تاریخ کهن ایران زمین شهرت جهانی دارد که اکثر اماکن تاریخی کشور پهناور ایران در تهران قرار دارد که با درنگ به گذشته ایران به رمز و راز های زندگی قدیمی در تهران میرسیم . چه به روز تهران آمد و گذر زمان با ایران و تهران چه کرد ؟
عمارت عثمانى و پل رومى
در قرن نوزدهم، يکى از سفيران دولت عثمانى در محلى در منطقهٔ الهيهٔ تهران، باغ و عمارتى ساخت به نام عمارت عثمانى و پل رومى که همچنان به دولت ترکيه تعلق دارد. با توجه به پيشينهٔ تاريخى دولت عثمانى که جانشين امپراتورى روم شرقى شد، نام رومى (همانند لقب مولانا جلالالدين محمد بلخي) روى پلى کوچک در اين محل باقى مانده است.
در بهشت ، محرابی بینظیر در موزه ملی
همزمان با بازگشایی موزه دوران اسلامی پس از ۹ سال آثاری شاخص و منحصر به فرد از تاریخ ایران اسلامی، از جمله محراب منحصربفرد موسوم به در بهشت به نمایش گذاشته شده است.
به نقل از روابط عمومی موزه ی ملی ایران ،محراب منحصر به فرد، نفیس و معروف به ‘در بهشت’ که در موزه دوران اسلامی موزه ملی ایران به نمایش گذاشته شده است، مربوط به بقعه امام زاده علی بن جعفر (ع) در شرق شهر قم است .
بنای اصلی امام زاده به دستور ‘عطا ملک میر محمد حسنی’ در نیمه اول قرن هشتم هجری ساخته شده و کار تکمیل و تزیین آن نیز در سال ۷۴۰ هجری به پایان رسیده است. بنای بیرونی به شکل هشت ضلعی است. در یکی از اضلاع چهار گانه محراب ‘در بهشت’ قرار داشته و در سه ضلع دیگر درگاه هایی تعبیه شده است و سطح زیرین گنبد دارای تزیینات گچبری است.
بر حاشیه محراب در بهشت، کتیبه آیات ۵۴ و ۵۵ سوره ی ‘اعراف’ به خط ثلث نوشته شده و در پایان در دو خشت کاشی، تاریخ و نام سازنده آن آمده است و حاشیه باریک بین ستون ها شامل سوره فاتحه است که نشان می دهد قسمت های مختلف این محراب در دو مرحله ساخته شده است. بر حاشیه داخلی نیز سوره النصر و برپیشانی بخش داخلی، صلوات بر چهارده معصوم (ع)کتیبه نویسی شده است.
این محراب در واقع آخرین اثر یک خانواده مشهور کاشی ساز کاشان است که نسل اندر نسل آثار بی نظیر زرین فام خود را بر جای گذاشته اند، قدیمی ترین اثر شناخته شده این خاندان هنرمند محرابی در حرم امام رضا (ع) می باشد که توسط ‘محمد بن ابی طاهر بن ابو الحسن’ ساخته شده مربوط به سال ۶۱۲ هجری است. محراب امام زاده علی بن جعفر(ع) نیز توسط یوسف بن علی به سال ۷۳۴ هجری ساخته شده و مشابه محراب مسجد میدان کاشان است.
امامزاده مطیب(ع) تهران
مطیب بن زید بن محسن بن موسی الرضا، حدود ۱۱۵۰ سال پیش در قریه اوین به شهادت رسید و در همان مکان مدفون شده است. ایشان به همراه عموی بزرگوارشان (امامزاده عزیز) به سمت طوس در حرکت بودند که خبر شهادت امام رضا(ع) به گوششان میرسد. بعد از شنیدن خبر شهادت، هر یک از بزرگواران به سویی میروند که این امامزاده به همراه خانواده به این قریه سفر میکنن و عمویشان در مکانی دورتر به شهادت میرسند که هماکنون مقبره ایشان در دانشگاه شهید بهشتی واقع شده است.
بقعه متبرکه امامزاده مطیب (ع) که از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است،که در تهران و در نزدیکی میدان عطاءالدین، خیابان شهید کچویی در روستای اوین، سه کیلومتری شمال ونک در دامنه ی کوه های مشرف بر روستای درکه، که از هوای با طراوتی برخوردار است، بقعه مزبور سابقاً اتاق سنگی ساده مستطیل شکلی به مساحت حدود 70 متر مربع داشته که ایوان ورودی آن رو به مشرق باز می شده است. ضریح و مرقد به صورت ساده وفاقد تزیینات است.
امام زاده سید ولی
بقعه متبرکه امامزاده سید ولی (ع) در جنب بازار کفاشها و بازار پاچنار واقع گردیده و منسوب به مدفن سید ولی از نوادگان امام محمد تقی (ع) است ،بنای بقعه مربع شکل می باشد و در شمال و غرب بقعه مسجدی یادگار از دوره فتحعلی شاه قاجار می باشد.
این بقعه سبز رنگ امامزاده سید ولی در قلب بازار تهران مکان زیارت کنندگانی است که به قصد زیارت و خرید به این بخش از تهران می آیند. ساختمانی ساده و بی آلایش که صفای خاصی به بازار داده. ضریح چوبی این فرزند امام جواد(ع) از آثار دوره قاجاریه است .
امامزاده سیدعلی، نوزده پسر داشت، از جمله فرزندی به نام عبیدالله که فردی شجاع و از علمای بزرگ بود که در حقش فرموده اند “کان من علماء آل علی”، در مصر سنه 312 ه.ق وفات نمود و اوست مؤلف کتاب “جعفریه” در فقه اهل بیت و خطیب ص 246 از ج 10 در تاریخ بغداد و صاحب ریاض العلما در جلد ثالث از قسم اول او را ذکر فرموده و فرموده اند که کتاب “جعفریه” غیر از “جعفریات” معروف است.
امامزاده عبدالمهیمن علیه السلام هم که در بوشهر مدفون است، فرزند عبیدالله و نوۀ امامزاده شاه سیدعلی علیه السلام می باشد.
بنای امامزاده در جهت شمالی شهر و منتهی الیه کوی جدید خارجی دروازه ری قم واقع شده و دارای بقعه، گنبد، رواق، ایوان، صحن، آب انبار و الحاقات دیگر است. بنای بقعه از داخل به صورت هشت ضلعی مختلف الاضلاع است که در جهات اصلی، چهار شاه نشین دارد که از هر یک دری به خارج گشوده می شود. در جهت جنوبی بقعه، ایوانی به ارتفاع 7 متر با ازاره کاشی کاری و جدار سفیدکاری و پوشش رسمی بندی و کاشی کاری تزئین شده است. در دو جانب ایوان، دو حجره و بر فراز آنها، غرفه های زیبایی مزین به کاشی کاری وجود دارد. در زیر گنبد، ضریح و مرقدی قرار دارد. مرقد از پنج جها با کاشی های خشتی عصر فتحعلی شاه پوشیده شده و دارای کتیبه ای متضمن نسب نامه امامزاده است. بر فراز بنا، گنبدی است شلجمی، سراپا آراسته به کاشی های گره سازی الوان به ارتفاع و قطر 7 متر با گردنی استوانه ای مزین به کاشی کاری معقلی با آجر و کلوکی و کاشی گرهی که در سال 1342 بازسازی و کاشی کاری شده است.
امامزادگان جعفر و حميده خاتون(ع) تهران
بقعه متبركه امامزادگان جعفر و حميده خاتون(ع) است که با مساحت 7000 مترمربع در لویزان که در محدوده منطقه 4 قرار دارد، واقع شده است. این بقعه مباركه امامزادگان جعفر و حميده خاتون(ع) در بلوار آيتالله اشرفی اصفهانی در محوطهای گسترده، در مجاورت باغهای محله كن واقع شده است و از نظر فضای سبز نیز دارای درختان و گونههای گیاهی مختلف است.
در شبستان حرم این امامزادهها دو ضريح با فاصله ۵.۵ متر از یکدیگر قرار دارند و ضريح سمت راست مربوط به امامزاده سيدجعفر(ع) و ضريح سمت چپ مربوط به سيده حميده خاتون(ع) است. زیارتگاه امامزادگان جعفر و حمیده خاتون(ع) از جمله یادگاری های بافت قدیمی ده باغ فیض است که در گذشته بنای امامزاده به صورت بنایی مخروبه شامل دو گنبد گلی و ساختمانی خشتی بوده است.
ضریح دو امامزاده ترکیبی از نقره و آب طلا است و داخل ضریح نیز با چوب و سنگ مرمر کار شده است. ضریح شرقی منسوب به بی بی حمیده خاتون (س) و غربی منسوب به امامزاده جعفر (ع) است.
بهترین مسیر دسترسی به بقعه مباركه امامزادگان جعفر و حميده خاتون(ع) استفاده از وسیله نقلیه شخصی است و شما می توانید با گذر از بزرگراه اشرفی اصفهانی به محله باغ فیض وارد و با عبور از خیابان ۲۲ بهمن به آستان مقدس این امامزادگان وارد شوید.
امامزاده سید محمد نوربخش تهران
امامزاده سید محمد نوربخش یکی از امامزاده های اطراف تهران است که در وسط روستای زیبای سولقان قرار دارد. بعد از گذشتن از کوچه های تنگ، باریک و سرسبز روستا به این امامزاده مقدس و زیبا می رسید که پذیرای زائران زیادی از تهران و روستاهای اطراف، به خصوص در تابستان، می باشد.
امامزاده سید محمد نوربخش (معروف به امامزاده نور) از عارفان، صالحان و نوادگان امام موسی کاظم (ع) بوده است که در قرن ۹ هجری قمری می زیسته است. ایشان بعد از مبارزات و زندانی شدن و تبعید، سرانجام در روستای سولقان دار فانی را وداع میکند.
این بقعه تقریباً در بالاترین قسمت دهکده سولقان قرار گرفته است و در ضلع جنوبی آن، ساختمان های مسکونی دهکده در سراشیبی قرار دارد و از آنجا که جاده امامزاده داوود از بالای دهکده سولقان میگذرد، از این جاده گنبد، مناره و بقعه به خوبی دیده میشود.
