بنر هدر

آیین آق قویون ترکمن

نویسنده:

سمیرا هادی

در تاریخ:

این آیین نشانه عشق و ارادت قوم ترکمن به پیامبر اکرم (ص) است که از جاهای دیدنی زیبا در بندر ترکمن می باشد و در ایام ربیع الاول در مناطق ترکمن نشین اجرا می شود.

ترکمنها قبل از اسلام  پیرو دین “شامانیزم” بوده و یافته ها نشان می دهد که برگزاری جشن آق آش یا آق قوین ریشه در گذشته های دور نداشته و از بعد از پذیرش اسلام توسط اقوام ترکمن بین آنها رواج یافته است.پذیرش دین اسلام موجب شد تا ترکمن ها برای ارادت به پیامبر اسلام، جشن آق آش یا جشن 63 سالگی را برپا کنند که نوعی ارادت نشان می دهند.اگرچه نوع جشن در بین اقوام مختلف ترکمن یکی است ولی از نظر کیفیت برگزاری تفاوتهایی به چشم می خورد.

آیین آق قویون ترکمن

به گزارش سنت النبی، این جشن که نمادی از رفتار شایسته و فاصله گرفتن از تیرگی ها و بدی هاست ، در گذشته همراه با مراسم خاصی اجرا می شده و مردان ترکمن که به آق آش نائل می شدند، با ذبح گوسفندی سفید ولیمه می دادند و غذاهایی به رنگ سفید طبخ می کردند. «آق قویون» به معنی گوسفند سفید بوده و بدان معناست که برای قربانی کردن و ذبح ، از گوسفند سفید استفاده می شد. گرفتن این جشن نوعی خوش یمنی محسوب می شد و علت برگزاری این جشن را باید در فرهنگ ترکمن جستجو کرد.

آیین آق قویون ترکمن

آیین آق آش و یا آق قوین، از بهترین و متداول ترین آیین های سورانی رایج، در بین ترکمن هاست و در واقع جشن ۶۳ سالگی و جشن هم سن شدن، با طول عمر مبارک حضرت محمد (ص) است و شاید در بین هیچ یک از فرقه های اسلامی وجود نداشته باشد. در این مراسم فرد شصت و سه ساله، ریش سفیدها، آخوندها، طلبه ها و اقوام دور و نزدیک و همسایه ها و اهالی محل را دعوت می کند. سپس با ذبح گوسفندی سفید ولیمه می دهد و غذاهایی به رنگ سفید طبخ شده و فردی که روز تولدش جشن گرفته می شود به دست روحانی محل «دُون» می پوشد.

«دُون» پیراهنی با دامن بلند است که تا زیر زانو می رسد و نشانه ای از پوشش حضرت رسول اکرم (ص) است. اگر ولیمه دهنده زن باشد چارقدی سفید بر سر او می اندازند. از آیین های جشن شصت و سه سالگی در میان ترکمن های ایران می توان به قربانی گوسفند سفید رنگ، دادن و ستادن ساچاق ( هدیه برای شادباش و ورود به سن روحانی و ارزشمند شصت و سه سالگی ) ، مولودی خوانی ، رسم سچمک ( پرتاب هدایای شادی بخش فرد شصت و سه ساله ) و دادن غذا به میهمانان و …. اشاره کرد .

این آیین دینی، سال های سال است که در بین تمامی ترکمن های ، جهان مرسوم و متداول است و در بین برخی از افراد طایفه های ترکمن، مثل جعفربای و ساحل نشینان دریای خزر، با نام آق آش و در بین برخی دیگر مثل آتابای و گوگلان، با نام آق قوین، معروف و مرسوم است.

آیین آق قویون ترکمن

نحوه برگزاری آیین «آق قویون»

محتوا و شکل برگزاری آیین در همه جا یکی است، بنابراین آیین اسلامی در نزد همه ترکمن ها با قداست و احترام خاص همراه است. بر اساس این مراسم هر فرد ترکمن اعم از مرد و یا زن، در طول عمر خود همیشه آرزو و دعا می کند که طول عمرش با طول عمر مبارک رسول الله(ص) برابر شود، یعنی سنش به ۶۳ سالگی برسد و آن وقت او بتواند آیین «آق قویون» را برگزار کند. این مسئله نشان دهنده ارادت خاص ترکمن ها به دین محمدی (ص) و شخص رسول الله(ص) است که به عنوان پیامبر بر حق الهی مورد ستایش قرار می گیرد.

آیین آق قویون ترکمن

برگزاری برخی سورها مانند مسابقه اسب سواری، گورش یا کشتی سنتی در آئین های آق آش متدوال بود که برگزاری آن بستگی به وضع مالی فرد داشت.افراد “بای” یا ثروتمند جشن آق قویشان را با مراسمهای دیگری مانند کشتی گورش یا اسب چپانی همراه می کردند و افراد معمولی نیز کمتر به این مراسمها می پرداختند.در آئین کشتی گورش که در آق آش برگزار می شد، کشتی گیران حرفه ای از روستاهای مختلف شرکت می کردند و پهلوانان از دو فن معروف “سورشما و یان بشی” استفاده می کردند.این جشن مناسبت خاصی نداشت و فقط در سالروز 63 سالگی مردان ترکمن اجرا می شد و اکنون بیشتر در مراکز و مناطقی رواج دارد که هنوز شهرنشینی در آن به خوبی رواج نیافته است.

اکنون این آئین در برخی مناطق هوتن، برخی روستاهای گمیش تپه، برخی روستاهای شمال آق قلا که هنوز نسیم مدرنیزم شهری به آنها نرسیده و جدایی از سنتها در آن شکل نگرفته، به ندرت رواج دارد و به چشم می خورد.

گذر از جامعه سنتی به سوی جامه مدرن موجب تغییر در فرهنگ، نگرش، پوشش، باورها، اعتقادت و رسومهای محلی می شود و برخی جشنها نیز از بین می رود و آئین آق آش نیز دستخوش تغییرات شده و دیگر کمتر کسی این جشن را برپا می کند.

این در حالیست که این آئین سنتی، نمادی از تکریم به پیران و سالخوردگان بوده که اکنون در پس شهرنشینی و مشکلات زندگی این سنت رنگ و بوی خود را باخته و توجه به این قشر کمتر شده است.

محصولات سفر

دیدگاه خود را بنویسید