شهرستان بهار با ۱۳۳۴ کیلومتر مربع وسعت و متوسط ارتفاع ۱۷۳۵ متر از سطح دریا در غرب استان همدان به مرکزیت شهر بهار، یکی از شهرستان‌های نه‌گانه استان همدان و جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰ بالغ بر ۱۲۳٬۸۶۹ تن بوده‌است. این شهرستان شامل سه بخش مرکزی، لالجین و صالح‌آباداست.
شهرستان بهار از نظر طبیعی دارای آب و هوای معتدل و کوهستانی بوده، رژیم بارندگی آن از تیپ اقلیم مدیترانه‌ای است. شهر بهار مرکز شهرستان بهار است (قبل از شهرستان شدن بهار یعنی ۱۳۷۲ بخش سیمینه‌رود به مرکزیت شهر بهار یکی از بخش‌های شهرستان همدان محسوب می‌شد) مرکز این شهرستان یعنی شهر بهار در پانزده کیلومتری شمال غرب شهرهمدان (مرکز استان همدان) واقع است.
این شهرستان که شامل سه بخش ۱- بخش مرکزی به مرکزیت شهر بهار، ۲- بخش لالجین به مرکزیت شهر لالجین و ۳- بخش صالح آباد به مرکزیت شهر صالح آباد است. دهستان‌های این شهرستان عبارت از شش دهستان است ۱- دهستان سیمینه رود به مرکزیت ۲- دهستان آبرومند به از توابع بخش مرکزی بهار، ۳- دهستان سفال گران ۴ – دهستان مهاجران از توابع بخش لالجین ۵- دهستان صالح آباد ۶- دهستان دیمکاران از توابع بخش صالح آباد می باشد.
جاهای دیدنی بهار همدان
خانه قدیمی در روستای پرلوک
آب باریک، آبرومند، اختاچی، تاج آباد سفلی، تاج آباد علیا، تازه کند (خالی از سکنه)، چایان ( خالی از سکنه)، چشمه کبود، چوتاش، حصار قره باغی، حیدره قاضی خانی، دهنو، رباط زعفرانی، روان، زاغه، سنگ سفید، سیمین، فسیجان، گنده جین، گوشلان، نورآباد، وهنان و حسین آباد آشوری (یعقوب شاه) که ارتفاعات این مناطق سرچشمه رودخانه های منطقه محسوب می شوند از جمله روستاهای بخش مرکزی شهرستان بهار است.
رودخانه عمده این بخش سیمینه رود است که از به هم پیوستن شاخه های فرعی از قبیل حیدره قاضی خانی، وهنان، چوتاش شاخه اصلی رودخانه سیمینه رود را تشکیل می دهد.
این رودخانه با شاخه های فرعی باباعلی و همه کسی پیوند می خورند و در اراضی شمالی بهار با پیوستن شاخه های فرعی دیگر نام قره چای به خود می گیرند.
از مهمترین آثار تاریخی و جاذبه های گردشگری این بخش آرامگاه عارف سالک آیت الله شیخ محمد بهاری، کاروانسرای تاج آباد، امامزاده عسگر، پل قرمز کرپی ( واقع در روستای آبرومند و سیمین) و همچنین بافت های قدیمی روستای های حیدره قاضی خانی ( حیدره دارالامام) و وهنان که با معماری خاص و ساختار سنگی و همگن، طبیعتی بکر، باغات، رودخانه ها و چشم اندازهای زیبا نظر هر بیننده ای را به خود جلب می نماید و هر ساله پذیرای کوهنوردان و مسافرانی از سراسر استان و کشور می باشد.
