کُمیجان شهری است در بخش مرکزی شهرستان کمیجان استان مرکزی ایران است که بخش قابل توجهی از جاهای دیدنی استان مرکزی شهرستان کمیجان در شمال غربی استان مرکزی واقع شده‌است که با اراک مرکز استان ۹۰ کیلومتر فاصله دارد.زبان مردم شهرستان کمیجان فارسی می باشد.زبان ترکی نیز رایج است. این شهرستان از نظر آب و هوایی منطقه‌ای بکر به حساب می‌آید و جایگاه خوبی برای زندگی، استراحت و اقلیم درمانی و گردشگری است.درآمد قالب مردم شهر کمیجان به خصوص در محله انار و عیس آباد کشاورز بوده و لی مردم مناطق مرکزی شهر کمیجان تجارت و کسب و کار و خدمات می‌باشد. اقلیم شهر کمیجان در جنوب و غرب از منطقه سرد همدان تأثیر گرفته و در جنوب به جهت وجود دشت‌های هموار صفه از هوای خنک‌تری بهره‌مند است. آب و هوای کمیجان به‌طور کلی معتدل و خشک است.
این شهر جاذبه‌هایی مانند بازار، قلعه خاندان بهادری، محله یزدی هاو زادگاه شاعر معروففخرالدین عراقی را با نام چهرگزی که در قسمت شمالی محله بزرگ انار می‌باشد را دربردارد. از جاذبه تاریخی مانند تپه چرگزی باغهای حسن‌آباد و شیخ دیلی، محمود بلاغی، قوش دره و مزرعه احمدآباد و باغات و دشت گسترده انار و… می‌باشد. کمیجان در دامنه کوه سر به فلک کشیده وفس بوده و تپه‌های بزرگی چون چهرگزی و امام یالی از سمت شمال شرقی و شرق آن را احاطه نموده‌است.
کشاورزی
عمده محصول باغی و زراعی شهرستان کمیجان انگور، بادام و گردو می‌باشد. همچنین محصولاتی مانند گندم، جو و محصولات غلات و حبوبات در کمیجان کاشت و برداشت می‌شود. اکثر مردم در باغهای خود و زمین‌های کشاورزی خود فعالیت دارند.
صنایع دستی کمیجان
قالی ، گیوه:
هم در وفس بافته می‌شود و هم در کمیجان
لواشین:
لواشین توسط نجارهای کمیجان ساخته میشده که در فصل‌های زمستان که کشاورزی نبوده مشغول به ساخت لواشین می‌شدند و در تابستان آنها را می‌فروختند.
تپه چرگزی
این تپه جز آثار تاریخی کمیجان می‌باشد؛ که گفته می‌شود در ادوار بسیار قدیم قلعه گبرها روی این تپه قرار داشته که پس از مدت‌ها خراب شده‌است و همچنین بیان داشته‌اند که این محل زادگاه شاعر شهیر فخرالدین عراقی می‌باشد که هم‌اکنون به شکل تپه درآمده‌است و مانند تپه تاریخی آوه (در شهرستان ساوه) درآمده‌است. این تپه در محله انار می‌باشد.
امامزاده شاهزاده حسین
بقعه امامزاده شاهزاده حسین، بالای کوه حاجی رضوان مشرف بر روستای وفس در نزدیکی شهرستان کمیجان در استان مرکزی قرار دارد.
حاجی رضوان عنوان محلی شاهزاده حسین از نوادگان امام موسی کاظم (ع) است که دارای کرامات بسیاری است و افراد زیادی را از شهرهای دور و نزدیک مخصوصا اراک، تهران، قم، کمیجان، همدان و روستاهای اطراف به سمت خود می‌کشاند.حاجی رضوان نام کوهی در شمال کمیجان است که برای مردم کمیجان از نظر اعتقادی و معنوی از جایگاه خاص و مهمی برخوردار است. بقعه این امامزاده که در بالای کوه حاجی رضوان واقع شده از سمت شمال به روستای زیبای وفس منتهی می‌شود و در سمت غرب و پایین دست کوه، گردنه گدوک واقع شده که جاده اصلی ورودی وفس است.
تعزیه در وفس
اين نمايش مذهبی در ميان مردم ايران به خصوص روستاها و شهرهای کوچک و نقاط کويری، جايگاه ويژه‌ای دارد و رواج آن قابل توجه بوده و باورهای بومی و فرهنگ جامعه در آميخته است .اين آميختگی در جامعه‌ای همانند وفس بسيار چشم‌گير و قوی می باشد به‌طوری که ، تمامی اهالی روستای وفس که مدت‌ها قبل مهاجرت کرده‌اند، در ايام دهه اول محرم و به خصوص روزهای تاسوعا و عاشورا، حتما در روستا حضور می يابند تا شاهد مراسم تعزيه باشند.
