سيرجان بعد از اسلام و تا اواسط قرن دهم ميلادي شهر عمده و مركز ايالت كرمان بوده كه شيراجان هم گفته شده است. سيرجان تقريبا در هشت كيلومتري مشرق شهر جديد سعيد آباد قرار داشته و در آن زمان والي كرمان نيز ” سيرگان” بوده و بناي آن به بهمن پادشاه اشكاني نسبت مي دهند و در استيلاني عرب آن را معرب كردند وسيرجان ناميدند. شهرستان سيرجان در فاصله ۱۷۵ كيلومتري جنوب غربي كرمان واقع شده و از شمال به شهرستان رفسنجان ( ۲۳۰ كيلومتر) و شهر بابك ( ۷۰ كيلومتر)، از جنوب به استان هرمزگان، از مشرق به شهرستانهاي بافت ( ۱۲۹ كيلومتر) و بردسير و از مغرب به استان فارس محدود است.
سيرجان بين كوههاي مركزي و كوههاي شرقي زاگرس قرار گرفته و مهمترين ارتفاعات ان عبارتند از كوه پنج، چهار گنبد، بيد خوان و كوه ” عين البقر” . از نواحي پست و هموار اين شهرستان مي توان دشت كوير در غرب و دشت حاصلخيز ” قطبيه”را در شرق اين شهر نام برد كه بين سيرجان و بافت قرار دارد. آب و هواي سيرجان نيمه بياباني است. در تابستان نسبتا” گرم و خشك و در زمستان سرد و در بهار همراه با بارندگي است. منشا اصلي بارندگيهاي اين شهرستان، توده هواي غربي و اثر هواي مرطوب اقيانوس هند است.
جاهای دیدنی سیرجان
مهم ترين رودخانه ها سيرجان عبارتند از: تنگوييه ( پلنگي) و رودخانه حسين آباد كه هر دو فصلي هستند. پوشش گياهي و جانوري: گياهان جنگلي سيرجان بيشتر در زمينه قيچ، قاق و انواع گون ( كتيرا) است. حيوانات اين منطقه در كوهستانها روباه، گرگ، كفتار، پلنگ، قوچ و ميش ” كل” و در دشتها آهو، گورخر و پرندگاني از قبيل كبك، سينه سياه و تيهو هستند. زبان مردم سيرجان فارسي است ولي عشاير به زبان تركي نيز تكلم مي كنند.
مهم ترين ايلات سيرجان عبارتند از: افشار، ارشلو، قرايي، بچاقچي و شول. در اراضي حاصلخيز قطبيه آثار خرابه هاي ” قلعه سنگي” كه بر روي صخره ا ي بنا شده است ديده مي شود كه قدرت نظامي فوق العاده اي داشته و اعراب آن را مركز حكومت ايالت كرمان قرار داده بودند.
ساير بناهای تاريخی سيرجان عبارتند از امامزاده احمد، امامزاده علي و آتشكده فيروزه سيرجان به علت موقعيت خاص جغرافيايي و قرار گرفتن بر سر راههاي ارتباطي كرمان، يزد، بندرعباس، شيراز و نيز به سبب وجود اراضي حاصلخيز و منابع معدني از ديرباز مورد توجه بوده است. فعاليتهاي اقتصادي مردم سيرجان را ايلات و عشاير انجام ميدهند و فراورده هاي دامي آن نقش مهمي در خودكفايي اين شهرستان ايفا مي كنند.
اين شهرستان با وجود داشتن استعداد كافي در زمينه صنعتي و بهره مندي از منابع معدني و انساني، درگذشته رونق صنعتي چنداني نداشته است. اخيرا” پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران كارخانه هايي در سيرجان تاسيس شده كه از آن جمله مي توان معدن آهن ” گل گهر” ، كارخانه هاي توليد گچ، پلاستيك سازي، سراميك سازي و صنعت پيچ و مهره را نام برد.
علاوه بر معدن آهن گل گهر، معادن تنگوييه و چنگال نيز در سيرجان وجود دارند كه سنگ مرمر آنها معروف است و يك معدن سنگ سفيد چيني هم دارد كه با ايجاد كارخانه چيني سازي در سيرجان، در جهت خودكفايي و جلوگيري از بيكاري در اين شهرستان گامهاي موثري برداشته شده است. از زماني كه سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي تبديل و فرودگاه آن راه اندازي شده رونق فراواني در زمينه اقتصادي پيدا كرده است. تبديل شدن سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي پيدا كرده است. تبديل شدن سيرجان به منطقه ويژه اقتصادي و راه اندازي فرودگاه رونق فراواني در زمينه اقتصادي براي سيرجان به همراه داشته است.