قلعه تاریخی در روستای میهمله علیا
اکنون در این بخش به معرفی اجمالی و مختصری از برخی آثار تاریخی شهرستان بهار می پردازیم:
آرامگاه شیخ محمد بهاری (ره)
این آرامگاه در گلزار شهدای شهر بهار می باشد. حکیم عارف شیخ محمد بهاری متولد ۱۲۶۵ (ه.ق) در شهر بهار فرزند حاج میرزا احمد ار عالمان و عرفای طراز اول و از ستارگان تابناک آسمان علم و فضیلت و عرفان بوده و زیر نظر استادانی چون مرحوم ملا عباس علی، ملاجعفر و آیت الله حاج میرزا بروجردی به فراگیری علم پرداخت و در حالی که ۳۲ سال بیشتر نداشت با اخذ درجه اجتهاد به نجف اشرف عازم شد.
ایشان در نجف درس آخوند نلاحسین قلی شوندی را فرا گرفت و پیوسته ملازم وی بود به طوری که آن مرحوم در مورد ایشان می فرمودند: شیخ محمد بهاری حکیم اصحاب من است.
هم اکنون مزار آن عالم وارسته در میان شهدای شهرستان بهار در گلزار شهدای اینشهر زیارتگاه عارفان و عاشقان از سراسر کشور است.
ایشان در سال ۱۳۲۵ (ه.ق) در سن ۶۰ سالگی و پس از بازگشت از پابوس امام رضا (ع) در شهر بهار چشم از جهان فروبست.
از فرزندان و نوادگان ایشان اطلاع چندانی در دست نیست به جز اینکه احتمالا نوادگان ایشان در تهران یا کرج ساکن هستند. از تالیفات مهم ایشان کتاب تذکره المتقین و منشات می باشد که کتاب تذکره المتقین حاوی رهنمودهایی از علمای ربانی و عارفان است.
سفال لالجین
کارگاه‌ها و فروشگاه‌های سفال و سرامیک لالجین مهم ترین و جذاب ترین ناحیه دیدنی بهار را تشکیل می‌دهند. بر اساس شواهد تاریخی، از آغاز پیدایش منطقه‌لالجین (تقریباً از حدود ۷۰۰ سال گذشته) تولیدات سفال و سرامیک همواره در این شهر رایج بوده است. اهمیت سفال لالجین عمدتاً در اصالت طرح‌ها، رنگ‌ها و سفالینه‌های دوغابی و زیبای آن بوده است که دستان هنرمند سفالاکاران لالجینی به گل مرده جان می‌بخشد. علاوه بر محصولات صنایع دستی لالجین که خود یکی از جاذبه‌های گردشگری به شمار می‌آیند، دیدن کارگاه‌های تولید آن نیز خالی از لطف نیست.
امامزاده عسگر شهرستان بهار
ایشان از مهمترین امامزاده های شهرستان بهار و از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) می باشند، بنای این امامزاده کاملا تاریخی بوده و در بخش مرکزی و بالای تپه ای در مجاورت روستاهای چوتاش، سنگ سفید، گوشلان، حصارقره باغی، نورآباد و فسیجان قرار دارد که اهالی ین روستاها مراسمات مذهبی خود و مراسم ایام محرم را در این مکان مقدس برگزار می نمایند.
علت استفاده از مصالح آجر در بنای این امامزاد به جهت قابلیت اجرای آسان طرح هندسی و سقف گنبدی آن می باشد. شیوه و سبک این بنا به طور کامل اصیل و ایرانی است و هیچگونه سبک دیگری در آن دیده نمی شود. ساخت این بنا به فرم چهار ایوانی، جهت استراحت زائران و مسافران می باشد.
کاروانسرای تاج آباد
این بنای تاریخی در بخش مرکزی و در روستای تاج آباد (رسول آباد سفلی)، در کنار جاده همدان- کرمانشاه و بر سر راه زائران اباعبدالله الحسین (ع) قرار گرفته و از کاروانسراهای مهم استان و مربوط به عهد قاجار می باشد.
این کاروانسرا با طرح پلان مدور و اتاق های متعدد برای استراحت مسافران و خرید و فروش اجناس بوده، از دیگر امکانات آن چاه آب برای شرب، شستشو و همچنین سیراب نمودن چارپایان می باشد.
این کاروانسرا توسط خیرین آن دوره به نام های بانو جهان قاجار و میرزا علی نقی ساخته شده و چندی پیش توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بهسازی گردیده است.
کاروانسرای تاج آباد در تاریخ ۲۱/۲/۷۶ و به شماره ۱۸۷۲ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کوهنوردانی که قصد فتح قله آلموقولاخ از مسیر این روستا را دارند از این بنای زیبا نیز دیدن می نمایند. این کاروانسرا در حال تبدیل شدن به یک مکان گردشگری در استان می باشد.
روستاهای حیدره قاضی خانی و وهنان
در شهرستان بهار جاذبه های طبیعی و بافتهای قدیمی مشاهده می شود که مهمترین آنها روستاهای حیدره و وهنان است که این روستاها دارای بافت یکپارچه سنگی، پله ای و پایکوهی بوده همچنین دارای طبیعت حفاظت شده، ارتفاعات زیبای الوند، چشمه سارهای متعدد، رودخانه، باغات گردو و انگور، ساختار دره ای و جنگلهای طبیعی منطقه می باشد و با آب و هوای خنک گردشگر محسوب شده و پذیرای کوهنوردان و دوستداران طبیعت از سراسر استان و کشور می باشد.
امامزاده ابراهیم و عقیل
این امامزاده در بخش مرکزی، دهستان مهاجران و روستای دستجرد واقع گردیده است. ایشان از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) می باشند و به دلیل نزدیکی به روستا و مراقبت توسط اهالی آن سالم باقی مانده است.
بنای این امامزاده حدود ۲۰۰ سال قدمت دارد، طرح اصلی آن ۸ ضلعی، دارای زیر بنای وسیع در حدود ۳۵۰ متر مربع، نورپردازی از چهار دیوار و ساق گنبد بوده و همچنین این دو امامزاده در داخل یک ضریح چوبی آرمیده اند.
مسجد جامع مهاجران
این مسجد در بخش لالجین و بافت قدیمی روستای مهاجران واقع و قدمت آن به دوره قاجار بر می گردد، دارای ستون های نتعدد سنگی، سقف گنبدی شکل و دارای حیاط بزرگ می باشد.
این مسجد از سه قسمت تشکیل شده است که دو قسمت تشکیل شده است که دو قسمت آن قدیمی بوده و در ضلع جنوبی و شمالی درب ورودی مسجد ساخته شده اند.
مسجد ضلع شمالی از سطح زمین در حدود یک متر پائین تر از کف حیاط در نظر گرفته شده و همچنین دارای محراب ساده ای است که با کاشی فیروزه ای تزئین شده است.
از امتیازات مسجد ضلع جنوبی نیز ستون های سنگی است که از مسجد ضلع شمالی دارای حجم بیشتری می باشد.
مسجد ضلع غربی که بنای آن تازه می باشد دارای ارتفاع بیشتر و همچنین زیر بنای بیشتری نسبت به دو بنای قدیمی می باشد.
پل تاریخی خانم کرپی
این پل یکی از زیباترین و قدیمی ترین پل های شهرستان بهار و استان همدان بوده که قدمت آن اواخر عهد صفویان و اوایل عهد قاجار می باشد.
این پل در بخش لالجین و ورودی روستای مهاجران و بر روی رودخانه فصلی قره چای بنا گردیده است و همچنین ارتباط بین روستاهای کوشک آباد، مهاجران، راه هموار، رایکان سفلی و رایکان علیا را ممکن می سازد. دارای هفت دهانه آب رو و پایه هائی که با سنگ های رودخانه ای و قلوه سنگ ساخته شده است. پوشش طاق ها توسط آجرها ۲۰ در ۲۰ در ۵ سانتی متری اجرا گردیده است.
از مشخصات بارز آن طول زیاد آن ( در حدود ۵۵ متر) و تنوع در مصالح به کار رفته در آن است. به گفته اهالی منطقه سازنده و بانی این پل یک زن خیر بوده است و به همین دلیل به خانم کرپی مشهور است.