طرح فعلی بقعه از یک حرم و یک ایوان تشکیل شده است که ایوان ورودی در جنوب شرقی حرم قرار گرفته است. رواقی نیز در کنار ایوان دیده میشود. در داخل حرم چهار ستون در میانه فضا دیده میشود که گنبد بقعه روی آن قرار گرفته است. قبر اصلی نیز در فاصله بیناین چهار ستون است.
محیط و فضای اطراف و داخل صحن امامزاده، بسیار تمیز و زیباست. وجود درختان سرو و کاج و بید، که حیاط داخلی را زیر سایه خود گرفته اند، روح هر بیننده ای را نوازش میکند. فضای داخلی امامزاده فوق العاده تماشایی و روح نواز است و نور سبز رنگی که بر ضریح و کاشی کاری های روی دیوار می افتد، آرامش عجیبی برای زائران به وجود میآورد.
اکثر کسانی که به این امامزاده میآیند، از وجود چنین امامزاده ای اطلاع نداشته اند و بعد از ساخته شدن فیلم مسافری از هند که سیتا دختر هندی به آنجا میرود و مسلمان میشود، آدرس این امامزاده را جویا شده اند و آن را پیدا کرده اند.
بناى اصلى بقعه متبرکه امامزاده سید محمد؛ ساده و آجرى است و توسط بانوى عارفه اى کامل و واصل به نام «بىبى کوکب اعظم کاکویى» و دیگر افراد خیر به طرز جالبى با نورهای سبز رنگ، بازسازى شده است. گنبد بناى شلجمى و دارای گلدسته اى کاشی کارى شده است.
بقعه مزبور در سال ۱۳۸۲ توسط اداره اوقاف و امور خیریه کن بار دیگر تعمیر و مرمت شده است. به گفته اهالى ده سولقان، از جمله زائرین این بقعه، مسلمانان پاکستانى هستند که به این امامزاده اعتقاد راسخى دارند.
برای رسیدن به امامزاده سید محمد نوربخش باید از اتوبان نیایش به سمت غرب تهران حرکت کنیم، در انتهای اتوبان وارد خیابان کوهسار میشویم. در طول مسیر، تابلوی امامزاده داوود به چشم میخورد. بعد از پیمودن تقریبا ۱۰ کیلومتر به روستای سولقان میرسیم. روستا را که به سمت جاده امامزاده داوود طی میکنیم، در سمت راست و در بین باغ هایی که عمدتا درختان گیلاس است، گنبد مخروطی شکل و طلایی امامزاده به چشم میخورد. گنبدی که با سایر امامزاده هایی که در ایران دیده ایم متفاوت است و سبک خاصی دارد.
سردر باغ ملی
از جاذبه های تاریخی و گردشگری تهران می توان به سردر باغ ملی اشاره کرد .سردر باغ ملی از بناهای به جا مانده از دوره قاجار است که در خیابان امام خمینی (سپه سابق)، در ضلع شرقی وزارت امور خارجه و در ضلع غربی اداره پست قرار دارد.
این بنا یکی از نمادهای شهر تهران است که سالهای 1301 تا 1304 خورشیدی به دستور مستقیم رضا شاه و توسط جعفرخان کاشانی و همکاری آلمانیها احداث شد. البته در ساخت این بنا معماران دیگری نیز نقش داشتند؛ از جمله انجام سفتکاریها توسط استاد اسماعیلی، ساخت ستونها به وسیله استاد کریم منیژه، ساخت کاشیها به دست استاد خاکنگار مقدم و کاشیکاریها به هنرمندی استاد حسین کاشیپز.
این بنا با آمیزهای از سبک معماری ایرانی- اروپایی به ویژه در کاشیکاریها و کلاه فرنگی طراحی شده است. در کاشیکاری های این بنا عناصری برای یادبود کودتای سوم اسفند و فتح تهران به دست رضا خان وجود دارد که از آن میان میتوان تخریب برج و بارو با گلولههای توپ، رضا شاه در حال تیراندازی و دو فرشته پیروزی را نام برد. در کاشیکاریهای بخش بالایی از طرحها و تصاویر اسلیمی، مسلسل، میدان جنگ، شصت تیر، رضا شاه با تفنگ شصت تیر، پرچم سه رنگ ایران، گلوله توپ، پلنگ، سرودهها و آیههای قرآنی و نامهای امامان به صورت کتیبه زیر کلاه فرنگی نوشته شده است. پس از انقلاب اسلامی اقداماتی جهت زدودن نقش شیر و خورشید از این بنا صورت گرفت.
بر روی کتیبه نمای بیرونی، سرودههایی از ندیمالملک دیده میشود.
سردر باغ ملی دارای یک دروازه برای سوارهرو و دو در برای عبور و مرور افراد پیاده دارد. این درها از جنس چدن میباشند که در قورخانه تهران به دست استاد محمدعلی کرمانی ساخته شده بودند.
در بخش بالایی این بنا، جایگاه دیدهبانی، نقارهزنی و گذر نیروهای نظامی طراحی شده است.
در معماری داخلی سردرِ باغ ملی، از تصاویر کوروش هخامنشی و مردمان آن دوران استفاده شده است.