ابزار و اشيا مخصوص تعزيه‌خوانی به شرح زير است:
شهيد، سپر، خنجر، زره، کلاه خود، کمربند، پرطاووس، بيرق‌های سبز و قرمز، البسه‌های سبز و قرمز مخصوص موافق و مخالف‌خوان‌ها، اسب، ساز و دهل، و ابزار و ادوات ديگر که در هر تعزيه احتمال داشت کم و زياد شود .
حسينيه يا همان تکيه، از مهم‌ترين مکان‌های وابسته به مراسم تعزيه‌خوانی می باشد. حسينيه ميانداران، محل برگزاری تعزيه وفس است. اين حيسنيه گنجايش بيش از هزاران نفر را دارا ست و همه ساله در ايام دهه اول محرم، شاهد برگزاری انواع تعزيه در آن هستيم.گاهی مراسم در مسجد نيز برگزار می شود که البته سعی می شود در همان حسينيه برگزار گردد.
روستای وفس
روستای وفس یکی از روستاهای بکر و سرسبز شهرستان کمیجان است که در قسمت شمال شهرستان واقع شده است.این روستا در بهار و تابستان به قدری زیبا وسرسبز می شود که گویا به مناطق شمال کشور سفر کرده ایم. زبان تاتی، باغات سرسبز ، بافت قدیمی و کوچه های این روستا از شاخص ترین جاذبه های گردشگری وفس محسوب می شود.
روستای وفس از شمال به ساوه، از جنوب به کمیجان، از غرب به همدان و از طرف شرق به تفرش محدود است. مساحت تقریبی آن ۲۰ کیلومتر مربع و ارتفاع آن از سطح دریا ۲۱۰۰ متر است.
وفس در حصاری از کوههای نسبتاً بلند واقع شده است و از سمت جنوب، مشرق و مغرب در محاصرهٔ کوهستان قرار دارد و تنها از سمت شمال به درختستانها و باغهای میوه منتهی می‌شود.
فاصله وفس تا شهر کمیجان ۱۸ کیلومتر و تا اراک مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر می‌باشد و این روستا در فاصله مساوی از همدان، ساوه و اراک واقع شده است.
روستای وفس از لحاظ ارتباطی در یک موقعیت بن بست واقع شده است؛ تنها راه ارتباطی مهم آن، جاده‌ای آسفالته به طول ۱۸ کیلومتر است که وفس را به کمیجان و از آنجا به سایر نقاط متصل می‌کند
کوههای وفس بین کوههای همدان و تفرش قرار دارد و از سمت شمال شرقی به کوههای ساوه متصل می‌گردد. این کوه‌ها در جنوب به صورت دیواری قرار گرفته‌اند و رشته‌ای از شرق به غرب کشیده شده به طوری که عبور از آن فقط از طریق «گردنه حاجی رضوان» امکان‌پذیر است، بلندترین قلهٔ این رشته کوه، «قله قلنجه» با ۲۷۴۵ متر ارتفاع می‌باشد.
از دامنه شمالی چند رشته دیگر منشعب می‌شود و از جهت جنوب به شمال کشیده می‌شود. از ارتفاعات دیگر آن می‌توان به کوههای «هَرسهول»، «دی نساء»، «قلعه کهنه»، «گااُولَ»، «ماندر»، «گانِوَ»، «حاجی رضوان»، «دبرین»، «آبی رنگ»، «کلّه موشمای»، «کلّه اَیَنبار» و«کوه خیبر» اشاره کرد.
سنگواره های موجود در کوههای اطراف وفس به عنوان سندی محکم حکایت از این دارند که در گذشته های دور این نواحی بخشی از مناطق کم عمق دریایی به نام تیس بوده که طبق تحقیقات زمین شناسان، تا اوایل دوران سوم زمین شناسی(میوسن) در منطقه هایی از ایران مرکزی از جمله وفس، گسترده بوده است.
رودخانه قوره چای
کشور ایران از شمال تا جنوب و شرق تا غرب سراسر مملو از مناطق بکر و چشم اندازهای شگفت انگیزی است که به خاطر دیده نشدن آنها و یا شاید عدم معرفی این مناطق توسط مسئولین همچنان ناشناخته مانده است.
شهرستان کمیجان مناطق مختلفی از طبیعت بکر روستاها تا جاذبه های تاریخی ۳۰۰۰ هزارساله دارد، منطقه گردشگری ایدلی تنها نمونه ای از طبیعت بکری است که می تواند از مکان های انتخابی مسافران نوروزی باشد.
منطقه گردشگری ایدلی نزدیک کوهستان های میلاجرد بین دو روستای خاتم آباد و سلوکلو واقع است. چشمه های ایدلی در مسیر قوره چای قرار گرفته است و جریان آب چشمه هایی که به قوره چای میریزند با طی کردن مسیری به قره چای هدایت و روانه می شوند.
آتشکده فردقان
بقایای آتشکده فردقان (فردجان )مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان کمیجان، بخش مرکزی، دهستان خنجین، روستای فردقان واقع شده است. تمام آتشکده و بخشی از دیوارهای قلعه خراب شده است.
ارتفاع دیوار اصلی باقی مانده حدود نه متر، قطر پی های آن حدود پنج متر و همه از سنگ و ساروج است. در وسط قلعه، تعدادی پی های سنگی به قطر پنج متر وجود داردکه می توان بازمانده تالارهای متعدد و آتشگاه و نیایشگاه باشد.
احتمالاً این آتشکده به عصر ساسانی تعلق دارد. در ضلع شمالی قلعه، در زیرزمینی که در حال حاضر آغل گوسفندان و انبار علوفه است، تعداد چهار ستون به قطر حدود دو و نیم متر از آجر و ساروج دیده می شود. ستون ها تقریباً در کنار هم قرار گرفته اند و حدود سه متر از آن ها نمایان و قسمت بیشتر آن ها داخل زمین و زیر آوار خاک است.
بام کمیجان
بام کمیجان در بالاترین نقطه شهری کمیجان قرار دارد موقعیت منطقه‌ای این مکان در ابتدای شهر واقع در ورودی شهر یعنی محله انار قرار دارد؛ بام کمیجان با سیاست گذاری‌های انجام شده دارای فضای مناسب از قبیل جنگل وسایل پارکی و تفریحی مکان مناسب برای نشیمن و کباب پزهای سنتی می‌باشد قابل ذکر است بام کمیجان تمام شهر را در یک نمای بسیار زیبا به نمایش می‌گذارد.
روستای چهرقان
چهرقان روستایی است از توابع شهرستان کمیجان در استان مرکزی. این روستا در دهستان خسروبیگ در بخش مرکزی این شهرستان قرار دارد. همسایه‌های چهرقان عبارت‌اند از: روستاهای وفس، آمره، استهری، طرلان و راستگویان که از توابع استان همدان است. واژه چهرقان معرب چهرگان می‌باشد. اهالی چهرقان تات هستند و زبان تاتی را با گویش وفسی سخن می‌گویند روستای چهرقان طبق تقسیمات اخیر کشوری، ازتوابع دهستان اسفندان و بخش مرکزی شهرستان کمیجان می باشد.
روستای چهرقان بیااینجا هرچی از چهرقان بخوای هست پیشینه روستا روستای چهرقان روستایی است که قدمتی دیرینه دارد ودر ابتدا به عنوان چراهگاه استفاده میشده اما بعلت اینکه مکان سرسبزی بوده ومنابع ابی زیادی را در دل خود جای داده است ونیز منطقه ای کوهستانی است که در ان زمان یک امتیاز محسوب میشده کم کم عده ای در انجا سکنا گزیدند و این اغاز تمدن چهرقان بود. نام این روستا در ابتدا چراگاهان بوده است که بعدها به چهرگان ودر اخر به نام چهرقان کنونی در آمد.
وضعیت فیزیکی چهرقان بافت ساختمانی روستا اغلب همان بافت قدیمی و سنتی است و مصالح به کار رفته در ساختمان ها همان چوب و خشت و سنگ است. اما امروزه ساخت خانه های محکم که با استفاده از مصالح امروزی ساخته شده است متداول شده است و از این قبیل خانه ها در روستا زیاد به چشم میخورد. اغلب کوچه های چهرقان خاکی اند وتنها قسمت اندکی از این کوچه ها اسفالت اند.موقعیت طبیعی از نظر موقعیت طبیعی چهرقان در میان کوه های مرتفع منطقه قرار گرفته ودارای زمستان های بسیار سرد است وبه سبب کوهستانی بودن بخش اعظم زمین های کشاورزی دارای شیب بوده وبه صورت دیم قابل کشت می باشد. منبع تامین آب روستا عبارت است از چهار رشته قنات ویک دهنه چشمه که متاسفانه هر ساله آب آن کاهش میابد. محصولات کشاورزی بیشتر شامل غلات (گندم و جو)و حبوبات (نخود و عدس )بوده و باغات روستا نیز شامل درختان زرد الو سیب گردو سنجد وانگور و درخت های غیر مثمر می باشد.
موزه میراث فرهنگی
موزه میراث فرهنگی کمیجان در مکان تاریخی قلعه ایجاد شده‌است این موزه به آثاری از قبیل اشیاء قیمتی، سفال از دوران مادها و تات‌ها، خمره و … نگهداری می‌شود.
