونه بزقوش و در جوار باغ هاي طبيعي، در يك منطقه سرسبز با آب و هواي مطبوع قرار گرفته است. در اين منطقه چشمه آبگرمي واقع شده كه در رديف آبهاي سولفات سديك قرار گرفته و مواد ويژه ناچيزي دارد. در كنار چشمه، رودخانه نسبتاً پر آبي نيز كه از ارتفاعات بزقوش سرچشمه مي گيرد در جريان است. جهت استفاده از آبگرم، دو باب استخر مجزای زنانه و مردانه به شکل سنتی در محل ساخته شده است. با توجه به استعداد چشمگير منطقه اردها در حوزه گردشگري و استقبال قابل توجه مسافران، تعدادي آلاچيق، نماز خانه، بوفه، سرويس بهداشتي و راه دسترسی آسفالته از میان باغات سر سبز منطقه توسط اداره کل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در اين منطقه احداث گرديده است. طبيعت و باغات موجود در منطقه اردها به ويژه باغات درختان گردو و زردآلو، عليرغم كوهستاني بودن منطقه، از ديگر نقاط شهرستان متمايز بوده و جلوه خاصي به منطقه بخشيده است.

منطقه اردها از نظر تاريخي نيز يكي از مناطق مهم منطقه مي باشد. اين منطقه اردوگاه قشون مغول در لشكر كشي به منطقه بوده است.

در قرن نهم قبل از ميلاد از اقوام بومي كوهستانهاي جنوب قفقاز دولت تازه اي بوجود آمد كه به “اورارتو” شهرت يافت. اورارتوها در كشورگشايي هاي خود مناطق آذربايجان فعلي را نيز تسخير كردند. دو كتيبه سنگي رازليق و نشتبان واقع در شهرستان سراب از يادگاران دوران حكومت پادشاهان اورارتو مي باشد، كه به فتح نامه شاهان اورارتو شهرت یافته اند. كتيبه سنگی رازليق مانند كتيبه اورارتويي نشتبان كاملاً رو به جنوب و در دل سنگ خارايي به رنگ خاكستري مايل به آبي در بدنه كوهي بنام زاغان نقر شده است. اين كتيبه به فرمان آرگيشتي دوم، پسر روسا پادشاه اورارتو، تقريبا طي سالهاي 760 قبل از ميلاد در لوحي سنگي به ابعاد 82 ×110 سانتي متر و در شانزده سطر به خط ميخي نقر شده است.

متن كتيبه حكايت از حكومتي قدرتمند قبل از اورارتو در منطقه دارد. بطوريكه در سطر هشتم اصطلاح “به زور ” را درتسخير قلعه يادآور مي شود. از طرفي قدرت و جايگاه خداگونه پادشاهان اورارتو را نيز نشان مي دهد.

همانگونه كه در متن كتيبه آمده است در محل كتيبه قلعه اي نظامي وجود داشته است. آثار اين قلعه هنوز هم در محل مشهود مي باشد. در آن دوران از پاي كوه زاغان تا پاي كتيبه پلكاني به طول 200 متر در بدنه كوه با حكاكي سنگها تعبيه شده بود كه به مرور زمان فرسوده شده ولي چندين پله در پاي كوه هنوز بصورت نيمه فرسوده و مدفون در خاك باقي مانده است.

كتيبه رازليق علاوه بر تاريخ 2800 ساله در منطقه اي بسيار زيبا و سرسبز با رودخانه اي نسبتاً پر آب و نشات گرفته از دامنه هاي سبلان واقع شده است. درهم آميختگي تاريخ با طبيعت بكر جذابيت ويژه اي به اين منطقه از شهرستان سراب بخشيده است.

اين كتيبه در سال 1347 با شماره 791 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است. تاريخ ثبت ملي اين اثر با توجه به محدوديت ثبت آثار در آن دوره، اهميت و جايگاه والاي تاريخي و فرهنگي آن را نشان مي دهد.

سنگ نبشته رازلیق در شمال جغرافياي سراب و به فاصله 12 کیلومتر از مرکز شهر در بستر رودخانه “پسلر” واقع شده است. 8 كيلومتر از مسير آسفالته بوده و بقيه مسير شوسه مي باشد. این سنگ نبشته عليرغم نام ظاهري آن در دره رودخانه پسلر در كفشن روستايي بنام ديزج سفيد و مابين روستاي ميراكوه علي ميرزا و ديزج سفيد قرار گرفته، ولي بنام سنگ نبشته رازليق شهرت يافته است. کتیبه از روستای رازلیق 4 کیلومتر و از روستای دیزج سفید یک کیلومتر فاصله دارد.

ترجمه يِ متن سنگ نبشته يِ اورارتويي رازليق، سراب (760 ق. م)

 1-   به لطف خالدیآرگیشتی،

     2-   پسر روسا، می گوید: من در سرزمین آرخو اقامت گزیدم

     3-  از اینجا و کشور اوشولو دشمن را سرکوب کردم

      4-  (و) کشور بوقو را.

     5-   از آنجا به رودخانه مونا رسیدم. از آنجا برگشتم (و) سرزمین­های گیردو

     6-   و گیتوخَنی و طویشدو را گرفتم. در جنگ شهر رو..نیتارنی پیش رفتم

     7-  من سرزمین­ها را گرفتم (و) آنها را خراجگزار (خود) کردم.

     8-  و این قلعه را ساختم.

     9-   آن را شهر آرگیشتیردو نامیدم

      10-   برای تقویت (شهر) بیاینیلی و برای تضعیف کشورهای دشمن

      11-  به بزرگی خالدی (من) آرگیشتی (هستم)، شاه قدرتمند،

      12- شاه کشورهای مسلح (؟)، شاه بیاینیلی، شاه شاهان،

      13-  سرور شهر توشپا. آرگیشتی می گوید

     14-  هر کسی نام مرا (از اینجا) پاک کند یا به این کتیبه آسیب برساند، (خدای) خالدی، خدای طوفان،

      15-  خدای خورشید، (و همه) خدایان او را در زیر نور خورشید (از زمین) پاک کند.

امامزاده بزرگ سراب

امامزاده بزرگ سراب يكي از مكانهاي مذهبي سراب بوده كه در داخل شهر واقع گرديده است. ساختمان امامزاده يك بناي تاريخي و متعلق به دوره قاجاريه مي باشد. اين بنا طي دوره هاي متعدد مرمت و بازسازي شده و هم اكنون با فراهم كردن يك محيط دل انگيز و آرام با فضاي روحاني و معنوي مكان امني را براي زائران و مسافران فراهم آورده است. محوطه بيروني امامزاده نيز با چيدمان غرورآفرين نماد تاريخ معاصر اين سرزمين، به واسطه آرامگاههاي مطهر شهداي جنگ تحميلي گل آذين گشته است.

مسجد اسنق سراب

مسجد سنگی اسنق در بخش مهربان و در مرکز روستای اسنق واقع شده است. قدمت این مسجد به دوره ایلخانی می رسد و از چهار ستون سنگی استوانه ای یکپارچه تشکیل شده که در دو ردیف قرار گرفته اند و شامل یک ایوان ذوزنقه شکل گردیده که سقف ایوان بر دو ستون سنگی یکپارچه مارپیچی با سرستونها و پایه های حجاری شده استوار گشته است.

مرمت این بنا از سال 1382 توسط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آغاز و در سال 1385 به اتمام رسیده است. این مسجد با شماره 2543 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مسجد جامع سراب

مسجد جامع سراب قدیمی ترین اثر دوران اسلامی شهر سراب است، این مسجد بدون گلدسته و مناره بوده از نظر ساختمانی عبارت است از یک شبستان بزرگ و یک حیاط کوچک در سمت غربی آن و دو درب ورودی، یکی در شرق و دیگری در ضلع غربی که حیاط غربی را به مسجد مربوط می سازد و سه محراب و 60 ستون آجری قطور و مختلف الاندازه دارد و بر فراز آن ستون ها طاقهای جناقی از چهار سو گنبد کوچکی را بر خود حمل می نمایند.

مسجد جامع سراب در سال 1347 تحت شماره 797 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. این مسجد در سالهای اخیر توسط اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مورد مرمت قرار گرفته است.

موزه مردم شناسي عشاير آذربايجان

موزه مردم شناسي عشاير آذربايجان به عنوان اولين موزه عشايري ايران از جمله موزه هاي مردم شناسي كشور است كه در ساختمان قديمي حمام جلال سراب با مساحتي حدود 650 متر مربع در داخل شهر بنا شده است. بناي موزه متعلق به دوره قاجار بوده و در اين دوره بعنوان حمام عمومي شهر مورد استفاده قرار مي گرفته است.

اسم حمام برگرفته از نام مالك آن بنام “جلال” مي باشد. حمام جلال داراي دو بخش مجزاي زنانه و مردانه بوده و در هر بخش خزينه اي جهت تجمع آب گرم تعبيه شده بود. گرمخانه مركزي حمام در محل اتاق مديريت فعلي موزه قرار داشته است.

هدف اين موزه به تصوير كشيدن زندگي عشاير آذربايجان مي باشد. در اين موزه زندگي عشايري، فعاليتها، پوششهاي محلي، توليدات و آداب و رسوم عشايري به نحوي به نمايش گذاشته شده است كه با زبان خاموش فرياد رساي خويش را در گذرگاه تاريخ به صورت آشكار و ملموس به چشم و گوش اهل نظر طنين انداز مي سازد. اين موزه از بخش هاي مختلفي تشكيل شده است كه عبارتند از:

بخش اداري، اطلاع رساني، كتابخانه تخصصي، ماكت هاي مختلفي از نحوه زندگي و زيستگاه عشاير، تابلو نوشته ها، تصاوير متنوع از جلوه هاي فرهنگي عشاير آذربايجان، فضاي مرتع و چوپان، غرفه سينماي سنتي، بخش فرآورده هاي سنتي و بومي لبنيات، آلاچيق، غرفه اشياء اعتقادي و زيورآلات و … .

ساختمان موزه سراب در سال 1380 تحت شماره 4199 در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيد، و بعد از مرمت و بازسازي، تجهيز و تكميل در سال 1385 همزمان با هفته ميراث فرهنگي فعاليت خود را بعنوان موزه مردم شناسي آغاز نمود.