این بنا به عنوان دروازه ورودی به میدان مشق؛ که محوطهای نظامی و در اختیار قشون بود، ساخته و نام «دروازه میدان مشق» بر آن نهاده شد. مدتی پس از ساخت این دروازه، طرح برپایی نخستین باغ همگانی شهر تهران با نام «باغ ملی» در زمینهای درون میدان مشق برنامهریزی و پیادهسازی شد و از این رو نام آن به «سردر باغ ملی» تغییر یافت. علیرغم این که باغ ملی چند سال بیشتر دوام نیاورد و در محوطه آن ساختمانهای متعددی از جمله ساختمان وزارت امور خارجه، کتابخانه ملی و موزه ایران باستان ساخته شد، اما نام آن همچنان سردر باغ ملی، باقی ماند.
کتابخانه دکترشریعتی تهران
نام کتابخانه : دکتر شریعتی
منطقه شهرداری : منطقه ۳
آدرس :خیابان دکتر شریعتی، بالاتر از پل سید خندان، نرسیده به اتوبان شهید همت، پارک شریعتی، کتابخانه دکتر شریعتی
درجه کتابخانه : درجه ۳
تلفن : ۲۲۸۷۸۹۵۹-۲۲۸۸۶۱۰۰
توضيحات مختصر کتابخانه:
کتابخانه دکتر شریعتی واقع در منطقه 3 تهران ازمهر ماه سال 92 تحت مدیریت ” معاونت اجتماعی شهرداری” فعالیت خود را آغازکرد .در سال 95 پس از الحاق کتابخانه های “معاونت اجتماعی” به سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران این کتابخانه به شبکه کتابخانه های عمومی شهر تهران پیوست و در آذر ماه 95 بنا به دستور شهردار محترم تهران بخشی از کتابخانه دکتر شریعتی با حفظ وضع موجود به دانشجویان رشته توانبخشی و افراد دارای معلولیت اختصاص یافته است . این کتابخانه به صورت” مخزن باز”مدیریت می شودکه دارای قریب به “هفت هزار” نسخه کتاب در موضوعات عمومی و توانبخشی می باشد.
کتابخانه دکتر شریعتی با داشتن سالن مطالعه ای با ظرفیت حدود 100 نفر در محیطی ارام و قابل دسترسی برای مطالعه و استفاده شهروندان می باشد و همچنین با داشتن امکانات ویِژه معلولین تا کنون تنها کتابخانه سازمان محسوب می شود.
کتابخانه امیرکبیر تهران
منطقه شهرداری : منطقه ۱
آدرس :بزرگراه صدر-بوستان قیطریه-فرهنگسرای ملل-کتابخانه امیرکبیر
درجه کتابخانه : درجه ۳
تلفن : ۲۲۲۰۷۰۵۱
توضيحات مختصر کتابخانه:
كتابخانه امیرکبیر در منطقه يك شهرداری تهران واقع در بوستان قیطریه است. این کتابخانه با مساحت306 متر مربع در سال 1373 توسط شهرداری تهران افتتاح و در سال 1376 به سازمان فرهنگی هنری شهرداري تهران واگذار گردید. كتابخانه زير نظر فرهنگسراي ملل به فعالیت میپردازد.این کتابخانه دارای بخشهای مرجع -نشریات نیز می باشد همچنین دارای دوسالن جهت استفاده خواهران وبرادران می باشد.
برنامه هایی که در کتابخانه انجام می گردد جشن تولد کتاب –رونمایی کتاب-یک کتاب یک نویسنده- اردوی بازدید مدارس از بخشهای مختلف کتابخانه –تجهیز کتابخانه های مدارس منطقه یک و…..
کنیسه حیم تهران
کنیسه حییم نخستین کنیسهای بود که در سال ۱۲۹۲ شمسی (۵۶۷۴ عبری) در خارج از محله عودلاجان که مرکز اصلی سکونت یهودیان بود در یکی از کوچههای فرعی خیابان سی تیر (قوامالسلطنه سابق)، کوچه ایرج ساخته شداین کنیسه را اولین کنیسه شهری در تاریخ ایران به شمار آوردهاند. پیروان آیین یهودیت پیش از آن بیشتر در محدودهٔ محلههای یهودینشین یعنی محله عودلاجان، کنیسه داشتند. کنیسههای قدیمیتر بیشتر در خیابان سیروس وجود دارد که به ۲۰۰ سال پیش برمیگردد. کنیسه حییم نتیجه تحولات مشروطه است که طی آن یهودیان در مجلس دارای وکیل شدند. قدمت کنیسه حییم بیش از یک قرن است و توسط سلیمان حییم نویسنده فرهنگ حییم ساخته شده است. بعدها در اطراف این کنیسه، خانههای جامعه یهودی به تدریج ساخته شدند. در جنگ جهانی دوم مهاجران لهستانی وارد ایران شده و یهودیان ایرانی مهماندار یهودیان لهستان میشوند و در کنار کنیسه حییم، لهستانیها یک کنیسه مختص خود میسازند. بعدها این کنیسه هم در اختیار یهودیان ایرانی قرار گرفت.کنیسه حیم در یکی از مناطق تاریخی و گردشگری تهران قرار گرفته است.این دروازه خداوند است، عادلان داخل خواهند شد.» جملهای که بالای عبادتگاه اصلی این کنیسه به خط عبری نوشته شده است. نشانی : خیابان سی تیر (قوام السلطنه) كوی سیمی شماره 12 بنا گردید .
کاخ مظفری تهران
کاخ مظفری تهران ، از جمله جاذبههای تاریخی این شهر بوده که در محلهای نامآشنا به نام دارآباد قرار دارد. این کاخ زیبا، در دو طبقه و با الهام از سبک معماری فرانسوی ساخته شده است. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که این عمارت، تنها کاخ قاجاری با سقفی بیضی است. گچبریها و آیینهکاریهای مشرف به آبنمای قرار گرفته در وسط حیاط، در نوع خود بینظیر میباشند. همچنین، آبنمای آبی رنگ بسیار زیبایی به شکل کلاه خود جنگی در مقابل در ورودی ساختمان نظر شما را به خود جلب میکند.
از دیگر تزیینات این عمارت، میتوان به سرستونهای پلکانی گچبریهای گلویی دیوارهای هر طبقه و تزیینات چوبی اشاره کرد که به صورت لمه کوبی در طبقه دوم و پنجرههای طبقه پایین به چشم میخورند. طبقه اول این ساختمان، کاربری اداری داشته و دیوارهای گچ بری شده هر اتاق که با هنرمندی تمام تزیین شدهاند، شما را به حیرت وا میدارند. ستونهای اطراف پلکان واقع در این عمارت، به اندازهای زیبا هستند که با دیدن آنها شگفتزده میشوید. همچنین، شومینههای ساخته شده از سنگ مرمر واقع در طبقه دوم، زیبایی خاصی به این بنا بخشیده است. سقف چوبی پر نقش و نگار طبقه دوم کاخ مظفری، از شاهکارهای بی بدیل معماری میباشد.
در مورد تاریخچه کاخ مظفری تهران، باید بگوییم که در زمان مظفرالدین شاه این پادشاه قاجار به بیماری مهلک سل مبتلا شد. با توجه به عدم وجود دارویی برای درمان این مرض در آن روزگار، این شاه قاجار به توصیه پزشک معالجش برای سکونت به قریه دارآباد مهاجرت کرد. زیرا این منطقه از خوش آب و هواترین مناطق تهران بزرگ به شمار میرفت. بعد از فوت مظفرالدین شاه، این بنا به آسایشگاهی برای معلولین تبدیل و پس از تغییر حکومت، کاخ مظفری بلا استفاده ماند. تا این که، در دوران پهلوی دوم و در سال 1310 دکتر مسیح دانشوری اولین پزشک متخصص ریه ایران، به تأسیس مدرسه پرستاری در این محل اقدام کرد. گفتنی است که در دهه بیست شمسی ساختمانهای دیگری نیز در محوطه این کاخ احداث گردید. از جمله این بناها، میتوان به ساختمان فخرالدوله اشاره کرد که به وسیله بانویی به همین نام ساخته شده است.
توجه کنید که بهترین ساعات برای بازدید از این اثر خارقالعاده، پس از ساعت اداری ارگانهای دولتی میباشد. همچنین، برای دیدن این مکان نیاز به دریافت معرفی نامههای معتبر و انجام هماهنگیهایی با روابط عمومی بیمارستان و حراست مجموعه دارید.نشانی: تهران، محله دارآباد، میدان باهنر، انتهای خیابان پورابتهاج (دارآباد)، بیمارستان مسیح دانشوری.
شماره تماس: 26106000
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد
عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد به کاخ عشرتآباد نیز معروف است در شرق تهران کنونی و شمال شرقی تهران قدیم بیرون از دروازه شمیران بین نگارستان (میدان بهارستان) و قصر قاجار (زندان قصر) جای داشت. عمارت کلاه فرنگی که به دوره قاجار مربوط است در میدان سپاه فعلی، در محل فعلی پادگان عشرتآباد یا پادگان ولیعصر واقع شده است.
در سال 1291 قمری ناصرالدین شاه پس از بازگشت از سفر اول خود از فرنگ دستور داد كاخی بین قصر قاجار یا زندان قصر کنونی و باغ نگارستان یا وزارت ارشاد کنونی احداث کنند و عمارتی چهار طبقه را در آن پایه ریزی کنند. این كاخ ساخته شد و به دلیل آنكه شاه زنانش را به این مكان انتقال داد به تدریج به كاخ عشرت آباد تغییر نام داد.
عمارت کلاه فرنگی در میان باغ عشرتآباد قرار داشت و کاخها و کوشک های پهناور و بزرگی داشت. در میانه باغ، حوض و چشمه و فوارههای گوناگونی وجود داشته و دور تا دور این حوض بزرگ، نزدیک به سی خانه کوچک دو اتاقه به شکل نیم دایره ساخته شده بود که در و پنجره چوبی آنها به سوی مرکز حوض باز میشد و در هر یک از آنها یکی از زنان شاه زندگی میکردند، البته هم اکنون از کل مجموعه تنها کاخ اصلی بر جای مانده است.
