باغ عباس آباد بهشهر،آثار تاریخی استان مازندران

نویسنده:

حسین یوسفی

در تاریخ:

مجموعه تاریخی عباس‌آباد از آثار تاریخی استان مازندران و از بهترین جاهای دیدنی بهشهر است. مجموعه باغ‌های عباس‌آباد در ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر و در دامنه رشته کوه‌های البرز و در میان جنگل‌های انبوه قرار گرفته و از جمله مهم‌ترین و بزرگترین باغ‌های تاریخی ایران است که به عنوان یکی از باغ‌های ایرانی در میراث جهانی یونسکو ثبت شده‌است. این مجموعه شامل سد عباس‌آباد، مخزن و دریاچه سد، گل‌باغ، کاخ، حمام، آسیاب آبی و دو برج آجری می‌شود. این مجموعه به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ ه‍.ق در محلی که پیشتر خرگوران نام داشت ساخته شده‌است و در حال حاضر مهم‌ترین باغ غیر کویری ایران به‌شمار می‌آید. وسعت آن نزدیک به ۵۰۰ هکتار است.

باغ عباس آباد بهشهر کجاست؟

باغ عباس آباد بهشهر از آثار تاریخی و باستانی استان مازندران می باشد که در دامنه رشته‌ کوه‌ های البرز و در فاصله ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر قرار گرفته است. باغ تاریخی عباس آباد بهشهر یکی از بزرگ‌ ترین و معروفترین باغ‌ های تاریخی کشور است که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. باغ جهانی عباس آباد بهشهر به دستور شاه عباس اول صفوی در سال‌ های ۱۰۲۰ و ۱۰۲۱ بنا شده است. وسعت باغ عباس آباد به ۵۰۰ هکتار می‌ رسد.

در مجموعه باغ عباس آباد بهشهر بناهای زیر قرار دارد:

کنترل جریان آب توسط سد و برجبنایی که داخلی دریاچه مصنوعی قرار گرفته است.برج های دیده بانی در شرق دریاچه فضا سازی شمالی صفه و فضا سازی جنوبی حمام مجموعه باغ

دریاچه

سد دریاچه با گنجایش ۶۰۰ هزار مترمکعب از نوع مخزنی بوده و جنس دیواره سد از ساروج می‌باشد. این سد توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره ۷۴۵ در زمره آثار تاریخی و فرهنگی ایران قرار گرفته‌است.

دریاچه طبیعی عباس‌آباد با وسعتی بالغ بر ۱۰ هکتار با عمارتی در مرکز آن، که در زمان آبگیری دریاچه عمارت با ارتفاعی بالغ بر ۱۸ متر به زیر آب می‌رود و فقط سقف آن همراه با درختچه‌هایی نمایان است

مشخصات چهار طاقی دریاچه مصنوعی عباس‌آباد بهشهر

در میا ن مرکز دریاچه مصنوعی عباس‌آباد بهشهر بنایی آجری به شکل چهار طاقی وجود دارد که زمانی سطح فوقانی آن بستر بنایی با مصالح چوب و سقفی سفالی را تشکیل می‌داد. چهار طاقی مذکور در زمان آبگیری سد به زیر آب می‌رود و تنها سطح فوقانی آن بسان جزیره‌ای بیرون از آب قرار می‌گیرد. اساس چهار طاقی بر روی ۸ جرز در پیرامون و۱ جرز در مرکز بنا گردید. ابعاد جرزها به صورت تقریباً ۴*۴ متر می‌باشد که بر روی یک سکو قرار گرفته‌اند. آنچه مهم جلوه می‌کند عدم وجود پله آجری در بنا و اطراف چهار طاقی می‌باشد. این امکان وجود دارد که نخست بنای فوق جهت مقاوم‌سازی سد احداث گردیده باشد سپس با توجه به آبگیری سد به آن کاربری تفریحی داده باشند. با بررسی‌های مکرر میدانی پیرامون شیوه انتقال آب به دریاچه دانسته شد که در آن زمان آب دو چشمه مهم قوری چشمه و سرچشمه را از بالادست بر اساس اختلاف سطح شیب دار و همچنین با به‌کارگیری «تنبوشه» که توسط دیواری آجری محافظت می‌گردید به قسمت فوقانی هدایت می‌نموده‌اند. احتمالاً بر اساس اختلاف ارتفاع دو چشمه مذکور نسبت به چهار طاقی و همچنین قانون ظروف مرتبطه، تنبوشه آب به صورت فواره حوض مرکزی را پر می‌نموده‌است و آنگاه سر ریز آب آن توسط آب راه‌ها به حوض‌های دیگر تقسیم و سپس مازاد آن از چهار طاقی به داخل استخر می‌ریخته‌است. جهت کاربری تفریحی عمارت داخل استخر، دسترسی به آن از طریق یک پل چوبی اسکله مانند که در جهت شمال بنای مذکور ایجاد نموده بودند امکان‌پذیر می‌گردید.

