یکی از شگفتانگیزترین جلوه هاى طبیعت استان آذربایجان غربی غار سهولان است، غاری که یکی از مهمترین و کم نظیرترین غارهاى طبیعی کشور است.
روستای سهولان در شهر مهاباد شاید تا همین ده سال پیش جزو یکی از روستاهای محروم استان آذربایجان غربی بود اما امروز به برکت وجود یک غار نه تنها به مهمترین جاذبه گردشگری استان تبدیل شده است بلکه در این روستا تقریبا یک نفر از هر خانواده در صنعت گردشگری فعال شده است.
این غار 100 سال پیش برای اولین بار توسط ژاک دمرگان فرانسوی مورد کاوش و بررسی قرار گرفت. پس از آن در سالهای جنگ جهانی دوم نیز توسط یک هیات انگلیسی مجددا مورد مطالعه قرار گرفت و در مهرماه ۱۳۷۳ توسط غارشناسان ایرانی شناسایی شد.
در خرداد ماه سال۷۶ نیز یک کمیته از اعضای غارشناسی آذربایجان غربی این غار را مورد بازدید و مطالعه قرار دادند. کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند به استناد لایههای سفالی که از منطقه دالان اصلی و تالار بزرگ و دهلیز ورودی کونه مالان بدست آمده این غار از هزارههای دوم و اول قبل از میلاد تا دوره پارتی و اسلامی و حتی زمانهایی از قرون وسطی مورد سکونت انسانها قرار گرفته است.
تنها موجودات زنده این غار کبوتر چاهی و خفاش میباشند که قسمت هایی از غار را به عنوان آشیانه انتخاب کردهاند. به دلیل تاریک بودن و نبود نور هیچ نوع جلبکی در آب دریاچه این غار رشد نکرده و به غیر از جانداران میکروسکوپی هیچ موجوی دیگری زیست نمیکند.
مسیر دسترسی غار سهولان
مسیر دسترسی غار سهولان43 کیلومتر که از جنوب شرقی شهر مهاباد به سمت بوکان حرکت کنید و از میان جاده ای سرسبز، با دشت های پهناور و باغ های میوه بگذرید به یکی از زیباترین و تماشایی ترین غارهای ایران و دنیا می رسید. غار سهولان یکی از بزرگترین غارهای آبی ایران است و در روستایی به همین نام قرار دارد. سَهولان (در زبان کُردی Sehoullan) به معنای یخبندان است و از آنجایی که تعداد زیادی کبوتر در این غار زندگی می کنند بین مردم محلی به نام “کونه کبوتر” یا “کونه مالان” یعنی لانه کبوتر نیز شناخته می شود. جالب است بدانید نام کوهی که غار سهولان در آن قرار گرفته شده نیز کونه کبوتر است.
خود غار در ارتفاع 2222 متری از سطح دریا واقع شده و به دو بخش خشک و آبدار تقسیم می شود. قسمت آبدار آن در ارتفاع 1751 متری بالاتر از سطح دریاهای آزاد قرار دارد و برای رسیدن به آن باید 20 متر ورودی اصلی غار به سمت پایین رفت. فاصله ارتفاع سقف غار تا سطح دریاچه نیز به 50 متر می رسد و درازای عمق آب در برخی قسمت های آن 30 متر است.
براى رسیدن به این غار از شهر سرسبز مهاباد، باید تپه ماهورهاى جاده برهان را پشت سرگذاشت تا در نقطه اى به روستاى «عیسى کند» رسید.
در روستاى عیسى کند جاده به دو مسیر تقسیم مى شود که مسیر مستقیم به بوکان و مسیر دست راست گردشگران را به روستای سهولان و غار معروف آن مى برد. غار سهولان نام خود را از روستایى که در آن قرار دارد گرفته است.
هر چند مردم محلی به این غار «لونه کوتر» یعنى لانه کبوتر مى گویند. کلمه سهول در زبان محلی کردی به معنای یخ است که شاید وجه تسمیه این غار مربوط به یخ بندان های طولانی زمستانی و خنکای تابستانی آن باشد.
قرار گرفتن این غار در میان رشته کوه هاى بلند با قله هاى سر به فلک کشیده و دره هاى عمیق کاملاً بکر و دست نخورده بر عظمت و زیبایى این پدیده شگفت طبیعت افزوده است.
به گفته کارشناسان این غار از قدیم الایام مورداستفاده مردم قرار گرفته و دراین رابطه سفال هایی مربوط به دوره اشکانی و جام مسی ایلخانی کشف شده است.
مردم روستا به یاد دارند که درقسمت خشک غار گورهایی وجودداشته که به زمان حمله روس ها به منطقه و پناه گرفتن مردم به آن جا برمی گردد.
چرا به غار سهولان برویم؟
هر جاذبه طبیعی ویژگی های منحصر به فردی دارد که آن را از جاذبه ها و دیدنی های دیگر متمایز می کند و می تواند به افراد دلیلی بدهد که از آن دیدن کنند. ما نیز قصد داریم در این قسمت شما را با تعدادی از ویژگی های غار سهولان آشنا کنیم.
– قدمت غار سهولان به اوخر دوره کرتاسه در 70 میلیون سال پیش باز می گردد.
– این غار در کنار غار علیصدر همدان و غار هاموپوئیل مراغه از غارهای شناخته شده و جهانی ایران است.
– آب دریاچه های غار به صورت جوششی تامین می شود و از طریق سفره های زیرزمینی در نقطه ای دیگر به سطح زمین می رسد.
– ساختار زمین شناسی غار آبی – خاکی ست و جنس آن از سنگ آهک است.
– ساختار غار سهولان شباهت بسیاری به غار علیصدر همدان دارد.
– به دلیل تاریک بودن و نبود نور در فضای داخلی غار هیچ جلبکی در آب دریاچه آن دیده نمی شود و تنها جانداران میکروسکوپی در آن زندگی می کنند.
– آب دریاچه بسیار زلال و شفاف است و با وجود تاریک بودن نسبی فضای درونی غار، تا عمق چند متری دریاچه قابل مشاهده است.
– بیشترین عمق آب در غار سهولان به 62 متر می رسد.
– اختلاف دمای درون و بیرون غار به ۱۰ الی ۱۵ درجه سانتی گراد می رسد.
مسیر داخل غار
غار آبی سهولان داراى دو دهانه است که به سمت جنوب باز شده اند و چند درخت تنومند جنگلى که از میان صخره ها سربرآورده اند سایه خود را بر دهانه اصلى غار انداخته اند که علاوه بر تأمین سایه براى گردشگران به طبیعت خشن و سرد محیط طراوتى دو چندان بخشیده اند.
همین که داخل این غار را می بینید تصاویری اسرار آمیز از دنیای اعماق زمین در مقابل چشمانتان به نمایش در می آید. چیزی که در لحظه ورود به غار توجهتان را جلب می کند خنکای دلپذیر غار است که آن را به مکان مناسب برای گشت و گذار تابستانی تبدیل کرده است.
حرکت در قسمت آبى دریاچه با قایق هاى پارویى امکانپذیر است ولى بخش خشکى را با پاى پیاده نیز مى توان مشاهده کرد. اسکله اى که گردشگران را به داخل تونل ها، دالان ها و دریاچه هاى غار مى برد ۴۵ متر پایین تر از دهانه اصلى قرار دارد که با ۱۰۶ پله بتونى پیچ درپیچ به کف دریاچه درون غار مى رسد.
هواى درون غار بسیار مرطوب و تاریک است که با کار گذاشتن صدها نورافکن امکان دید فراهم شده است. درجه حرارت در فصل تابستان و زمستان بین ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتیگراد در نوسان است و رطوبت حاکم بر غار نیز بین ۷۰ تا ۸۰ درصد متغیر است که در اثر رطوبت بالا روى سنگ ها و صخره ها با خزه هاى سبز و قهوه اى پوشیده شده و گاهى قطرات آب از بالاى ایوان ها به روى سطح آب مى چکد.
در بدو ورود به درون غار بوى رطوبت همراه با بوى خفیف گوگرد به مشام مى رسد. در سفر آبى درون غار هر یک از گردشگران پس از دریافت یک جلیقه نجات در قایق ها قرار مى گیرند و حرکت آغاز مى شود. نخستین دریاچه پیش روى گردشگران حدود ۲۰۰ متر وسعت دارد که داراى آبى زلال و صاف است.
دالان بالاى سر این دریاچه افزون بر ۵۰ متر ارتفاع دارد و در انتهاى آن دو دالان باریک به عرض دو متر دیده مى شود که به دریاچه ها و دالان هاى بعدى باز مى شوند.
گردشگران در این سفر پر از رمز و راز با گذشت از دالان هاى تنگ و باریک سه حوضچه آبى بزرگ و کوچک را پشت سر مى گذارند تا به چهارمین و بزرگترین دریاچه برسند. این دریاچه حدود ۵۰۰ مترمربع وسعت دارد و در ۲۵۰ مترى اسکله قرار گرفته و آخرین نقطه اى است که بازدیدکنندگان بوسیله قایق طى مى کنند. متوسط عمق آب این دریاچه ۲۵ متر است و دالانى با ارتفاعى بیش از ۳۰ متر روى آن قرار گرفته که از چند تکه صخره عظیم یکپارچه تشکیل شده است.
به گفته قایقرانان از دریاچه چهارم به بعد حدود ۲۰۰ متر دیگر نیز توسط غارنوردان کشف شده ولى بدلیل باریک بودن تونل ها و نداشتن روشنایى ورود گردشگران به آن منطقه ممنوع اعلام شده است. در پایان سفر آبى، گردشگران از میان تونل ها و دالان هاى تنگ و باریک راه خود را به دهانه فرعى (دهانه خروجى) غار ادامه مى دهند. دهانه فرعى که به «لونه مالان» مشهور است با ارتفاعى حدود ۵۰ متر از سطح آبى غار با ۱۷۰ پله سنگى پیچ درپیچ به همان محوطه باز مى شود که دهانه اصلى نیز در آن قرار دارد.
مساحت کل این غار حدود دو هکتار تخمین زده مى شود که تاکنون ۳۰۰ متر از مسیر آبى و ۲۵۰ متر از مسیر خشکى آن کشف و ساماندهى شده است.