این باغ بیشتر مکان برگزاری مراسم عروسی و تفریحات شاه بود و در آن ساختمان کلاه فرنگی، به صورت برج چهار طبقه ساخته شده بود که پوشش سقف طبقه چهارم از شیروانی و طبقه سوم آن دارای شاه نشین با آینه کاری و مقرنس بود.
این کاخ همچون کاخ سلطنتآباد، قصر فیروزه و کاخ نیاوران که در مناطق پیرامونی تهران ساخته شده بودند بیشتر کاربری تشریفات و ییلاقی داشت.
پس از سرنگونی دودمان قاجار این باغ و کاخ همراه با خانههای دور حوض برای کاربری پادگانی به شهربانی واگذار شد و از آن رو آن را پادگان «شهربانی» یا «عشرتآباد» نامیدند. این اثر در تاریخ ۲۳ فروردین ۱۳۴۶ با شماره ثبت ۶۴۸ بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است اما بهدلیل جای گرفتن محوطه کاخ در درون یک پادگان، هماکنون امکان بازدید همگانی وجود ندارد.
با این حال شهرداری تهران در میانههای دهه هشتاد عملیات ساخت گذر بزرگراه صیاد شیرازی را از کنار این مجموعه آغاز کرد که زمینه آزاد شدن بخشی از حصار پادگان را فراهم آورد تا به موجب آن کاخ عشرتآباد از بیرون از پادگان دیده شود، البته کاخ همچنان درون حصار پادگان است.
کاخ دادگستری تهران
کاخ دادگستری، بنای تاریخی و اصلی دادگستری در ایران است که در تهران، خیابان خیام قرار دارد.
ساخت کاخ دادگستری در زمان صدرالاشراف، دومین رییس عدلیه زمان پهلوی به مناقصه گذاشته شد و به شرکت اشکودا از چکسلواکی واگذار گردید.
ساخت بنای کاخ دادگستری در سال 1317 خورشیدی آغاز شد اما پس از دو سال به دلیل جنگ جهانی دوم متوقف گردید. این بنا در نهایت در سال 1325 خورشیدی با حضور قوام السطنه افتتاح شد.
بنای کاخ دادگستری در سبک معماری نوکلاسیک و توسط گابریل گورکیان، معمار سرشناس ارمنی، طراحی شده است. این کاخ در زمینی بنا شده است که از چهار طرف مشرف به خیابانهای اصلی است.
مجسمههای عظیمی از استادان بزرگ ایرانی زینتبخش این ساختمان است که بانوی عدالت اثر ابوالحسن صدیقی و انوشیروان دادگر اثر غلامرضا رحیمزاده ارژنگ از جمله آنهاست.
پیشنهاد ویژه
اماکن گردشگری در نزدیکی کاخ دادگستری : بازار تهران، پارک شهر، کاخ گلستان و شمس العماره، مدرسه دارالفنون.
کاخ فرح آباد تهران
کاخ فرح آباد یا قصر فیروزه در تهران، انتهای خیابان پیروزی واقع شده است.
این کاخ مربوط به دوره قاجار در دوشانتپه به دستور مظفرالدین شاه قاجار ساخته شد.
کاخ سلطنتی فرحآباد در سال 1281 خورشیدی در دهکده فرحآباد، در شرق تهران آغاز شد و پس از دوسال به پایان رسید.
قصر فیروزه با الگو گرفتن از طرح كاخ تروكادرو پاریس، به شكل نیم دایره و با چند ردیف ایوانهای روباز دورتا دور ساختمان ساخته شد. گنبدی فیروزهای بر سقف کاخ قرار گرفته است.
باغ و کاخ فرح آباد در اصل از سه محوطه مختلف تشکیل شده است. محوطه اول، محل سکونت مستخدمان قصر و یک اصطبل آجری، محوطه دوم، باغ کوچک و محوطه سوم نیز باغ و استخر بسیار بزرگی بوده است.
در طراحی باغ، قرینه سازی در نظر گرفته نشده است و به نیمه شرقی آن بیش از نیمه غربی پرداخته شده است. معماری كاخ سراسر اروپایی است.
در زمان محمد علی شاه توجه زیادی به کاخ فرح آباد نشد و به همین خاطر در دوره او قصر از رونق افتاد. در دوره سلطنت احمد شاه، کاخ فرح آباد رونق گذشته خود را بازیافت و عمارت اندرونی به آن اضافه شد.
در دوره پهلوی نیز، رضا شاه اهمیتی به این كاخ نداد، و در دوره محمدرضا شاه بود که کاخ بازسازی و دگرگون شد و با نام قصر فیروزه شناخته شد و سپس در پیرامون و دامنههای سرسبز آن منطقه خانههای ویلایی اشرافی ساخته شد.
بعد از انقلاب اسلامی، این منطقه کاربری نظامی پیدا کرد. پس از چند سال این کاخ به موزه نیروی دریایی سپاه پاسداران تبدیل شد، اما اجازه بازدید همگانی از آن داده نمیشود.
این اثر در تاریخ 20 بهمن 1355 با شماره ثبت 1331 بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
پیشنهاد ویژه
اجازه بازدید همگانی از آن داده نمیشود و بدون هماهنگی امکان بازدید از قصره فیروزه وجود ندارد.
کاخ بهارستان تهران
کاخ بهارستان یا عمارت مجلس شورای ملی در تهران میدان بهارستان واقع است. کاخ بهارستان از نظر معماری مظهر سبک معماری محکم و استوار با ترکیبی از سنت و تجدد در ارگ حکومتی تهران بوده است. میرزا حسینخان سپهسالار قزوینی در سال 1289 قمری تصمیم به ساخت عمارتهای بزرگ از جمله کاخ بهارستان در اراضی بهارستان گرفت. وی به فکر تغییر سیمای شهر تهران بود. مهمترین این ساختمان ها، عمارت بهارستان یا کاخ بهارستان محل زندگی سپهسالار بود
بخشی از این ساختمان به موزه مجلس شورای اسلامی و بخشی دیگر به امور تشریفاتی و بخشی دیگر برای برگزاری همایشهای مختلف اختصاص دارد. مجموعه زمینهایی که در نهایت سپهسالار برای ساخت مجموعه عمارت مورد نظر خویش در نظر گرفته بود وسعتی در حدود 53 هزار متر مربع یعنی پیش از 5 هکتار را شامل میشد.
بنای اولیه کاخ توسط میرزا مهدی خان شقاقی، ملقب به ممتحن الدوله درسال 1298قمری برای میرزا حسین خان مشیرالدوله ملقب به سپهسالار نخست وزیر ناصرالدین شاه، ساخته شد. در آخرین سال حکومت سلسله قاجار، یعنی درسال 1303خورشیدی استاد جعفر خان معمار باشی نمای غربی ساختمان را با آجر به سبک باروک اجرا کرد.
به احتمال خیلی زیاد در سال 1295 قمری ساخت کاخ بهارستان به اتمام رسید. عمارت اعیانی سپهسالار در جهت شرقی غربی، در امتداد سردر، طرح تکامل یافته کاخ سازی قاجاری را با آمیختگی پنهان هنر مغربزمین یادآور میشد. به گونه ای که شیوه هنری مغرب زمین تحت تاثیر سلیقه معماران ایرانی در این بنا، با طرح ایرانی در آمیخت و حتی مغلوب آن شد.
پس از درگذشت سپهسالار، ناصرالدین شاه آن را بدون هیچ گونه تشریفات قانونی و شرعی، تصرف و آن باغ و عمارت یعنی ساختمان مشروطه کنونی را ملک خالصه دولتی خود کرد. از این زمان بود که این باغ و عمارت جنبه دولتی پیدا کرد و در آنجا مراسم دولتی و مراسم پذیرایی از مهمانان داخلی و خارجی برگزار میشد. از زمان پیروزی انقلاب مشروطه، کاخ بهارستان برای مجلس در نظر گرفته شد.
پس از آتش سوزی سال 1309در سمت جنوبی ورودی ساختمان، لئون، معمار فرانسوی و دستیارش بوریس مجسمه ساز، آن قسمت را به سبک نئوکلاسیک پارلمان فرانسه بازسازی کردند. سه سال بعد نمای ستون دار ورودی به سرتاسر نمای جنوبی تعمیم داده شد. درسال 1315 استاد حسین طاهرزاده نمای شمالی ساختمان را از روی ستونهای آپادانای تخت جمشید ساخت.
اولین دوره مجلس در روز یکشنبه 18 شعبان سال 1324، مطابق با مهرماه سال 1285، با حضور مظفرالدین شاه، در عمارت سلطنتی، اتاق برلیان کاخ گلستان و با شرکت سفرا و نمایندگان کشورهای مختلف گشایش یافت.
پس از مرگ مظفرالدین شاه، محمد علی شاه در مخالفت با مجلسی که قرار بود اختیارات او را محدود کند در توطئهای اعلام داشت که پدرش در هنگام تصویب نظام مشروطیت بیمار بوده است و به این وسیله مستبدانه فرمان مشروطیت را باطل اعلام کرد و روز سه شنبه 2 تیر ماه سال 1287، سربازان محمد علی شاه به فرماندهی لیاخوف روس در سه ستون به سوی مجلس شورای ملی روانه شدند و به دستور لیاخوف مجلس شورای ملی را، با تمام نمایندگان حاضر، هدف شلیک توپ قرار دادند. بسیاری از نمایندگان کشته شدند و به عمارت مجلس و مسجد سپهسالار نیز آسیبهایی وارد شد. این عمارت 3 بار نیز دچار آتش سوزی شد.
کاخ شهربانی تهران
کاخ شهربانی ساختمانی است که در میدان مشق (باغ ملی) در مرکز شهر تهران برای اداره شهربانی تهران ساخته شد. بنای کاخ شهربانی در در سال 1315 خورشیدی ساخته شد.
در ساخت بنای عمارت شهربانی تهران، تاثیر سبک معماری نئوکلاسیک اروپایی به چشم می خورد. ورود این سبک به ایران مربوط به عصر صنعت و شروع حکومت رضاشاهی است. سبک معماری نئوکلاسیک را معمارانی چون آندره گدار و نیشر، در ایران رواج دادند و معماران ایرانی نیز در ساخت و سازهای سال های 1306 تا 1318 متاثر از این سبک به فعالیت های هنری خود پرداختند، که عمارت شهربانی، یکی از بناهای ارزشمند باقی مانده از آن دوره است.
سازنده کاخ شهربانی، قلیچ باقلیان و طراح آن معمار برجسته ارمنی گابریل گورکیان بود.
این ساختمان نزدیک به 21 هزار متر مربع زیربنا دارد که در سه طبقه بنا نهاده شده است. فضای درونی آن با گچ بری و آینهکاری، کار شده و فضای برونی آن نیز نقشهای برجسته روی بدنه و ستونها و تندیسها الهام گرفته از معماری دوران هخامنشی است.
هنرمندان نئوکلاسیک به تلفیق و بازگشت به دوره های هنری گذشته اعتقاد دارند که در ایران این تاثیر با بازگشت به سبک معماری دوران هخامنشی همراه بوده است.
وزارت امور خارجه ایران در سال 1381 کاخ شهربانی را از نیروی انتظامی خریداری نموده و پس از بازسازی آن، این ساختمان را با نام ساختمان شماره 9 وزارت خارجه مورد بهرهبرداری اداری قرار داد. پایان یافتن مرمت نمای این اثر تاریخی، موجب انسجام مجموعه تاریخی میدان مشق شده و عمارت شهربانی با حفظ معماری گذشته در کنار ساختمان وزارت جنگ، موزه، کتابخانه و سردر باغ ملی، هویت تاریخی و فرهنگی ایران دوره قاجار و پهلوی را به نمایش می گذارد.
این کاخ در حال حاضر تحت عنوان ساختمان شماره 9 وزارت امور خارجه شناخته می شود.
پیشنهاد ویژه
سایر جاذبه های دیدنی نزدیک کاخ شهربانی : سر در باغ ملی، موزه پست، موزه جواهرات ملی، مدرسه دارالفنون، خیابان های دیدنی قدیمی تهران و چندین موزه.
جغدهای شمس العماره
شاید بتوان دوران ناصری را آغاز ورود عناصر مدرنیته به ایران دانست و بخش اعظمی از این روند، مرهون میل شاهانه ناصرالدین شاه است. شمس العماره، اولین ساختمان بلند مرتبه دارالخلافه، یکی از آنهاست.
ناصرالدین شاه با دیدن تصاویر ساختمانهای فرنگی و شنیدن تعاریف مختلف، به دوستعلی خان معیر الممالک دستور داد تا ساختمانی رفیع در ارگ تهران بنا کند.
کار ساخت و ساز شمس العماره ۲ سال به طول انجامید. هزینه ساخت و ساز آن به همراه تزئینات و فرش و مبلمان مجموعاً چهل هزار تومان شد که دوستعلی خان کل هزینه را شخصا تقبل کرد و شمس العماره را به قبله عالم تقدیم کرد.
شمس العماره با ۵ طبقه که بلندترین ساختمان ایران تا به آن زمان بود، اولین بنایی است که در ساخت آن از فلز استفاده شده است. با وجود نشانههایی از معماری غربی، امّا معماری کلی شمس العماره ایرانی است. شمس العماره تزئینات آینه کاری و کاشی کاری بسیار زیبایی دارد که جلوه دیگری به مجموعه ارگ تهران میدهد. شمس العماره به قدری برای مردم تهران عجیب بود که مدتها به عنوان نماد تهران شناخته میشد و برای تهران آن روزگار به قدری بلند بود که شاه و کاخ نشینان میتوانستند از بالای آن تمام تهران را تماشا کنند.
در میان دو برج شمس العماره، برج کوچکتری قرار دارد که ساعت اهدایی ملکه انگلیس را در آن قرار دادند. صدای زنگ این ساعت به قدری بلند بود که تا چهار فرسخی (۲۴ کیلومتر) میرسید و تمام مردم تهران آن را میشنیدند. این امر باعث رنجش مردم و کاخ نشینان شد و شاه دستور داد تا صدای آن را کم کنند؛ اما این دستکاری باعث شد ساعت از کار بایستد.
اما شگفتیهای شمس العماره به همین جا ختم نمیشود و مردم افسانههای بسیاری پیرامون آن و به ویژه برج ساعتش نقل میکنند. بر بالای برج ساعت بیرقی سیاه رنگ در اهتزاز بوده است که میگویند روزی کلاغها به آن حمله میکنند و آن را پاره میکنند. تنها پس از چند روز، محمدعلی شاه از حکومت ساقط میشود و مردم این دو واقعه را به هم مرتبط میدانند.
علاوه بر این، بالای این برج دو جغد زندگی میکردند. مردم به بدشگونی جغدها معتقد بودند و دیده شدن آنها را نشانه اتفاقی شوم و تغییر سلطنت میدانستند. این جغدها دو بار از برج خارج شدند. بار اول به مدت سه روز بیرون بودند و در روز سوم، ناصرالدین شاه در حرم حضرت عبدالعظیم به دست میرزای رضای کرمانی کشته شد و مظفرالدین شاه به سلطنت رسید. بار دوم جغدها در شهریور ۱۳۲۰ دیده شدند و چند روز بعد قوای متفقین تهران را فتح کرد و محمدرضا شاه پهلوی جایگزین رضا شاه شد.