اما بنای عمارت علاوه بر کاربردی تفریحی دارای کاربری علمی و فنی در سدسازی بوده‌است. بنای عمارت از ۸ جِرز در پیرامون ویک جِرز در مرکز بوده؛ جرز مرکزی آن دارای خُلَل و فُرَج شبکه‌ای مرتبط به هم می‌باشد که در مواقع ضروری به صورت یک سوپاپ عمل می‌کرده‌است، این گونه که اگر بعد از بسته شدن دریچه‌های سد و آب‌گیری مخزن آن به سد فشار می‌آمد یا اگر سد اندکی حرکت می‌نمود مهندسین سازه سد، آب را از دریچه‌های سد خالی نمی‌کردند بلکه تخلیه آب را از مرکز مخزن سد انجام می‌دادند. به‌طور مثال اگر تخلیه آب در موقع اضطراری از طریق دریچه سد انجام می‌پذیرفت فشار و هجوم آب برای تخلیه شدن خود عامل مهم در سرعت یافتن روند تخریب سد بوده‌است. از این جهت برای پیشگیری از تخریب سد در مواقع ضروری (بعد از آب‌گیری) وجود همان چهار طاقی با جرز مشبک مرتبط به هم ضروری می‌نماید بدین ترتیب با ساخت چهار طاقی و جرز مشبک وسط سد از تخریب سد جلوگیری نموده‌اند. به تصویر ۳-جرزهای مشبک در چهار طاقی میان آب گونه‌ای که آب را از مرکز مخزن به وسیلهٔ همان جرز مشبک مرکزی چهار طاقی مکش و سپس آب را از طریق کانال‌هایی که در زیر سد موجود می‌باشد به پایین دست (حدود ۲۰۰ متری) هدایت می‌نمودند تا اینکه از فشار آب بر دهانه سد می‌کاستند.

وسعت این دریاچه حدود ۱۰ هکتار و عمق آن نزدیک به ده متر است. این دریاچه به دلیل دسترسی مناسب سواره، محوطه اتراق، آثار باستانی، شیرینی، آب و هوای مناسب، قابلیت‌های توریستی فراوان دارد.

دریاچه و باغ عباس آباد بهشهر دارای مساحت 10 هکتار است و عمارتی در مرکز دریاچه دیده می شود که در زمان آبگیری دریاچه، این عمارت به زیر آب می رود و سقف اش به همراه درختچه هایی هویداست.

صفه سازی شمالی در بالاترین نقطه سکوی مرکزی قرار می گیرد. این سکو ها از جنس سازه های چوبی بوده که به مرور زمان از بین رفته است. جوی ها با جریاناتی که بر صفه ها دارند و آبشارها و حوض های متنوعی را ایجاد می کنند، مناظر چشم نوازی را در باغ عباس آباد بهشهر ایجاد می نمایند.

در باغ تاریخی عباس آباد بهشهر با بررسی حوض های آب و کف سازی های آن در بخش صفه سازی جنوبی می توان فهمید که بخشهای زیادی از این صفه سازی شبیه صفه سازی شمالی بوده، اما از اهمیت کمتری برخوردار بوده است.

در پائین ترین ارتفاع به حمام مجموعه، حمام آب سکوی مرکزی قرار داشته که حمام این مجموعه با کوچکی خود خصوصیات سنتی حمام های گذشته را دارا بود. برای انتقال آب از تنبوشه ها استفاده می گردید و کاشی هایی به رنگ های لاجوردی و فیروزه ای با نقش های متداول آن دوران به کار برده شده است.

مصالح به کار رفته در معماری باغ عباس آباد بهشهر، سنگ و آجر و چینه هایی از کاه و گل بوده است. در باغ عباس آباد مازندران جاده های سنگ فرشی از محل باغ تا محل آسیاب کشیده شده است. شاه عباس اول در سال 1021 هجری قمری  و در باغ عباس آباد شمال دستور به ساخت دو برج بزرگ آجری داد که تا هم اینک پابرجاست.

از جمله اکتشافات مهم باغ و دریاچه عباس آباد بهشهر، اتاق هایی با سیستم سه دری که در ابتدای دروازه شمالی باغ قرار داشت می توان اشاره نمود. کاربرد این سیستم  هدایت جریان هوای خنک به داخل مجموعه های باغ بود. برای همین از این اتاقها در تابستان ها استفاده می شد.

مجموعه باغ جهانی عباس آباد بهشهر از جمله دیدنی های دوران صفوی هم بوده است که با توجه به موقعیت جنگل و دریا از بهترین مکان های تفریحی پادشاهان بوده و هم اکنون این مکان به دلیل جذابیتی که برخوردار است تعداد کثیری از توریست ها و مسافران را به اینجا می کشاند.

باغ تاریخی عباس آباد بهشهر یکی از جاذبه های تاریخ مازندران می باشد که در 21 فروردین 1346 و با شماره ثبت 745 به فهرست آثار ملی ایران اضافه شد و شما می توانید در تور مازندران گردی به این مکان هم سری بزنید.

آدرس دریاچه عباس آباد بهشهر در ۹ کیلومتری شهرستان بهشهر واقع شده است.

تصاویر باغ عباس آباد بهشهر

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید